Όσα διαβάσαμε – και θα διαβάσετε κι εσείς – νομίζουμε πως ξεπερνούν τη μυθιστορηματική φαντασία. Όσα θα μάθουμε κι εδώ «εξελίσσονται» στη συνέχεια της Μάχης της Κρήτης. Κι αυτοί οι κάτοικοι, ο άμαχος πληθυσμός και τα υπάρχοντά του, πλήρωσαν φρικτά – και σε συνέχειες, όπως θα πληροφορηθείτε – γιατί τόλμησαν να υπερασπιστούν τη λευτεριά και τον τόπο τους ενάντια στον κατακτητή, που βίαια θέλησε να τους καθυποτάξει.
Και έχουμε, πάλι, τους ίδιους πρωταγωνιστές: τον Στιούντεντ και τον αντικαταστάτη του, τον Αντρέ.
Όπως σημειώνει στο χαιρετισμό του ο δήμαρχος Μουσούρων, το 2010, ο Ξενοφών Αρναντωνάκης: «Αν η πρώτη εκτέλεση, στις 24 Μαΐου, ήταν αποτέλεσμα της οργής της Μάχης, οι επόμενες ήταν αποτέλεσμα προμελέτης.»
Συνεχίζουμε διαβάζοντας τον χαιρετισμό του δημάρχου από την έκδοση «Ελληνικά Ολοκαυτώματα». Παρουσιάζουμε το λόγο του, γιατί κάνει μια σύνοψη της εκδικητικής μανίας των ναζί στην περιοχή.
Γράφει, λοιπόν: «Με την κάθοδό του στην Κρήτη, στο τέλος της Μάχης, ο διοικητής των αλεξιπτωτιστών, αντιπτέραρχος Στιούντεντ, δεν μπορούσε να πιστέψει αυτό που έβλεπε, την πανωλεθρία της 7ης Μεραρχίας Αλεξιπτωτιστών. Διέταξε εις αντίποινα συλλήψεις στις 2 Ιουνίου 1941 και εκτελέσεις πολιτών χωρίς διαδικασίες στις περιοχές όπου διεξήχθησαν οι μάχες. Θύματα 42 Αλικανιώτες που, αφού τους έβαλαν και άνοιξαν τον ομαδικό τάφο τους μπροστά στην εκκλησία του Τιμίου Σταυρού, τους εκτέλεσαν.
Ο κύκλος του αίματος δεν έκλεισε εδώ. Ο αντικαταστάτης του Στιούντεντ, στρατηγός Αντρέ, που τον διαδέχθηκε στις 7 Ιουλίου 1941, εκτελώντας διαταγές του Χίτλερ, μεθόδευσε τον τρίτο κύκλο της εκτελέσεως στην περιοχή του Δήμου Μουσούρων, την 1η Αυγούστου 1941. Θύματα 118 αθώοι πολίτες. Εκτελέστηκαν στον Κερίτη, νότια της ομώνυμης γέφυρας, εκτός από αυτούς που εκτέλεσαν στα χωριά τους, στην προσπάθειά τους να διαφύγουν.
Στον Σκινέ, η εκδίκησή τους δεν περιορίστηκε μόνο στις εκτελέσεις. Έκαψαν τα σπίτια του χωριού και στη συνέχεια, στις 7 Αυγούστου, τα ανατίναξαν και εξόρισαν τα γυναικόπαιδα, δεσμεύοντας περιουσιακά στοιχεία και τα προϊόντα του χωριού».
Αυτά έγραφε ο δήμαρχος, στέλνοντας μήνυμα μνήμης των αγώνων για την ελευθερία και τα ιδανικά. Κι ότι το σκληρό τίμημα που πλήρωσαν οι κάτοικοι μπορεί να τους μαυροφόρεσε αλλά δεν τους λύγισε.
