Από σήμερα, η Ρωσία σκοπεύει να πουλάει φυσικό αέριο στην Ευρώπη με νέο τρόπο, ή – αν το σύστημα αποτύχει – απειλεί να σταματήσει εντελώς τις παραδόσεις.
Στις 31 Μαρτίου, ο Βλαντιμίρ Πούτιν υπέγραψε διάταγμα «Σχετικά με μια ειδική διαδικασία για τους ξένους αγοραστές για την εκπλήρωση των υποχρεώσεων προς τους Ρώσους προμηθευτές φυσικού αερίου», το οποίο ορίζει ότι οι πληρωμές για το φυσικό αέριο προς τις «μη φιλικές χώρες», με τον κατάλογο να περιλαμβάνει τα κράτη της ΕΕ, θα γίνονται σε ρούβλια.
Την πρόθεση της Ρωσίας να μετατρέψει τις πληρωμές για το φυσικό αέριο σε ρούβλια η G7, η ΕΕ και πολλά μεμονωμένα κράτη την απέρριψαν αυτή τη μορφή πληρωμής, λέγοντας ότι παραβιάζει τις υπάρχουσες συμβάσεις.
Ωστόσο, το τελικό μοντέλο πληρωμών αποδείχθηκε ότι δεν ήταν τόσο γραμμικό. Η Ρωσία κάνει λόγο για ένα “έξυπνο σχέδιο” που θα της επέτρεπε να έχει κέρδος από τις πωλήσεις φυσικού αερίου στην Ευρώπη σε ρούβλια χωρίς να παραβιάζει τις κυρώσεις.
Εάν οι «μη φιλικές χώρες δεν συμφωνήσουν με τους νέους όρους, οι υπάρχουσες συμβάσεις θα σταματήσουν», απείλησε ο Πούτιν.
Υπενθυμίζεται ότι ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη μια «πρόβα» διακοπής του φυσικού αερίου προς την Ευρώπη. Η ροή αερίου μέσω του αγωγού Γιαμάλ-Ευρώπη μηδενίστηκε στις 29 Μαρτίου. Τα ανησυχητικά συναισθήματα αυξάνονται μεταξύ των βιομηχάνων στην ίδια την Ευρώπη. Στη Γερμανία, για παράδειγμα, οι επιχειρήσεις ανακοίνωσαν την πιθανή διακοπή λειτουργίας ολόκληρων βιομηχανιών με την τιμή του φυσικού αερίου στα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια να εκτινάσσεται στα ύψη.
Έχει διευθετηθεί ο τρόπος με τον οποίο η Ρωσία θέλει να πουλάει φυσικό αέριο στην Ευρώπη στο πλαίσιο ενός νέου συστήματος.
Το διάταγμα που υπέγραψε ο Πούτιν στις 31 Μαρτίου αναφέρει ότι η Gazprombank, στην οποία δεν έχουν επιβληθεί κυρώσεις, θα είναι η τράπεζα που θα εξουσιοδοτηθεί να διακανονίζει τις πληρωμές φυσικού αερίου.
Στους αγοραστές ρωσικού φυσικού αερίου προσφέρεται το εξής σχήμα: θα μεταφέρουν συνάλλαγμα (δολάρια ή ευρώ) σε ειδικούς λογαριασμούς διακανονισμού στην Gazprombank, η οποία θα αναλάβει τη μετατροπή σε ρούβλια στη Mosbirch.
