«Επιζώντες» – αγανακτισμένοι και δίχως δικαιώματα | Η απουσία δικαιωμάτων που γίνεται φανερό και ζητούμενο η διεκδίκησή τους σήμερα λόγω κρίσης από μεγάλες μερίδες των πολιτών αυτής της χώρας είναι μια καθημερινή πραγματικότητα που βιώνουν χιλιάδες πολίτες με ψυχική εμπειρία που «επιζήσαν» της ψυχιατρικής και του εγκλεισμού σε κάποιο ψυχιατρείο. Κι αυτό, δίχως δικαίωμα καν διεκδίκησης του δίκαιού τους από την καταστροφή της ζώης τους αφού η ιδιότητα του «τρελού» τους στερεί τα δικαιώματα που έχει κάθε πολίτης.
Οι Ομάδες Αυτοβοήθειας που έχουν συσταθεί έχουν αυτό ακριβώς το σκοπό – την ενημέρωση των πολιτών, το να αποκτήσουν φωνή εκεί που τους έχει στερηθεί: «προσπαθούμε το κατά δύναμη να ενημερώσουμε τους πολίτες ότι η ενδεχόμενη άσχημη γνώμη που έχουν σχηματίσει για τα άτομα με ψυχιατρική εμπειρία βολεύει αυτούς που τους συμφέρει να μη θίγουν τα κακώς κείμενα, αυτούς που κερδοσκοπούν εις βάρος μας και εις βάρος των οικογενειών μας και αυτούς που ζουν πλουσιοπάροχα εις βάρος της κοινωνίας πουλώντας θεωρίας για μεταξωτές κορδέλες».
Το Φεστιβάλ αυτό, το οποίο πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 11 Ιουνίου στις εγκαταστάσεις του Κοινωνικού Στεκιού – Στέκι Μεταναστών Χανίων, άνοιξε τα μάτια πολλών που παρευρέθηκαν εκεί. Οργανωμένο από την ομάδα αυτοβοήθειας των ανθρώπων με «ψυχική εμπειρία», η ίδια η πραγματοποίησή του αλλά κυρίως το υψηλό επίπεδο τόσο των ομιλιών, καθώς και της συζήτησης που ακολούθησε μεταξύ των τριών ομιλητών και του κοινού, κατέρριψε πολλούς – πάρα πολλούς μύθους αναφορικά με τους ανθρώπους με ψυχική εμπειρία και έκανε πολλούς – απ’ αυτούς που εγώ τουλάχιστον συνομίλησα – να αισθανθούν ένοχοι για τον τόσο καιρό που πέρασε στη ζωή τους δίχως να γνωρίζουν. Για ένα θέμα, άλλωστε, που πλέον, στις σημερινές συνθήκες, αγγίζει όλο και παραπάνω συνανθρώπους μας. Στις ομιλίες που ακολούθησαν έγινε αυτό ξεκάθαρο:
Στην πρώτη ομιλία με τίτλο «Διεκδικώντας το δικαίωμα στη ζωή» από τον συντοπίτη μας Γιάννη Καρτεράκη και μέλος της Ομάδας Αυτοβοήθειας Ατόμων με Ψυχική Εμπειρία στα Χανιά αναφέρεται σχετικά: «Εμείς τα άτομα με ψυχιατρική εμπειρία δε φαινόμαστε, δεν ακουγόμαστε πουθενά. Υπάρχουμε, αλλά προς τα έξω δεν έχουμε υπόσταση, κρυβόμαστε, εμφανώς είμαστε «ανύπαρκτοι» · απόβλητοι, παρίες μέσα σε μια κοινωνία που χαίρει άκρας υγείας. Γιατί η κοινωνία κάνει λόγο για μάς μόνο και μόνο για να επιβεβαιώσει αυτή την καθώς πρέπει υγεία της, μέσα απ’ την ακύρωση ή την εξόντωσή μας. Λίγο υποκριτικό, τι λέτε; Όμως δεν είμαστε η αρρώστια, δεν είμαστε η νόσος, είμαστε άνθρωποι».
