Του Γιάννη Αγγελάκη
Η εποχή μας έχει άλλαξει και πλέον το ίντερνετ αλλά και τα κοινωνικά μέσα παίζουν ένα όλο και πιο σημαντικό ρόλο. Η αρχιτεκτονική των κοινωνικών μέσων δικτύωσης επηρεάζει τον τρόπο που διεξάγεται η πολιτική μάχη.
Το πιο σημαντικό παράδειγμα αυτής της αλλαγής ήταν η άνοδος Τραμπ στην εξουσία. Σε αυτή την πορεία προς την εξουσία, αναντίρρητα, σημαντικό ρόλο έπαιξε η χρήση των κοινωνικών μέσων δικτύωσης και πιο συγκεκριμένα του twitter.
Στην Ελλάδα, σε ένα παρόμοιο μοτίβο κινείται ο Χανιώτης βουλευτής κ. Παύλος Πολάκης.
Ο κ. Πολάκης δε μοιράζεται επ’ ουδενί τις ίδιες ιδέες με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, ούτε προχωρά σε παρόμοιες πολιτικές προτάσεις. Δεν αμφισβητεί κανείς για τις καλές προθέσεις του, ούτε ότι έχει παράξει έργο. Δε χρησιμοποιεί το twitter αλλά το facebook. Όμως στον τρόπο που επικοινωνούν με το κοινό τους και στη σχέση που διαμορφώνουν αποτυπώνονται πολλά κοινά μοτίβα.
Ο Τραμπ έφερε μία επανάσταση στην επικοινωνία αφού για πρώτη φορά στην ιστορία ένας πολιτικός έκτισε την πολιτική του παρουσία μέσω των κοινωνικών μέσων δικτύωσης. Η υπερ-δραστήρια παρουσία Τραμπ στο Twitter του έδωσε τη δυνατότητα να επικοινωνεί γρήγορα και συνεχώς με το αμερικάνικο κοινό και θεωρείται από πολλούς ως ο πιο σημαντικός λόγος για τη δημοφιλία και την επιτυχία του. Διαμόρφωσε μια νέα πολιτική σχέση με τους πολίτες / χρήστες των κοινωνικών μέσων με ένα τρόπο που δεν είχε καταγραφεί ποτέ ξανά στην ιστορία.
Ο Τραμπ ποστάρει πολλές φορές καθημερινά με τις απόψεις του διαρκώς να γίνονται viral.
Απευθύνεται σε ένα κοινό οπαδών με σύντομους μονόλογους. Χρησιμοποιώντας το twitter δεν έχει πλέον την ανάγκη να απευθύνεται με την ίδια συχνότητα στα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης όπως οι εφημερίδες, το ραδιόφωνο και η τηλεόραση. Όχι μόνο απελευθερώθηκε από το βάσανο να απευθύνεται σε δημοσιογράφους αλλά χρησιμοποιώντας την απέχθεια των πολιτών προς μέσα ενημέρωσης ελεγχόμενα από την εξουσία (όπως αυτή την εξουσία που κατέχει ο Τραμπ), προέβαλλε ένα αντι-συστημικό προφίλ προχωρώντας σε συνεχείς επιθέσεις προς τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης.
Σε κανέναν πολιτικό δεν αρέσει να του κάνουν κριτική. Ο Τραμπ όμως μετέτρεψε την απέχθειά του προς την κριτική σε όπλο του.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στον λογαριασμό Twitter του Τραμπ η αναφορά σε “fake news” είναι με διαφορά η φράση που χρησιμοποιείται με μεγαλύτερη συχνότητα. Πολύ συχνές είναι και οι αναφορές στην “ελεγχόμενη δημοσιογραφία” και στα διεφθαρμένα μέσα ενημέρωσης.
President Obama’s top White House lawyer, Gregory B. Craig, was indicted yesterday on very serious charges. This is a really big story, but the Fake News New York Times didn’t even put it on page one, rather page 16. @washingtonpost not much better, “tiny” page one. Corrupt News!
