Επιμέλεια: Βαγγέλης Πάλλας , δημοσιογράφος – ερευνητής – αναλυτής AEJ/IFJ
51 Χρόνια μνήμης και όχι λήθης. Αλήθειες – ψέματα – καταστροφή για τον ελληνικό λαό. Διαφθορά – νεποτισμός – τρομοκρατία ήταν τα ενδημικά φαινόμενα της χούντας …
Η δικτατορία είναι μια συνήθεια του αίσχους, μια μηχανή που σε καθιστά κωφάλαλο, Ανίκανο να ακούσεις, ανήμπορο να μιλήσεις Και τυφλό σε ό,τι είναι απαγορευμένο να κοιτάξεις ( Εντουάρντο Γκαλεάνο).
Η στρατιωτική δικτατορία (21/4/1967-23/7/1974) επιβλήθηκε με τον τρόμο των τανκς, των βασανιστηρίων και των εκτελέσεων. Δεν αποτέλεσε ιστορικό παράδοξο ούτε ιδιοτροπία παραφρόνων στρατιωτικών, αλλά επιλογή της άρχουσας τάξης και κλιμάκωση της μετεμφυλιακής κρατικής και παρακρατικής τρομοκρατίας, με την κάλυψη των ιμπεριαλιστικών κέντρων της τότε εποχής.
Το ραντεβού της Ελλάδας με την Χούντα ήταν προγραμματισμένο από αρκετό χρόνο. Αρκετά χρόνια πίσω με το τέλος του Β’ Παγκοσμίου πολέμου και την έναρξη του εμφυλίου άρχισε επισήμως η πολιτική παρέμβαση των ΗΠΑ, επεμβαίνοντας είτε μέσω των ανακτόρων είτε με πολιτικούς παρατηρητές τους, στα πολιτικά, οικονομικά και στρατιωτικά δρώμενα της χώρας μας. Από την δολοφονία του Πολκ, έως τις εκλογές φιάσκο του 1961, και από την δολοφονία του Βουλευτή Γρ. Λαμπράκη, έως την αποστασία του 1965 πάντα πίσω από τα γεγονότα κυριαρχούσαν το παρακράτος και το κράτος της δεξιάς, οι στρατοκράτες και οι φορείς, γενικώς της εθνικής υποτέλειας.
Στο επίκεντρο της εκστρατείας συκοφάντησης της κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας (η οποία κατά αραιά διαστήματα έδινε δικαιώματα) ήταν ότι η Ελλάδα κινδυνεύει από τους κομμουνιστές και τους συνοδοιπόρους τους. Με αφορμή την εικονική πραγματικότητα αμφισβητήθηκε η αναγκαιότητα του κοινοβουλευτισμού, της ελευθερίας και της δημοκρατίας. Πάντα από τους αμφισβητίες, που στην πλειονότητά τους ήταν ευνοούμενοι του δόγματος Τρούμαν (βιομήχανοι, εφοπλιστές, πολιτικοί και άλλοι παρατρεχάμενοι), υπήρχε η συντηρητική παράταξη (δεξιά) η οποία άλλαζε πρόσωπο ανάλογα τις ανάγκες της εποχής (Συναγερμός, ΕΡΕ, Ν. Δημοκρατία), με κυρίαρχες παρουσίες σε όλο το φάσμα της κοινωνικής ζωής (στρατός, εκκλησία, δικαιοσύνη). Μέσα σε αυτό το αποπνικτικό περιβάλλον προσπαθούσε η αριστερά με όσες δυνάμεις της απέμειναν να έχει μια έντονη παρουσία στην Βουλή (1958) ήρθε δεύτερο κόμμα. Αλλά αυτό δεν αρκούσε, σιγά -σιγά, οι στρατηγοί με το παλάτι υποκινούσαν και προετοίμαζαν την Δικτατορία, αλλά και οι χαμηλό βαθμοί στρατιωτικοί με ηγέτη τον Γ. Παπαδόπουλο προετοίμαζαν και αυτοί, με την βοήθεια των Αμερικανών (Έβρος Σαμποτάζ, ζάχαρη) τη δική τους συνωμοσία – προδοσία.
