Του Γιάννη Αγγελάκη
Η Rosa Nera αποτελεί ένα ιδιαίτερο κομμάτι της ιστορίας του τόπου, που συνδέεται με τον ακτιβισμό, τα κινήματα και τους κοινωνικούς αγώνες.
Ο συγκεκριμένος χώρος είχε παραχωρηθεί στο Πολυτεχνείο Κρήτης το 1984. Για 20 ολόκληρα χρόνια, αν και αποτελούσε ένα ιστορικό κτίριο σε μία καίρια θέση στην πόλη των Χανίων, παρέμενε άδειο και ερειπωμένο. Τον Ιούνη του 2004 ομάδα ανθρώπων εισήλθε στο κτίριο στο Λόφο Καστέλλι και αποφάσισαν να τον λειτουργήσουν ως “απελευθερωμένο χώρο”. Από τότε ξεκινά η ιστορία της κατάληψης Rosa Nera.
Σε παλιότερο κείμενο συνέδεεαν την κατάληψη του χώρου με το ευρύτερο ζήτημα του προβλήματος στέγης στην Ελλάδα:
“Δεν διεκδικούμε την ιδιοκτησία του, θεωρούμε όμως δικαίωμα την κοινωνική χρήση ενός αχρησιμοποίητου επί χρόνια κτηρίου και υποστηρίζουμε όλες τις καταλήψεις που λειτουργούν σε κάποια από τα εκατοντάδες χιλιάδες ακατοίκητα κτήρια του Ελλαδικού χώρου”.
13 χρόνια μετά, η κατάληψη Rosa Nera αντιμετωπίζει τον κίνδυνο να εκκενωθεί, εν μέσω μίας οικονομικής κρίσης που έχει αποφέρει σημαντικό πλήγμα και στα οικονομικά του Πολυτεχνείου Κρήτης.
Δεν είναι η πρώτη φορά που γίνονται προσπάθειες εκποίησης του κτιρίου.
Τον Μάρτη του 2010 οι τότε πρυτανικές αρχές είχαν προχωρήσει ξανά σε δημοπρασία. Τότε όμως η διαδικασία δεν ολοκληρώθηκε γιατί στα Χανιά ζούσαμε μία ιδιόμορφη άνοιξη των κινημάτων. Και οι αντιδράσεις υπέρ της κατάληψης – το γενικότερο κλίμα εκείνης της εποχής – απέτρεψαν τις όποιες εξελίξεις.
Τώρα, το Πολυτεχνείο Κρήτης φαίνεται ότι προχώρησε τον διαγωνισμό που αφορά στην πολυετή (25ετή) εκμίσθωση του ιστορικού κτιρίου στην ισραηλινών συμφερόντων εταιρεία Ambassador Resisted.
Δεν ξέρω τι θα συμβεί και αν τελικώς η κατάληψη θα συνεχίσει να υπάρχει ή θα εκκενωθεί.
Τα κινήματα σε όλη την Ελλάδα και στα Χανιά βρίσκονται σε μία ιδιόμορφη χειμερία νάρκη. Πολλοί ενεργοί πολίτες – παρά τις πολλές αρνητικές εξελίξεις – έχουν αποσυρθεί απογοητευμένοι από τις εξελίξεις. Οι απλοί πολίτες έχουν αποτραβηχτεί από τα κοινά. Ζούμε ένα ιδιόμορφο κώμα του κοινωνικού. Όλα τα κινήματα βρίσκονται σε κάμψη.
Σε ένα τέτοιο κλίμα, κοινωνικοί χώροι όπως η κατάληψη της Rosa Nera, βρίσκονται αποδυναμωμένοι αφού η δύναμή τους είναι οι ενεργοί πολίτες.
Στα Χανιά, είτε αρέσει είτε δεν αρέσει, η κατάληψη συνδέεται με την κινηματική ιστορία και τους αγώνες μίας σημαντικής μερίδας πολιτών του τόπου των τελευταίων ετών.