Και στην ιστοσελίδα της Εταιρείας Κρητικών Σπουδών βρήκαμε τις παρακάτω επισημάνσεις, που αποτυπώνουν το φρόνημα των Κρητών, είτε αυτοί ήταν στρατευμένοι είτε απλοί πολίτες, άμαχοι, γυναικόπαιδα, γέροντες και γερόντισσες.
«Κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στη διάρκεια της Μάχης της Κρήτης, η περιοχή Αλικιανού έγινε θέατρο σφοδρών συγκρούσεων, καθώς άντρες και γυναίκες από την ευρύτερη περιοχή – ηλικιωμένοι και παιδιά κυρίως, που δεν είχαν επιστρατευτεί στον ελληνοϊταλικό πόλεμο – έτρεξαν να υπερασπίσουν τη γη τους ενάντια στους πάνοπλους Γερμανούς αλεξιπτωτιστές.
Στη μάχη αυτή αναδείχτηκε ήρωας της τοπικής αντίστασης ο Εμμανουήλ Θ. Παπαδερός, τραυματίας του αλβανικού μετώπου, που καθήλωσε μόνος του ολόκληρη μονάδα αλεξιπτωτιστών και κατέρριψε δύο αεροπλάνα, πριν πέσει νεκρός από τα πυρά των Γερμανών. Τον Παπαδερό, επειδή ήταν στρατιώτης, τον τίμησαν οι Γερμανοί για την ηρωική του αντίσταση, απονέμοντας στους γονείς του, όταν επικράτησαν, μετάλλιο ανδρείας για το νεκρό γιο τους.
Για την αντίσταση όμως των αμάχων οι κατακτητές πήραν σκληρή εκδίκηση.
[…] Τα παιδιά της περιοχής που μεγάλωσαν στην Κατοχή και στην πρώτη μεταπολεμική περίοδο ήταν στην πλειοψηφία τους ορφανά.»
Ακολουθεί το κείμενο από το βιβλίο «Ελληνικά Ολοκαυτώματα».
Αναχωρώντας από την Κρήτη, την 7η Ιουλίου 1941, ο Στιούντεντ με τα υπολείμματα της Μεραρχίας των Αλεξιπτωτιστών, οι κάτοικοι των χωριών του κάμπου του Κερίτη και της Ρίζας, μετά τις εκτελέσεις του Ιουνίου, πίστεψαν ότι θα υπήρχε κάποιο ίχνος ανθρωπισμού στα νέα στρατεύματα που έφτασαν στην Κρήτη και ότι ο διάδοχος του Στιούντεντ, στρατηγός Αντρέ, θα ασχολούνταν με την αποκατάσταση των σχέσεων με τους Κρητικούς και την ανοικοδόμηση των κατεστραμμένων πόλεων. Σ’ αυτό συνέτεινε και η προπαγάνδα των λογής λογής φιλογερμανικών στοιχείων.
Το διάστημα από της 10ης έως τέλος Ιουλίου ο σκληρός και απάνθρωπος Αντρέ έκρυβε τις προθέσεις του, εξέδιδε διαταγές για ηρεμία και ασφάλεια στην Κρήτη για εφησυχασμό των κατοίκων. Βαθιά στο μυαλό του όμως έκρυβε τη δίψα για εκδίκηση για την πανωλεθρία των αλεξιπτωτιστών τους και δη από τη συμμετοχή πολιτών στη Μάχη της Κρήτης. Έστειλε, στον Αλικιανό, ταγματάρχη της Γκεστάπο, ο οποίος εγκαταστάθηκε φέρνοντας μαζί του κάποια φάρμακα και τρόφιμα παριστάνοντας το γιατρό με το όνομα Δρ. Μίλερ.
Ο Μίλερ άρχισε να προσεγγίζει τους κατοίκους των χωριών Αλικιανού, Βατολάκκου, Φουρνέ, Σκινέ, Κουφού, Αγιάς, μοιράζοντας φάρμακα και υποσχέσεις και ότι οι προθέσεις τους ήταν η ειρήνευση και η πρόοδος της περιοχής. Απώτερος σκοπός του ήταν να συντάξει κατηγορητήριο και να καταστήσει ενόχους τους πολίτες της περιοχής.