— Donald J. Trump (@realDonaldTrump) April 12, 2019
Με τον ίδιο τρόπο στην Ελλάδα ο Χανιώτης αναπληρωτής Υπουργός Υγείας κ. Πολάκης χρησιμοποιεί το facebook. Διατηρεί μία συνεχή επαφή με το κοινό του ποστάροντας σύντομα μηνύματα σε καθημερινό επίπεδο. Στο επίκεντρο του λόγου Πολάκη, βρίσκεται μία παρόμοια φρασεολογία για τον ρόλο συλλήβδην όλων των δημοσιογράφων και μέσων ενημέρωσης που ασκούν κριτική που είναι “λαμόγια”, “παπαγάλοι”, που κάνουν κριτική επειδή τους έχει κοπεί η διαφημιστική δαπάνη. O λόγος του Παύλου Πολάκη βασίζεται στην κατάρρευση της εμπιστοσύνης των πολιτών στους θεσμούς, ανεξαρτήτως αν υπάρχουν πραγματικοί και ουσιαστικοί λόγοι για αυτή την κατάρρευση.
Ο λόγος Τραμπ στο twitter έχει πολύ συγκεκριμένα χαρακτηριστικά.
Πρόκειται για ένα ύφος γραφής που χρησιμοποιεί συγκεκριμένες φράσεις και αναφορές που επαναλαμβάνονται διαρκώς και που μετατρέπουν το ύφος Τραμπ σε κάτι αναγνωρίσιμο από όλους.
Ο Τραμπ, δεν απευθύνεται σε όλους τους Αμερικάνους αλλά στους οπαδούς του, στη “φυλή” του. Δεν τον ενδιαφέρει να κάνει συζήτηση αλλά να προβάλλει μία συγκεκριμένη καρικατούρα του εαυτού του.
Ο λόγος του είναι ορμητικός, νευρικός και επιθετικός.
Χρησιμοποιεί την πρόκληση, λέξεις συναισθηματικά φορτισμένες για να περιγράψει τους αντίπαλούς του. Τους τραμπουκίζει.
Τα μηνύματά του είναι σύντομα και συναισθηματικά. Πολλές φορές εμπεριέχουν στοιχεία που δεν είναι αληθή ή είναι υπερβολικά.
Υπάρχει το στοιχείο της μικροπρέπειας και της κακίας.
Ποτέ δεν παραδέχεται αδυναμία, ποτέ δε ζητά συγγνώμη όμως πολύ εύκολα κουνά το δάκτυλο και κατηγορεί.
Στο στόχαστρο του βρίσκονται διαρκώς οι δημοσιογράφοι εξαιτίας ειδήσεων που δεν τον παρουσιάζουν ευνοϊκά.
Οι οπαδοί του από την άλλη λένε ότι τον υποστηρίζουν επειδή είναι αυθεντικός και λέει “αυτό που έχει στο μυαλό του”. Δεν είναι υποκριτής, λένε.
Με τον ίδιο τρόπο ο κ. Πολάκης χρησιμοποιεί στο facebook ένα έντονα συναισθηματικά φορτισμένο λόγο. Ο λόγος του είναι συνήθως ορμητικός και επιθετικός, “αψής” – όπως των Σφακιανών – όπως συχνά επαναλάμβανε και ο κ. Τσίπρας
Χρησιμοποιεί εκφράσεις που επαναλαμβάνονται: “Ουρλιάξτε όσο θέλετε!”.
Το κοινό ανταποκρίνεται αναλόγως: “δώσε πόνο Πολάκη”, “Κράτα γερά και βάρα”, “Πεστα μεγάλε”, “Είσαι παληκάρι”.
Ο κ. Πολάκης, όπως και ο κ. Τραμπ δε θα ζητήσει ποτέ συγγνώμη.
Ο Richard Perloff, καθηγητής επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο του Κλίβελαντ είπε ότι η χρήση του twitter από τον κ. Τραμπ έχει αλλάξει τη φύση της επικοινωνίας του πολιτικού με το κοινό του.