Από τη φιλοξενία των ακτιβιστών που ταξίδευαν με τα καράβια για τη Γάζα ώστε να σπάσουν το Ισραηλινό εμπάργκο στην Παλαιστίνη, ως την φιλοξενία σπουδαίων προσωπικοτήτων με διεθνή εμβέλεια στους χώρους της, όπως οι Raoul Vaneigem και Massimo de Angelis που έδωσαν ομιλίες στο πλαίσιο των 9 χρόνων λειτουργίας της, από την πραγματοποίηση επί μήνες συνελεύσεων των μεταναστών που κατόπιν ξεκίνησαν από τα Χανιά για να πραγματοποιήσουν την απεργία πείνας των 300 στην Αθήνα, έως τις ποικίλες δράσεις αλληλεγγύης σε κοινωνικούς αγωνιστές αλλά και στις εκδηλώσεις για τα εργασιακά και τα πολιτικά δικαιώματα και στους αγώνες ενάντια στο νεοναζισμό, στους αγώνες ενάντια στην ιδιωτικοποίηση του νερού ή στις ανεμογεννήτριες στα βουνά της Κρήτης, για την προστασία των δημόσιων χώρων όπως στον αγώνα για το Στρατόπεδο Μαρκοπουλου, με την πραγματοποίηση θεατρικών παραστάσεων, τις κινηματογραφικές προβολές, τις παρουσιάσεις βιβλίων, η Rosa Nera βρίσκεται στο επίκεντρο των εξελίξεων.
Χιλιάδες νέοι των Χανίων – πολλοί εκ των οποίων είναι φοιτητές στο Πολυτεχνείο – τα τελευταία 13 χρόνια λειτουργίας της έχουν περάσει ή περνούν τακτικά από τους χώρους της, είτε ως επισκέπτες είτε ως ενεργά μέλη της συλλογικότητας διαχείρισής της. Έχει, κατ’ ένα τρόπο, εμποτίσει το πνεύμα της νεολαίας του νομού μας.
Κανείς δεν εκμεταλλεύεται τον χώρο της κατάληψης. Κανείς δεν καρπώνεται κάποιο όφελος. Υπό αυτό το πρίσμα είναι ένας χώρος αντι-εμπορικός, ανοικτός, στην αντίπερα όχθη αυτού που θα γίνει, εφόσον προχωρήσει η δημοπράτηση και δημιουργηθεί στη θέση του κτιρίου ένα ξενοδοχείο, προσβάσιμο μόνο σε αυτούς που θα πληρώνουν το αντίστοιχο αντίτιμο για να μείνουν στους χώρους του.
Υπάρχουν πολλοί τομείς που μπορεί να ασκηθεί κριτική. Πολλά που θα μπορούσαν να λειτουργούν καλύτερα.
Ακόμα και εντός του αναρχικού χώρου γίνονται διαρκώς συζητήσεις για τον ρόλο που έχει παίξει, τις παραλείψεις, τα λάθη που έχουν γίνει ή συνεχίζουν να γίνονται, ακόμα και για τη σκοπιμότητα της ίδιας της ύπαρξής της. Το γεγονός όμως ότι πολλά δεν έχουν γίνει απ’ όσα έπρεπε (σύμφωνα με τους ίδιους), δε σημαίνει ότι δεν έχει γίνει και τίποτα.
Και δεν εξηγεί την κριτική που ασκείται από όσους τάσσονται ενάντια στη συνέχιση λειτουργίας της βασιζόμενοι στην κακή κατάσταση που βρίσκεται το κτίριο. Άραγε, σε ένα υποθετικό σενάριο που οι άνθρωποι που ζούνε στην κατάληψη είχαν σε άψογη κατάσταση το κτίριο και η κατάληψη λειτουργούσε απόλυτα αποτελεσματικά, με διαρκείς και επιτυχημένες δράσεις, αυτοί θα ήταν υπέρ της συνέχισης λειτουργίας της;
Με όλα αυτά δε θέλω να ταχθώ ενάντια στο Πολυτεχνείο Κρήτης.