Στις 18 Ιουλίου 1941, η Επιτροπή Δημογεροντίας, με επικεφαλής τον επίσκοπο Αγαθάγγελο Ξηρουχάκη, έγινε δεκτή από το στρατηγό Αντρέ. Στο άκουσμα του αιτήματός τους «να σταματήσουν οι εκτελέσεις αθώων πολιτών», ο Αντρέ εξαγριωμένος τους απάντησε: «Χάσαμε πολλές χιλιάδες αλεξιπτωτιστές και, αν ζητάτε αμνηστία, είναι ακόμη πολύ νωρίς, γιατί οι συγγενείς των αλεξιπτωτιστών φωνάζουν εκδίκηση». Αμετάπειστος και χωρίς ίχνος κατανόησης για το δικαίωμα του κρητικού λαού να υπερασπιστεί την ελευθερία του, απέπεμψε την Επιτροπή με την υπενθύμιση της εκδίκησης για τους νεκρούς τους, αλλά και τη δυνατότητα εξεύρεσης λύσης, όπως στην άλλη Ελλάδα με την κυβέρνηση Τσολάκογλου.
Η στάση του Αντρέ, για την οποία ειδοποιήθηκαν οι κάτοικοι της περιοχής, η σύλληψη του Αλκιβιάδη Μαραγκουδάκη, σημαντικού μαχητή στη Μάχη του Κερίτη, δεν θορύβησαν αλλά ούτε και έπεισαν τους κατοίκους της περιοχής ότι ήταν δυνατόν να προβούν σε μαζικά αντίποινα, όπως με τις εκτελέσεις της 1ης Αυγούστου στον Κερίτη.
Ο Δρ. Μίλερ είχε πετύχει το σκοπό του. Αφού εφησύχασε τους κατοίκους, συνέλεξε τις πληροφορίες του και, στις 26 Ιουλίου, αφού συμπλήρωσε το φάκελο κατηγορίας εναντίον των πολιτών της περιφέρειας του Κερίτη και των χωριών της Ρίζας, με καταστάσεις ονομάτων κατά χωριό, τον παρέδωσε στη Γερμανική Διοίκηση.
Των εκτελέσεων της 1ης Αυγούστου 1941 είχε προηγηθεί η εκτέλεση των σκυλιών του Σκινέ. Στις 19 Ιουλίου, βράδυ, μετά την 11η ώρα, που είχε απαγορευτεί η κίνηση, ο Μίλερ προσπάθησε, με αρκετούς Γερμανούς στρατιώτες-ποδηλάτες, να κυκλώσει απαρατήρητα τον Σκινέ, προωθώντας τους στρατιώτες σε παρατηρητήρια εκτός οικισμού, ώστε στην τελική κύκλωση από ισχυρές δυνάμεις οι κάτοικοι να μην προλάβουν να διαφύγουν ακούγοντας το θόρυβο από τα αυτοκίνητα των Γερμανών. Το εγχείρημά του αυτό το πρόδωσαν τα σκυλιά, γι’ αυτό την επόμενη μέρα ζήτησε επειγόντως από τον πρόεδρο του χωριού, Ζαχαράκη Νικόλαο, άπαντες οι κάτοικοι να φέρουν τα σκυλιά στη θέση «Τσακίστρα» για εκτέλεση, διότι ήταν φορείς επικίνδυνης μολυσματικής ασθένειας. Η πρωτοφανής αυτή πράξη φανέρωσε τις προθέσεις τους.