Χούντα και κεφάλαιο
Η Χούντα επιχείρησε να βάλει ταφόπλακα στο κοινωνικό κίνημα, για να μην ανακοπεί η κερδοφορία των Κροίσων. Η «ανάπτυξη» γι’ αυτούς συνεχίστηκε –αν και μειωμένη σε σχέση με το 1961-1966 (6,5% το χρόνο, αντί 8,6%). Κρατικές επιδοτήσεις, αγύριστα δανεικά και φοροαπαλλαγές δίνονταν αφειδώς στο μεγάλο και το μεσαίο κεφάλαιο. Μονάχα ο Ρουφογάλης είχε δώσει 3,1 δισ. δραχμές σε χαριστικά-επισφαλή «δάνεια». Πώς να μην προστρέξουν στον πολυτελή γάμο του οι Λάτσης, Μποδοσάκης και Βαρδινογιάννης;
Την εξαετία 1967-1972 οι δημόσιες δαπάνες για τους μεγαλοεργολάβους διπλασιάστηκαν. Την ίδια περίοδο η χωρητικότητα του ελληνικού στόλου υπερδιπλασιάστηκε, ενώ οι φόροι των εφοπλιστών μειώθηκαν σχεδόν τέσσερις φορές.
Ένα διυλιστήριο χαρίστηκε στον Λάτση κι άλλο ένα στον Βαρδινογιάννη. Στον αμερικανό McDonald πληρώθηκαν 39 εκατ. δολάρια για να… μη φτιάξει την Εγνατία Οδό και 406 εκατ. δραχμές φαγώθηκαν, για να… μη χτιστεί ο περιβόητος Ναός-Τάμα στα Τουρκοβούνια. Χρέη στο δημόσιο χαρίστηκαν στον ελληνοαμερικανό Πάππας της ESSO, ενώ ο… προσωπάρχης του, ο Τοτόμης, διορίστηκε υπουργός Δημόσιας Τάξης!
Δημόσια γη δωρίστηκε στην Πετρόλα, οι τραπεζίτες λήστευαν τα ασφαλιστικά Ταμεία, τα εργοδοτικά χρέη πάγωναν και οι εισφορές μειώνονταν κατά 20%. Πώς να μην ανακηρύξουν τον Παπαδόπουλο Ισόβιο Πρόεδρο της Ένωσης Εφοπλιστών τον Μάρτη του ’72 και πώς να μην του παραχωρήσει τη βίλα του στο Λαγονήσι ο Ωνάσης;
Το στρατιωτικό πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967 ήταν η λύση στην οποία κατέφυγε η αστική τάξη της χώρας μας με τη στήριξη των ΗΠΑ, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι παράγοντες που όξυναν τις ενδοαστικές αντιθέσεις, προκαλώντας αστάθεια και κρίση στην αστική διακυβέρνηση τη δεκαετία του 1960 και ιδιαίτερα στο δεύτερο μισό της.
Το αστικό πολιτικό σύστημα την περίοδο αυτή βρέθηκε μπροστά στην ανάγκη εκσυγχρονισμού του, ανάγκη που προέκυπτε από την ανάπτυξη και σταθεροποίηση του ελληνικού καπιταλισμού και τη συμφωνία σύνδεσής του με την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ), τον Ιούλιο 1961.
Για την προσαρμογή του αστικού πολιτικού συστήματος στις νέες συνθήκες, αρκετά χρόνια μετά από το τέλος του εμφυλίου 1946 – 1949, ήταν αναγκαίος ο περιορισμός του ελέγχου που ασκούσε το παλάτι στα κέντρα της αστικής εξουσίας (στρατός, κυβέρνηση), πράγμα αρκετά δύσκολο. Ο ρόλος του παλατιού στην αντιμετώπιση του ΔΣΕ και του ΚΚΕ, ο ρόλος του ως «σύμβολο κατά του κομμουνισμού», είχε προσδώσει στο παλάτι ισχύ, καθιστώντας το βασικό στοιχείο της αστικής εξουσίας. Αποκτούσε ακόμη προτεραιότητα η διαμόρφωση μιας δεύτερης ισχυρής αστικής πολιτικής δύναμης ικανής, στο πλαίσιο της δικομματικής εναλλαγής, να απορροφά τη φθορά του κυβερνητικού κόμματος, της ΕΡΕ, που είχε συσπειρώσει το σύνολο των λεγόμενων δεξιών κομμάτων. Αυτή η δύναμη ήταν η Ένωση Κέντρου που συγκροτήθηκε το Σεπτέμβρη του 1961.