«Η Ρωσία έχει προτείνει ένα είδος υβριδικού μοντέλου με τη δημιουργία ειδικών λογαριασμών στην Gazprombank, όπου οι ξένοι αγοραστές θα μεταφέρουν ευρώ ή δολάρια και η ίδια η τράπεζα θα τα μετατρέπει σε ρούβλια, χωρίς όμως να τα πιστώνει στους αντισυμβαλλόμενους και για περαιτέρω συναλλαγές χωρίς εντολή πληρωμής του πελάτη στην Gazprom για τις παραδοθείσες ποσότητες φυσικού αερίου. Έτσι, η Ρωσία μπορεί να δημιουργήσει το λεγόμενο σύστημα του ρουβλίου με δύο κλάδους, υπεράκτιο και χερσαίο. Η πρώτη συναλλαγματική ισοτιμία θα είναι περίπου 90 ρούβλια ανά δολάριο, δηλαδή θα υπάρχει η δυνατότητα μερικής ενίσχυσης του ρωσικού νομίσματος. Ένα τέτοιο σύστημα είναι επίσης βολικό, διότι επιτρέπει τη συγκέντρωση των εσόδων από τις πωλήσεις φυσικού αερίου, πιθανότατα, το πετρέλαιο και άλλα εξαγωγικά αγαθά, όπως τα σιτηρά, μπορούν επίσης να μπουν σε αυτό, σε ένα μόνο χρηματοπιστωτικό ίδρυμα, όπου αυτά τα κεφάλαια θα είναι στη συνέχεια ευκολότερο να “ιδιωτικοποιηθούν” στις ρωσικές ελίτ», λέει ο οικονομολόγος Αλεξέι Κουστς.
Σύμφωνα με τον Αντρέι Σεβτσίσιν, επικεφαλής του αναλυτικού τμήματος της Forex Club, το νέο σύστημα φυσικού αερίου θα λύσει πολλά προβλήματα ταυτόχρονα. Πρώτον, θα αφαιρέσει τις ευρωπαϊκές τράπεζες από την αλυσίδα διακανονισμού του φυσικού αερίου, οι οποίες είναι παρούσες εκεί και θεωρητικά μπορούν ανά πάσα στιγμή να παγώσουν τα κεφάλαια που προορίζονται για την Gazprom.
«Η Gazprombank θα είναι σε θέση να βγάλει χρήματα από τις προμήθειες και το spread, καθώς θα αγοράζει ξένο νόμισμα και θα πουλάει το ρούβλι. Δεύτερον, το νέο σύστημα θα επιτρέψει στη Ρωσία να μην παραβιάσει τις υφιστάμενες συμβάσεις με τους Ευρωπαίους αγοραστές, διότι τίποτα δεν θα αλλάξει γι’ αυτούς: θα συνεχίσουν να αγοράζουν φυσικό αέριο έναντι δολαρίων και ευρώ», δήλωσε ο Σεβτσίσιν.
Ο αναπληρωτής διευθυντής του Ινστιτούτου Ενέργειας και Οικονομικών, Αλεκσέι Μπελογκόριεφ, εξήγησε στη ρωσική έκδοση του InfoTEK ποιες αλλαγές επιφέρει το διάταγμα του Πούτιν.
Σύμφωνα με τον ίδιο, οι πληρωμές για το φυσικό αέριο έχουν πλέον την εξής μορφή: ο αγοραστής από τον λογαριασμό του σε ξένη τράπεζα στέλνει ευρώ ή δολάρια, ανάλογα με τους όρους της σύμβασης, στον λογαριασμό σε ξένο νόμισμα της Gazprom Export με την πιθανότατα, οι περισσότεροι τέτοιοι λογαριασμοί ανοίγονται στην Gazprombank. Στη συνέχεια, η Gazprom Export υποχρεούται, σύμφωνα με τις νέες απαιτήσεις της Κεντρικής Τράπεζας, να πουλήσει το 80% των εσόδων σε ξένο νόμισμα που λαμβάνει για να διατηρηθεί η συναλλαγματική ισοτιμία του ρουβλίου.