Τα συμβάντα που εξιστορήθηκαν παραπάνω είχαν πείσει τους μαχητές της Μάχης του Κερίτη ότι θα επακολουθούσαν εκτελέσεις. Νωρίς τις μεταμεσονύκτιες ώρες της 1ης Αυγούστου κατέφθασε στη διασταύρωση της Γέφυρας του Κερίτη ένα Τάγμα Πεζικού και ένα Τάγμα της 5ης Μεραρχίας Αλπινιστών. Από εκεί, πεζοί πλέον, περικύκλωσαν τα χωριά του κάμπου εξορμώντας και προς τα χωριά της Ρίζας. Έτσι, τις πρώτες πρωινές ώρες, μετά το σύνθημα εφόδου διά φωτοβολίδων, άρχισε το δράμα των κατοίκων,συλλήψεις αθώων πολιτών και μεταφορά τους στον Αλικιανό, στο έκτακτο στρατοδικείο που συνέστησαν για νομιμοφάνεια της πράξεώς τους.Όσους προσπάθησαν να διαφύγουν τους εκτέλεσαν επιτόπου. Συλλήψεις, εκτελέσεις πολιτών, από 17 έως 80 ετών, ακόμα και αναπήρων, αδιακρίτως και, όπως καταγράφηκε στη συνέχεια, οι περισσότεροι των εκτελεσθέντων δεν είχαν λάβει μέρος στη Μάχη. Προβάλλουν αντίσταση οι κάτοικοι του Σκινέ, σπεύδουν οι Γερμανοί να τους εξουδετερώσουν εγκαταλείποντας την ολοκλήρωση της κύκλωσης του χωριού, προλαβαίνουν ορισμένοι κάτοικοι να διαφύγουν.
Το αποτέλεσμα της συμπλοκής ήταν ο τραυματισμός ενός αξιωματικού και ενός στρατιώτη Γερμανού, αλλά οι δύο μαχητές Γεώργιος Δημητράκης και Εμμ. Κατζουράκης φονεύονται στη θέση «Λαγκός» ύστερα από σκληρή μάχη. Τα όπλα τους, ένα οπλοπολυβόλο και ένα τουφέκι γερμανικό, που κρατούσαν από τη Μάχη του Κερίτη, αποτέλεσαν στοιχεία καταδίκης, προσκομίζοντάς τα οι Γερμανοί στο τραπέζι του στρατοδικείου, πρώτα από όλα του προέδρου της Κοινότητας, που διαβεβαίωνε τον Δρ. Μίλερ ότι δεν υπήρχαν όπλα στον Σκινέ και ότι οι κάτοικοι ήταν φιλήσυχοι πολίτες.
Συλλαμβάνονται 32 κάτοικοι του Σκινέ, οκτώ (8) φονεύονται στην προσπάθειά τους να διαφύγουν. Η Γερμανική Διοίκηση, εξαγριωμένη για την αντίσταση που προέβαλαν οι κάτοικοι, και μάλιστα με γερμανικά όπλα, δίνει εντολή για την πυρπόληση των οικισμών του Σκινέ. Ομάδες στρατιωτών, εφοδιασμένοι με βενζίνη από αποθήκη βενζίνης στον Σκινέ (20 βαρέλια βενζίνης είχαν μεταφερθεί τις προηγούμενες ημέρες στην οικία του Ανεζάκη), περιέρχονταν στις γειτονιές του χωριού και κατέκαιγαν τα σπίτια.
Εικόνες δαντικής κολάσεως εκτυλίσσονταν μπροστά στα σπίτια, γυναίκες προσπαθούσαν να περισώσουν ορισμένα πράγματα βγάζοντάς τα έξω, όμως οι στρατιώτες τα γύριζαν μέσα χτυπώντας τις οδυρόμενες γυναίκες.
Καταγράφηκε όμως και η ανοχή ορισμένων στρατιωτών που περίμεναν να αδειάσουν τα σπίτια και μετά να τα πυρπολήσουν.