Η Ντία Κουτσογιάννη, μέλος της Ομάδας Αυτοβοήθειας Αθήνας, στην ομιλία της με τίτλο «Κριτική στον Ψυχιατρικό Θεσμό», είπε για το θέμα: «Η ψυχιατρική θεραπεία δεν είναι θεραπεία. Είναι παρέμβαση. Η δική μας θέση σαν Ομάδα Αυτοβοήθειας Αθήνας: Δεν έχουμε επιστημονική θέση, δεν χρησιμοποιούμε επιστημονικά συμπεράσματα στο ζήτημα της τρέλλας γιατί ο χειρισμός αυτός μας φαίνεται ύποπτος. Γιατί έχουμε δει τι είχε και τι έχει να προτείνει η ψυχιατρική με τόση βεβαιότητα. Πάντως τρέλλα σίγουρα είναι να τιμωρείσαι από το ίδιο χέρι που κατασκευάζει τα αδιέξοδά σου, τρέλλα σίγουρα είναι να αποδέχεσαι όσα σε καταστρέφουν».
Ο Γιώργος Γιαννουλόπουλος, μέλος της Πανελλήνιας Επιτροπής (πρώην) Χρηστών και Επιζώντων της Ψυχιατρικής στην ομιλία του με θέμα «Και πλήρως να αναρρώσουμε πάλι δικαιώματα δε θα έχουμε» ανέφερε σχετικά με την επέκταση αυτής της ψυχιατρικής λογικής στο σύνολο της κοινωνίας: «Το σύστημα ούτε έχει ούτε είχε ποτέ σκοπό να δώσει κανενός είδους δικαιώματα στους χαρακτηρισμένους απ’ αυτό τρελούς γιατί τους χαρακτήρισε έτσι για να τους τα αφαιρέσει τελεσίδικα, πράγμα που σημαίνει ότι όλοι οι μεγαλοπαράγοντες που κόπτονταν για την υποτιθέμενη χειραφέτησή μας και την παραχώρηση σε μας των κλεμμένων από τα αφεντικά τους δικαιωμάτων μας, που νομοθετούσαν δήθεν για το καλό μας, νόμους του είδους ήξεις-αφήξεις, μας κορόιδευαν από την αρχή και ο νους τους ήταν προφανώς στα λεφτά των πακέτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στην έμμεση ισχυροποίηση του συστήματος των διακρίσεων. Μιλώντας για το σύστημα τώρα με την 5η αναθεώρηση του DSM (του αμερικανικού συστήματος κατάταξης ψυχασθενών) παύουν στην ουσία να υπάρχουν διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στους λεγόμενους υγιείς και στους αποκαλούμενους ψυχασθενείς, ανάμεσα στη λογική ή μη λογική συμπεριφορά. Ήδη πριν μερικά χρόνια και κατά τη διάρκεια των ταραχών μετά τη δολοφονία του νεαρού στα Εξάρχεια συζητούσαν στα σοβαρά το αν ορισμένες πράξεις που ανήκαν σε ακραίες πολιτικές πρακτικές ήταν ή όχι πράξεις ψυχικά διαταραγμένων ατόμων. Απ’ ότι φαίνεται στο άμεσο μέλλον η λογική ή μη λογική συμπεριφορά θα ορίζεται με κυβερνητικά διατάγματα».