"google ad"
Έτσι ο αγοραστής θα μεταφέρει ευρώ ή δολάρια από τον λογαριασμό του στο εξωτερικό στον δικό του λογαριασμό σε ξένο νόμισμα, τον οποίο θα πρέπει να ανοίξει υποχρεωτικά στην Gazprombank. Η τράπεζα πουλάει ανεξάρτητα το 100% των κεφαλαίων που λαμβάνει στο Χρηματιστήριο της Μόσχας και μεταφέρει τα ρούβλια που λαμβάνει στον δεύτερο λογαριασμό ρουβλίων του αγοραστή. Και από αυτόν τον λογαριασμό γίνεται η πληρωμή των εξαγωγών της Gazprom.
Σε τι διαφέρει ουσιαστικά το νέο σύστημα από το παλαιό; Πρώτον, ο οικονομικός ρόλος της Gazprombank, η οποία έχει μονοπωλιακά δικαιώματα για την πραγματοποίηση πληρωμών για το φυσικό αέριο, αυξάνεται δραματικά. Δεύτερον, η κυβέρνηση υποχρεώνει την Gazprom Export να επαναπατρίζει όχι το 80% αλλά το 100% των συναλλαγματικών εσόδων από “μη φιλικές” χώρες. Το τελευταίο αποτελεί έναν πρόσθετο, αν και ελάχιστα ισχυρό παράγοντα ενίσχυσης του ρουβλίου.
Αυτό που μένει να απαντηθεί είναι αν η Ευρώπη θα πληρώσει για το φυσικό αέριο στο πλαίσιο του νέου συστήματος, και αν όχι, αν η Ρωσία θα κλείσει τον αγωγό.
Σύμφωνα με τον Μπελογκόριεφ, «για τις δυτικές χώρες, ακόμη και μια τέτοια εξαιρετικά “ήπια” επιλογή θα αποτελούσε μια ορισμένη παραχώρηση προς τη Ρωσία, διότι, στην πραγματικότητα, θα πρέπει να δώσουν μακροπρόθεσμες εγγυήσεις για τη μη επιβολή κυρώσεων κατά της τρίτης μεγαλύτερης εμπορικής τράπεζας της Ρωσίας». Δηλαδή, κατά την άποψή του, οι κίνδυνοι διακοπής του εφοδιασμού της Ευρώπης με φυσικό αέριο δεν “μηδενίζονται” ούτως ή άλλως.
«Επιπλέον, οι αντισυμβαλλόμενοι της Gazprom Export μπορεί απλώς να μην έχουν χρόνο να μεταβούν στο νέο σύστημα. Αυτός είναι πιθανώς ο λόγος για τον οποίο το διάταγμα προβλέπει τη δυνατότητα διατήρησης προσωρινών ή ακόμη και μόνιμων εξαιρέσεων από το καθεστώς», γράφει η InfoTEK.
Ο Γκενάντι Ριάμπτσεφ, επικεφαλής ειδικών έργων στην NTC Psyche, λέει ότι είναι πιθανά διάφορα σενάρια.
Τα δύο πιθανά σενάρια
Πρώτον, οι Ευρωπαίοι αντισυμβαλλόμενοι της Gazprom θα θεωρήσουν ότι η προτεινόμενη παραλλαγή πληρωμής εξακολουθεί να παραβιάζει τις υφιστάμενες συμβάσεις και θα αρχίσουν να υποβάλλουν αξιώσεις στο Δικαστήριο της Στοκχόλμης. Εν τω μεταξύ καθώς η διαδικασία μπορεί να διαρκέσει αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα, οι παραδόσεις φυσικού αερίου θα πρέπει θεωρητικά να ακολουθούν το υφιστάμενο σύστημα. Αλλά δεν είναι βέβαιο ότι η Ρωσία θα συμφωνήσει.
Ταυτόχρονα, η Gazprom έχει επίσης τη δυνατότητα να προσφύγει στα δικαστήρια.