Σκηνές απίστευτης βαρβαρότητας διαδραματίστηκαν στην οικία του Ι. Δερμιτζάκη, στον οικισμό Μεσοκεφάλα, ο οποίος ήταν και ανάπηρος πολέμου. Κατάκοιτος όπως ήταν, τον περιέλουσαν με βενζίνη και τον έκαψαν.
Η Θεοδώρα Κατσιγαράκη, έγκυος 7 μηνών, προσπαθούσε να περισώσει κάποια ρούχα, τα έβγαζε έξω, οι στρατιώτες τα γύριζαν μέσα, διαπληκτίστηκε μαζί τους, την έσπρωξαν και αυτή μέσα, την περιέλουσαν με βενζίνη και έβαλαν φωτιά. Λαμπαδιασμένη από τις φλόγες έτρεξε προς τα έξω φωνάζοντας βοήθεια. Προσέτρεξαν οι γειτόνισσες και έσβησαν τη φωτιά από πάνω της. Είχε όμως φοβερά εγκαύματα. Βρήκαν ευτυχώς τρόπο οι κάτοικοι και την έστειλαν στο Νοσοκομείο Χανίων, όπου χαροπάλευε 40 ημέρες.
Το απόγευμα της 1ης Αυγούστου εκατοντάδες στήλες καπνού υψώνονταν από τον Σκινέ (250 περίπου οικίες πυρπολήθηκαν και 44 κάτοικοι εκτελέστηκαν). Ο θρήνος των γυναικόπαιδων που αναζητούσαν γονείς, συζύγους και αδέλφια συνέθεταν την εικόνα του Ολοκαυτώματος.
Απτόητοι όμως οι άνδρες του Σκινέ συγκροτούνται σε ομάδες αποφασισμένοι να εκδικηθούν. Στις 7 Αυγούστου πυροβολείται και τραυματίζεται Γερμανός μοτοσικλετιστής, προπομπός κλιμακίου στο Λαγκό καθ’ οδόν προς Πρασσέ. Καταλογίζουν το επεισόδιο στους Σκινιανούς. Επανέρχονται στον Σκινέ στις 9 Αυγούστου και, με ισχυρές δυνάμεις περικυκλώνουν το χωριό, συλλαμβάνουν τα γυναικόπαιδα (450-500 άτομα), τα οδηγούν στην πλατεία του χωριού, ξεφορτώνουν από τα αυτοκίνητα φτυάρια και κασμάδες, με πρόθεση την επανάληψη των εκτελέσεων του Κερίτη.
Ατελείωτες συζητήσεις μεταξύ τους, αγγελιοφόροι πηγαίνουν και έρχονται με μηχανές στην έδρα της Διοίκησης, ατελείωτες οι ώρες αγωνίας για τα γυναικόπαιδα.
Τελικά γλίτωσαν την εκτέλεση, φτάνουν όμως 19 μεγάλα φορτηγά, φορτώνουν τα γυναικόπαιδα και τα μεταφέρουν στις φυλακές Φιρκά Χανίων. Μετά από δυο μέρες, τα φορτώνουν ξανά στα φορτηγά και τα εξορίζουν κατανέμοντάς τα στη Γεωργιούπολη, στον Κουρνά Αποκορώνου και στις Μαργαρίτες Ρεθύμνου. Ρητή εντολή να μην απομακρυνθούν, υπό την αυστηρή επίβλεψη της εκεί ευρισκόμενης γερμανικής φρουράς. Τους τροφοδοτούσαν όσο μπορούσαν οι κάτοικοι των χωριών αυτών, σχηματίστηκαν ερανικές επιτροπές για τη στήριξή τους.
Κατέστησαν ζητιάνους τα γυναικόπαιδα ενός πλούσιου χωριού μέσα σε λίγες μέρες και δεν τελειώνει ο κύκλος της εκδίκησης.