Είναι παράλογο λοιπόν οι άνθρωποι με ψυχική εμπειρία να αντιδρούνε; Αλλά ας το θέσουμε κι αλλιώς: Είναι παράλογοι σήμερα οι πολίτες που γεμίζουν τις πλατείες; Μπορεί κάποιος ειδικός να αποφασίζει τη στέρηση δικαιωμάτων, τη φαρμακευτική βελτίωση προς ένα ιδανικό «κανονικό» της ανθρώπινης προσωπικότητας και συμπεριφοράς; Τί είναι αυτό το «κανονικό» και ποιος το ορίζει; Όταν το «κανονικό» ορίζεται από μία εξουσία πέρα πάσας κριτικής μήπως αυτό το «κανονικό» είναι και το ακίνδυνο προς αυτή την εξουσία; Κι όταν αυτή η εξουσία με τις «ειδικές» γνώσεις οδηγεί, στο περιθώριο, στην αυτοκτονία ή στο θάνατο ανθρώπους με τις αποφάσεις και γνωματεύσεις της; Όλα αυτά είναι ερωτήματα που επηρεάζουν και αφορούν όλους μας. Δεν είναι άλλωστε αυτός ο «κανονικός», ο «ακίνδυνος» πολίτης που με την παθητική στάση του έδωσε το ελεύθερο στους λογής – λογής ειδικούς να φτάσουν την κοινωνία μας σε αυτό το τέλμα; Οι «επιζώντες» μοιάζουν σα τους πλέουν αγανακτισμένους, γιατί η αγανάκτησή τους είναι βαθιά. Βαθιά όσο η ψυχή τους. Όσο η σιωπή που επιβλήθηκε στη ζωή τους. Θέλουν ν’ ακουστούνε.
Μετά τις ομιλίες ακολούθησε η προβολή του ντοκιμαντέρ «Οι Επιζώντες» του Σταύρου Ψυλλάκη, από το Πανευρωπαϊκό Συνέδριο Επιζώντων της Ψυχιατρικής που πραγματοποιήθηκε πέρυσι στη Θεσσαλονίκη. Ενώ, ακολούθησε διεξοδική και πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση μεταξύ των τριων ομιλητών και του κοινού που ίσως, αν βρεθεί ο χρόνος, θα μπορέσουμε κάποια στιγμή να απομαγνητοφωνήσουμε και να δημοσιεύσουμε στην εφημερίδα μας.
Στα πλαίσια του φεστιβάλ υπήρξε πολύς χρόνος και για μουσική και τέχνη. Αφού μετά το πέρας και της συζήτησης, δόθηκαν μουσικά performances σε πιάνο και σε κιθάρα καθώς και σε ούτι, ενώ στη συνέχεια υπήρξε μια όμορφη παράσταση κουκλοθέατρου πάνω στην ψυχική ασθένεια που καταχειροκροτήθηκε όπως και απαγγελία ποίησης από τον Ανδρέα. Η βραδιά συνέχεισε μέχρι αρκετά αργά αφού μουσικοί παραγωγοί ανέλαβαν να διασκεδάσουν το κοινό.
Να σημειώσω εδώ ότι αν και ζητήθηκε η συμπαράσταση του Δήμου Χανίων για κάποια μικρά έξοδα αναφορικά με τις αφίσες, ο Δήμος Χανίων αδιαφόρησε και απέτυχε να στηρίξει. Όλη αυτή δηλαδή η υψηλού επιπέδου διοργάνωση πραγματοποιήθηκε εξ ολοκλήρου από άτομα με «ψυχική εμπειρία», δίχως καμία επίσημη στήριξη, αλλά με πολλούς απλούς ανθρώπους που έσπευσαν εθελοντικά να βοηθήσουν.
Ενημερώνω επίσης, πως τις επόμενες ημέρες θα δημοσιευτούν και οι τρεις ομιλίες στην εφημερίδα μας για όσους ενδιαφέρονται να μάθουν τι ακριβώς ειπώθηκε, ενώ στον τηλεοπτικό σταθμό “KPHTH TV1” την Παρασκευή, μετά το πέρας της εκπομπής «ΧΘΕΣ – ΣΗΜΕΡΑ – ΑΥΡΙΟ» θα γίνει προβολή του ντοκιμαντέρ του Γιάννη Ψυλλάκη, «Οι Επιζώντες».
Γιάννης Αγγελάκης