Η ανακοίνωση της έναρξης ερευνών σε τμήματα της δυνητικής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) της Ελλάδας στα νοτιοδυτικά Πελοποννήσου και Κρήτης από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, στις αρχές της εβδομάδας που πέρασε, έγινε έπειτα από ένα έντονο διπλωματικό παρασκήνιο, στο επίκεντρο του οποίου βρίσκεται η προσπάθεια της Αθήνας να αποφύγει πιθανές χειρότερες εξελίξεις στο πεδίο που αφορά τις παρενέργειες του τουρκολιβυκού μνημονίου.
Παρά τις ανακοινώσεις του πρωθυπουργού, στην Αθήνα υπάρχει ανησυχία πως η κυβέρνηση της Τρίπολης, εκβιαζόμενη από την Αγκυρα, είτε θα προχωρήσει σε κατάθεση συντεταγμένων εξωτερικών ορίων υφαλοκρηπίδας στον ΟΗΕ είτε θα ζητήσει έρευνες σε σημεία της υποτιθέμενης ΑΟΖ της από την Τουρκική Εταιρεία Πετρελαίων (ΤΡΑΟ).
Σε πρακτικό επίπεδο, ο κ. Μητσοτάκης είχε συζητήσει με τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Αντονι Μπλίνκεν ακριβώς για να του εξηγήσει ότι η Αθήνα είναι ανά πάσα στιγμή έτοιμη για διάλογο με τη Λιβύη, παρά τις επιπλοκές του τουρκολιβυκού μνημονίου, στη βάση του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας. Δεν είναι τυχαίο ότι και σε επίπεδο δημόσιας διπλωματίας η Αθήνα περιγράφει τη συμφωνία Ισραήλ και Λιβάνου ως παράδειγμα επίλυσης διαφοράς που αφορά θαλάσσιες ζώνες. Επιπλέον, τους προηγούμενους μήνες η Αθήνα διασφάλισε ότι η αμερικανική ExxonMobil όχι απλώς ενδιαφέρεται να πραγματοποιήσει έρευνες δυτικά της Κρήτης, αλλά σε κάποιες από τις περιοχές εκτιμάται πως υπάρχουν σοβαρές πιθανότητες να εντοπιστούν σημαντικές ποσότητες φυσικού αερίου. Από πλευράς της ExxonMobil υπήρχαν κάποιες πιέσεις να ξεκινήσουν οι έρευνες, καθώς η εκμίσθωση των ερευνητικών πλοίων και συγκεκριμένα του «Sanco Swift» της νορβηγικής PGS κοστίζει.
Το ζήτημα του ενδιαφέροντος ήταν δεδομένο. Ωστόσο, το βασικό πρόβλημα ήταν η οριοθέτηση των περιοχών ερευνών της ExxonMobil. Και τούτο διότι οι περιοχές που είχαν οριοθετηθεί στο παρελθόν δεν ήταν ακριβείς καθώς βασίστηκαν στις ρυθμίσεις του νόμου Μανιάτη, ο οποίος –ελλείψει συμφωνίας Ελλάδας – Λιβύης για την ΑΟΖ– είχε συνταχθεί με γενική παραδοχή τη μέση γραμμή Κρήτης – Λιβύης.
Ασκήσεις – ασπίδα με ΗΠΑ, Γαλλία κατά τη «διπλή» προεκλογική περίοδο
Με δεδομένη τη βούληση της Αθήνας να διαπραγματευθεί με την Τρίπολη, έπρεπε να βρεθεί μια λύση που θα κρατάει αυτή την προοπτική ανοιχτή και θα δίνει και στον διεθνή παράγοντα τη δυνατότητα να μπορεί να υποστηρίξει τις ελληνικές θέσεις.
Για τον λόγο αυτό στην υπόθεση ενεπλάκη ενεργά το υπουργείο Εξωτερικών, καθώς το ευρύτερο διπλωματικό παιχνίδι φαίνεται ότι διέφευγε απολύτως από παράγοντες του υπουργείου Ενέργειας, το οποίο ακόμη και 20 ημέρες πριν από την ανακοίνωση του πρωθυπουργού κινείτο με βάση τις οριοθετήσεις του νόμου Μανιάτη.
Ακολούθησαν διορθωτικές κινήσεις, με το Μέγαρο Μαξίμου να έχει τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο για ένα τόσο ευαίσθητο ζήτημα. Για τον λόγο αυτό εντός του Οκτωβρίου πραγματοποιήθηκε στο υπουργείο Εξωτερικών σειρά συσκέψεων, με σκοπό ακριβώς την εξεύρεση μιας λύσης που θα ισορροπεί ανάμεσα στο δικαίωμα της χώρας να ερευνήσει την πιθανότητα να υπάρχουν εκμεταλλεύσιμοι υδρογονάνθρακες στη δυνητική υφαλοκρηπίδα της, αλλά και την ανάγκη να παραμείνει ανοιχτή η πιθανότητα διαπραγματεύσεων με τη Λιβύη σε κάποια φάση. Υπενθυμίζεται πως θέση της Ελλάδας είναι να γίνει προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, το οποίο θα κληθεί να γνωμοδοτήσει. Σκοπός ήταν, εν ολίγοις, να μη δοθεί «πάτημα» στους Τούρκους ώστε να πιέσουν την τουρκόφιλη ηγεσία της Λιβύης (Αμπντούλ Χαμίντ ελ Ντμπέιμπα) να προχωρήσει σε αδειοδότηση της ΤΡΑΟ σε περιοχή κοντά στη Κρήτη. Αυτή τη στιγμή εκτιμάται ότι η πιθανή αντίδραση Αγκυρας και Τρίπολης ίσως περιοριστεί σε περιοχές κοντά στη Λιβύη, θα είναι, δηλαδή, αναλογική.