Στις 10 Αυγούστου, επιστρέφει στον Σκινέ Λόχος Μηχανικού και με εκρηκτικά ανατινάζει τα σπίτια κατά μήκος του κεντρικού δρόμου προς Σέλινο και εκτός αυτού κηρύσσουν την περιοχή Σκινέ πολεμική ζώνη τοποθετώντας στην είσοδο και την έξοδο του χωριού πινακίδες «Προσοχή, εισέρχεστε σε στρατιωτική ζώνη», δεσμεύουν τα προϊόντα του χωριού και απαγορεύουν την είσοδο άνευ αδείας σε οποιονδήποτε.
Όρισαν διοικητή της περιοχής υπαξιωματικό ονόματι Μίλερ, γεωπόνο στο επάγγελμα, ο οποίος εγκαταστάθηκε στην οικία του Εμμ. Δασκαλάκη, στο Χλιαρό. Βοηθούς του είχε κάποιον Σειραδάκη, συμφοιτητή του από την Αγγλία, και ένα γεωργοτεχνίτη, αιχμάλωτο, ονόματι Κοντόπουλο, από τη Θράκη. Επιδόθηκαν, με εργάτες αγγαρείας από άλλες περιοχές, στην καλλιέργεια των εσπεριδοειδών για λογαριασμό τους.
Επιπλέον ο Αντρέ δεν εξάντλησε μέχρι εδώ την οργή του. Επικήρυξε τους άνδρες του Σκινέ, από 17 μέχρι και 80 ετών, διά ποινής θανάτου, και οπουδήποτε συλλαμβανόμενοι θα εκτελούνταν επί τόπου, οι δε περιθάλποντες αυτούς θα εκτελούνταν μέχρι και δευτέρου βαθμού συγγενείας.
Αργότερα, τον Απρίλιο του 1942, μετά από παρεμβάσεις και της Γραμματείας της Διοίκησης Κρήτης, επετράπη στους κατοίκους του Σκινέ να διαμένουν στις παρυφές του χωριού, χωρίς να επιτραπεί η είσοδός τους στο χωριό.
Το 1943, με την αντικατάσταση του Αντρέ, χαλάρωσαν τα μέτρα και οι κάτοικοι επέστρεφαν στα σπίτια τους την ημέρα και τη νύχτα διέμεναν εκτός χωριού. Το Φεβρουάριο του 1943 επιχείρησαν συλλήψεις αντιστασιακών του χωριού.
Το Μάρτιο του 1944, στην εξόρμηση που έκαναν στην ευρύτερη περιοχή για συλλήψεις και αποστολή στη Γερμανία, συνελήφθησαν από τον Σκινέ 40 άτομα περίπου, τους οποίους οδήγησαν στις φυλακές Αγιάς. Αποφεύχθηκε την τελευταία στιγμή η αποστολή τους στη Γερμανία.
Ο Σκινές αναγνωρίστηκε ως Μαρτυρικό Χωριό με το υπ’ αριθμ. 40/4 Φεβρουαρίου 2004 Προεδρικό Διάταγμα.
Κλείνουμε το αφιέρωμά μας με τον «ορισμό» που έδωσε ο Γλέζος για τη λέξη «ολοκαύτωμα», επιχειρώντας να αποτυπώσει το «πέρασμα» των ναζιστικών δυνάμεων από τον ελληνικό χώρο: «Όταν ένας ξένος κατακτητής καταστρέφει την υλική υποδομή μιας χώρας ή σφάζει τους κατοίκους της σε ένα συγκεκριμένο ποσοστό επί τοις εκατό, τότε μιλάμε διεθνώς για ολοκαύτωμα.
Οι Γερμανοί με τη δράση τους στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο ξεπέρασαν αυτό το ποσοστό στην επικράτεια της Ελλάδας, άρα δεν πρέπει να μιλάμε για μεμονωμένες περιοχές της πατρίδας μας που υπέστησαν ολοκαύτωμα. Κανονικά, ολόκληρη η Ελλάδα έγινε ολοκαύτωμα».
Παληοτάκης
Για το blog των Λαμπράκηδων