Σημειώνει ότι:
“…είναι διπλά αποτελεσματικό επειδή όχι μόνο ποστάρει στο twitter, αλλά επειδή μετά, τα μέσα ενημέρωσης σπεύδουν να γράψουν για αυτά τα μηνύματα που αναρτεί”.
Με τον ίδιο τρόπο μετατρέπονται σε ειδήσεις και τα γραφόμενα Πολάκη στο facebook.
O έντονος και πολωτικός λόγος που δημιουργεί θόρυβο, μεταφέρεται από τα κοινωνικά μέσα στα παραδοσιακά μέσα και κυριαρχεί στην πολιτική σκηνή. Έτσι ο Χανιώτης Υπουργός μετατρέπεται στο επίκεντρο της πολιτικής σκηνής της χώρας.
Είναι η ίδια η αρχιτεκτονική των κοινωνικών μέσων που βασίζονται στο virality που ευνοούν αυτό που προκαλεί εντύπωση. Με τον ίδιο τρόπο που τα fake news γίνονται viral, με τον ίδιο τρόπο οι “σταράτες” κουβέντες, τα λόγια “έξω από τα δόντια”, οι πολιτικοί που δεν “κρύβονται”, τραβάνε την προσοχή.
Ο Χανιώτης Υπουργός Παύλος Πολάκης χρησιμοποιεί τον ιδιαίτερο χαρακτήρα των κοινωνικών μέσων, ξεπερνώντας κάθε φορά και λίγο παραπάνω τα όρια, για να ικανοποιήσει ένα κοινό που διψά.
Είναι ένας νέου τύπου πολιτικού που χρησιμοποιεί πολύ παλιά δοκιμασμένα υλικά.
Στην εποχή του viral, o Πολάκης πουλά, δημιουργεί συζήτηση, παράγει κλικς. Και αυτός ο θόρυβος εν τέλει κυριαρχεί της πολιτικής συζήτησης.
Όμως, η πολιτική δεν είναι μόνο οι ιδέες αλλά και ο τρόπος που επικοινωνούνται οι ιδέες και η μορφή που παίρνει η συζήτηση γύρω από αυτές.
Ο Τραμπ αποτελεί ένα νέο τύπου πολιτικό. Το ίδιο και ο Πολάκης.
Ο Τραμπ χρησιμοποιεί κυρίως το twitter, o Πολάκης το facebook. Ο ένας είναι δεξιός, ο άλλος αριστερός.
Όμως η επιτυχία και των δύο εξαρτάται από τη λειτουργία των αλγόριθμων των κοινωνικών μέσων των παντοδύναμων τεχνολογικών εταιρειών που ευνοούν όχι αναγκαία το ουσιώδη και το σημαντικό αλλά αυτό που δημιουργεί “κλικς”.
Τα “κλικς”, τα “views” και τα “likes” είναι αυτό που μετρά στη σύγχρονη ιντερνετική δημοκρατία μας. Αυτό δημιουργεί κέρδη για τις εταιρείες. Μετατρέπει το ασήμαντο σε σημαντικό.
Είναι η νέα μονάδα μέτρησης του πλούτου, και δεν φαίνεται να ενδιαφέρει κανέναν τι είναι αυτό που συντελεί στη δημιουργία του, αν είναι ουσιωδης ή ανούσιο:
[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=6FWxLBjuzrQ&t=276s”]
Εμείς, θα πρέπει να αναρωτηθούμε πλέον πολύ σοβαρά:
Θέλουμε μία δημοκρατία του like-ισμού;
Ο Παύλος Πολάκης είναι ένας πολιτικός που έχει ακόμα πολλά να προσφέρει. Όμως δε μπορεί ένας πολιτικός να καθορίζει τις πολιτικές ενός κόμματος. Δε μπορεί ένας ηγέτης ενός κόμματος να το κάνει αυτό, πόσο μάλλον ένα στέλεχος, έστω και κορυφαίο.
Πηγές:
- Trump, social media and the first Twitter-based Presidency, diggitmagazine.com
- Donald Trump one year on: How the Twitter President changed social media and the country’s top office, independent.co.uk