Υδρογονάνθρακες: Ερευνητική γεώτρηση στα Ιωάννινα το 2023
Από τις δύο NAVTEX που εκδόθηκαν (από το Πολεμικό Ναυτικό και τις Αρχές της Μάλτας) είναι ξεκάθαρο ότι οι νοτιότερες περιοχές των οικοπέδων Μανιάτη στα νοτιοδυτικά της Κρήτης έχουν μείνει εκτός. Το σύνολο της περιοχής των ερευνών έχει μετακινηθεί προς τα βόρεια, πολύ πιο κοντά στην Κρήτη και στην Πελοπόννησο. Επιπλέον, δεν κινείται πολύ νοτιότερα της Γαύδου (στην οποία δεν θα γίνουν έρευνες), αλλά προς νότο σε περιοχές που βρίσκονται δυτικότερα στο ίδιο πλάτος, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι δεν γίνονται αποδεκτές μαξιμαλιστικές τοποθετήσεις όπως αυτές που περιλαμβάνει το τουρκολιβυκό μνημόνιο.
Το αεροπλανοφόρο
Τις επόμενες ημέρες, εντός Νοεμβρίου, από τα νότια της Κρήτης αναμένεται να πλεύσει το αεροπλανοφόρο του γαλλικού ναυτικού «Charles de Gaulle», με το οποίο, μάλιστα, μονάδες του Πολεμικού Ναυτικού (Π.Ν.) και αεροσκάφη της Πολεμικής Αεροπορίας (Π.Α.) θα πραγματοποιήσουν συνεκπαιδεύσεις. Κάποια από τις φρεγάτες του Π.Ν. θα ενταχθεί για κάποιο χρονικό διάστημα στη δύναμη συνοδείας του αεροπλανοφόρου, το οποίο θα πλεύσει νότια της Κρήτης με πορεία προς το Σουέζ και από εκεί προς τον Ινδικό Ωκεανό. Η παρουσία του «Charles de Gaulle» στην περιοχή δεν σχετίζεται με τις έρευνες της ExxonMobil στα νοτιοδυτικά της Κρήτης, αποτελεί, ωστόσο, μία ακόμη κίνηση από μέρους των Γάλλων, που υποδηλώνει τη βούληση που υπάρχει στο Παρίσι να συνεχίσει να υποστηρίζεται η στρατηγική σχέση με την Ελλάδα.
Η αντίδραση της Αγκυρας
Με μεγάλη προσοχή παρακολουθούν στην Τουρκία τις ανακοινώσεις που κάνει η Ελλάδα όσον αφορά τις σεισμικές έρευνες που ξεκίνησαν νοτιοδυτικά της Κρήτης αλλά και νότια της Πελοποννήσου. Στην Αγκυρα παρατηρούν πως μαζί με τις έρευνες έχει μπει στην ελληνική ατζέντα και το θέμα της επέκτασης των χωρικών υδάτων στα 12 μίλια στα νότια της Κρήτης και του Καστελλόριζου, λόγω και της πρότασης του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και τις δηλώσεις του Κυριάκου Μητσοτάκη σχετικά με το Αιγαίο. Πάντως οι κινήσεις της ελληνικής κυβέρνησης σχετικά με την Κρήτη και η πιθανή επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 μίλια νότια της νήσου δεν θεωρούνται casus belli, καθώς δεν είναι στο Αιγαίο, όμως αναλυτές εκτιμούν πως η τουρκική αντίδραση μπορεί να έρθει μέσω της Λιβύης.
"google ad"
Οι κινήσεις της Ελλάδας μέχρι τώρα δεν παραβιάζουν κάποια δυνητικά κυριαρχικά δικαιώματα της Λιβύης, ωστόσο πολιτικοί αναλυτές εκτιμούν πως η κυβέρνηση της Τρίπολης, για να προλάβει τα επόμενα βήματα της Αθήνας και να δημιουργήσει τετελεσμένα στην περιοχή για μια μελλοντική διαπραγμάτευση, έχει τη δυνατότητα να καλέσει την Αγκυρα να στείλει σεισμογραφικό σκάφος και να ξεκινήσει έρευνες σε περιοχή όπου εκτείνεται η «δυνητική ελληνική υφαλοκρηπίδα» που η Λιβύη θεωρεί ως περιοχή όπου εκτείνεται η δική της υφαλοκρηπίδα. Τα τουρκικά ερευνητικά πλοία ή και γεωτρύπανα μπορούν να κατευθυνθούν στην περιοχή βάσει της συμφωνίας που έχουν υπογράψει οι δύο χώρες.