Το Πολυτεχνείο Κρήτης αντιμετωπίζει εδώ και χρόνια το πρόβλημα της υποχρηματοδότησης, όπως και πολλά άλλα πανεπιστημιακά ιδρύματα της χώρας.
Μέσα σε ένα τέτοιο ασφυκτικό πλαίσιο, εξωθείται ουσιαστικά στην εκποίηση εγκαταστάσεών και κτιρίων του τα οποία υπό άλλες συνθήκες θα μπορούσε να χρησιμοποιεί για τις ανάγκες του ιδρύματος. Και αν για κάποιες εγκαταστάσεις και κτίρια, θα έπρεπε εδώ και χρόνια να έχουν γίνει κινήσεις – εφόσον οι κυβερνήσεις δεν επενδύουν στην παιδεία και το πρόβλημα της υποχρηματοδότησης παραμένει ουσιαστικό – αφού βρίσκονται σε εγκατάλειψη και αχρηστία, αν όχι με την εκποίησή τους με κάποια μορφής αξιοποίησης που θα μπορούσε να αποφέρει οικονομικά κάποιο όφελος, στην περίπτωση της κατάληψης Rosa Nera τα πράγματα είναι κάπως διαφορετικά γιατί ο χώρος δε βρίσκεται υπό αχρηστία.
Το πρόβλημα υποχρηματοδότησης του Πολυτεχνείου Κρήτης δε θα λυθεί με την εκποίηση ενός κτιρίου.
Και είναι λυπηρό που ακόμη και σήμερα υπάρχουν άνθρωποι που συνεχίζουν να βλέπουν την πραγματικότητα ιδεοληπτικά και δεν αναγνωρίζουν ότι η κατάληψη Rosa Nera δεν είναι απλά άλλο ένα κτίριο που εκποιείται, από αυτά τα πολλά που έχει αναξιοποίητα το Πολυτεχνείο Κρήτης εδώ και δεκαετίες, αλλά κομμάτι της πρόσφατης ιστορίας του νομού – αυτής της ιστορίας αγώνων που δίνουν οι πολίτες – σε μία ιδιαίτερα σημαντική περίοδος, και ένα κτίριο με ιδιαίτερη ιστορία για την πόλη των Χανίων. Υπό αυτό το πρίσμα, η εκκένωση της κατάληψης θα έχει ένα ισχυρό συμβολισμό.
Ποιο θα είναι άραγε το μήνυμα που θα δοθεί όταν στα Χανιά ανοίγουν γραφεία της Χρυσής Αυγής και την ίδια περίπου περίοδο αποφασίζεται η εκκένωση της κατάληψης Rosa Nera για να δημιουργηθεί ξενοδοχείο;
Σε μία κοινωνία σε πολυετή κρίση, άγριας εμπορευματοποίησης και εκμετάλλευσης που παράγει ακραία φτώχια και εξωθεί ανθρώπους στο περιθώριο ενώ σπρώχνει ένα τμήμα των πολιτών στην ακροδεξιά, η λύση είναι να κλείσουμε άλλον ένα κοινωνικό χώρο; Στην Ελλάδα της κρίσης, έχουμε περίσσευμα κοινωνικών χώρων ή έλλειμμα;
Σε μία κοινωνία σε πολυετή κρίση, άγριας εμπορευματοποίησης και εκμετάλλευσης που παράγει ακραία φτώχια και εξωθεί ανθρώπους στο περιθώριο ενώ σπρώχνει ένα τμήμα των πολιτών στην ακροδεξιά, η λύση είναι να κλείσουμε άλλον ένα κοινωνικό χώρο; Στην Ελλάδα της κρίσης, έχουμε περίσσευμα κοινωνικών χώρων ή έλλειμμα;
Κι άραγε, αυτό που λείπει από τα Χανιά είναι άλλο ένα ξενοδοχείο;
Διαβάστε και ένα ενδιαφέρον κείμενο σχετικά με την ιστορία των καταλήψεων στην Ελλάδα:
– Η μικρή-μεγάλη ιστορία των καταλήψεων στην Ελλάδα