«Οι όροι των υφιστάμενων συμβάσεων δεν παραβιάζονται, καθώς υπάρχει η δυνατότητα πληρωμής σε ευρώ και ρούβλια. Και δεν υπάρχει απαγόρευση της απαίτησης να ανοίξουν λογαριασμοί σε μια συγκεκριμένη τράπεζα στις συμβάσεις. Με άλλα λόγια, εάν οι Ευρωπαίοι αγοραστές αρνηθούν να πληρώσουν τώρα, αυτό μπορεί να θεωρηθεί ως παραβίαση των συμβολαίων εκ μέρους τους», δήλωσε ο Γιούρι Κόρολτσουκ, αναλυτής του Ινστιτούτου Στρατηγικών Ερευνών.
Ταυτόχρονα, δεν είναι βέβαιο ότι η θέση της Ευρώπης θα είναι μονολιθική αυτή τη φορά.
«Το φυσικό αέριο δεν αγοράζεται από χώρες αλλά από μεμονωμένες εταιρείες. Είναι σαφές ότι υπάρχει μια πολιτική θέση. Αλλά το προτεινόμενο σύστημα αφήνει επίσημα τη δυνατότητα πληρωμής σε ευρώ και δολάρια, οπότε πιθανώς θα υπάρξουν εταιρείες που θα συμφωνήσουν να πληρώσουν», δήλωσε ο Ρίαμπτσεφ.
Ο αναλυτής του Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών Γιούρι Κόρολτσουκ είναι της ίδιας άποψης.
«Θα υπάρξουν εκείνοι που θα αρνηθούν, εκείνοι που απλώς θα “παγώσουν” τις συμβάσεις για κάποιο διάστημα. Αλλά θα υπάρξουν και άλλοι πρόθυμοι να πληρώσουν», πιστεύει ο Κόρολτσουκ.
Σύμφωνα με το δεύτερο σενάριο, η Ρωσία θα κλείσει τον αγωγό στους “αρνούμενους” ή, εάν υπάρχει μια παγιωμένη ευρωπαϊκή θέση να μην πληρώσουν, σε ολόκληρη την ΕΕ ή σε ορισμένες χώρες.
«Τότε θα υπάρξουν προβλήματα για τις χώρες και τους καταναλωτές που θα μείνουν χωρίς φυσικό αέριο. Ορισμένες χώρες έχουν ήδη αναπτύξει σενάρια για την αντιμετώπιση τέτοιων απειλών, αλλά είναι σαφές ότι αυτό θα είναι δύσκολο. Αλλά αυτό θα ήταν ένα μεγάλο πλήγμα για την ίδια τη Ρωσία, επειδή περίπου 12 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου παραδίδονται στην Ευρώπη κάθε μήνα στη μέση τιμή των 400 δολαρίων ανά χίλια κυβικά μέτρα», δήλωσε ο Ρίαμπτσεφ.
Ωστόσο, όπως είπε, «τόσο η Ρωσία όσο και η Ευρώπη μπορεί να επιβιώσουν για μερικούς μήνες από τον “αποκλεισμό”».
«Αυτό θα είναι σίγουρα μια ενεργειακή έκτακτη ανάγκη στην Ευρώπη με περιορισμούς για τους καταναλωτές. Η Ευρώπη έχει περιθώριο μέχρι τα μέσα Ιουνίου για να αρχίσει να αντλεί ενεργά φυσικό αέριο σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης για τη νέα περίοδο θέρμανσης. Ο χρόνος αυτός μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την υποβολή προσφορών. Αλλά όχι σχετικά με το σύστημα διακανονισμού, αλλά κυρίως σχετικά με τους όγκους και τις τιμές – κάθε πλευρά θα προσπαθήσει να βελτιώσει τη θέση της για το μέλλον. Αλλά είναι σαφές ότι κατά τη διάρκεια της περιόδου διακοπής των προμηθειών φυσικού αερίου προς την Ευρώπη, οι τιμές στα χρηματιστήρια μπορεί να εκτοξευθούν», κατέληξε ο Κόρολτσουκ όπως αναφέρει η Στρανά.
Φωτό: Pixabay