Θυμόμαστε, διδασκόμαστε, αγωνιζόμαστε για τη λαϊκή συμμαχία, το λαό στην εξουσία, το σοσιαλισμό. Βγαίνουν χρήσιμα συμπεράσματα από την τότε περίοδο για τους εργαζόμενους και τη νεολαία. Η στρατιωτική δικτατορία της 21ης Απριλίου 1967, που είχε τη στήριξη των ΗΠΑ και της αστικής τάξης στην Ελλάδα, μπόρεσε να επιβληθεί, γιατί δε βρήκε απέναντί της ένα λαό οργανωμένο, αποφασισμένο να υπερασπιστεί το δικαιώματά του, αξιοποιώντας και τις οξυμένες αντιθέσεις του αστικού πολιτικού συστήματος. Αντίθετα, η πραγματική δύναμη του λαού ήταν υπονομευμένη από αυταπάτες, από την αναμονή των εκλογών που δήθεν θα έδιναν λύση σε χρονίζοντα λαϊκά προβλήματα, καθώς και από το κλίμα υποταγής και μοιρολατρίας.
Παρά το αρχικά «μούδιασμα» του λαού, το κίνημα ενάντια στη δικτατορία αναπτύχθηκε με την τεράστια συμβολή των κομμουνιστών και άλλων αγωνιστών, με τη δράση των παράνομων Οργανώσεων του ΚΚΕ και της ΚΝΕ, τη διάδοση του παράνομου «Ριζοσπάστη», του «Οδηγητή» και άλλων αντιδικτατορικών εντύπων. Ελπίδα, ώθηση στην αντιδικτατορική πόλη έδωσε η αταλάντευτη στάση των κομμουνιστών στις φυλακές, στις εξορίες, και n άρνηση της υπογραφής δήλωσης μετανοίας. Η διεθνής αλληλεγγύη των σοσιαλιστικών χωρών, του παγκόσμιου εργατικού κινήματος αποτέλεσε σημαντική βοήθεια στο λαό.
Το βασικό επιχείρημα, που χρησιμοποίησε η χούντα για να αιτιολογήσει τη δικτατορία, ήταν ο «κομμουνιστικός κίνδυνος». Ο ισχυρισμός της επιβεβαίωσε ακόμα μια φορά ότι ο αντικομμουνισμός είναι πάντα ο προπομπός για την περιστολή και κατάργηση ακόμα και αστικών ελευθεριών και δικαιωμάτων, για την επιβολή γενικότερων αντιλαϊκών μέτρων, που θίγουν άμεσα και βίαια το πιο ζωτικά συμφέροντα όλων των εργαζομένων και όχι μόνο των κομμουνιστών.
Την 21η Απριλίου του 1967 οι ακροδεξιοί συνταγματάρχες, που είχαν αναπτυχθεί υπό την αμερικανική εποπτεία στο ελλαδικό εμφυλιοπολεμικό θερμοκήπιο, κατέλαβαν πραξικοπηματικά την εξουσία. Η κυριαρχία τους, που διήρκεσε επτά ολόκληρα χρόνια, σταμάτησε την δημοκρατική προσπάθεια να ξεπεραστούν τα ανυπέρβλητα ζητήματα που έθεσε ενώπιον της ελλαδικής κοινωνίας ο σκληρός, αιματηρός Εμφύλιος πόλεμος. Αντί να καταβληθεί προσπάθεια να ξεπεραστεί το κοινωνικοπολιτικό Τραύμα του Εμφυλίου, η Χούντα το διεύρυνε και το διαιώνισε. Διατήρησε τις πολιτικές διακρίσεις ανάμεσα στους Έλληνες, διαχωρίζοντάς τους σε πληβείους-αριστερούς και προνομιούχους-δεξιούς, με αποτέλεσμα όλα αυτά να ενυπάρχουν μέχρι σήμερα στο συλλογικό υποσυνείδητο.
Η καταλυτική μέρα για τον βιασμό της δημοκρατίας ήρθε τα ξημερώματα μιας ανοιξιάτικης Παρασκευής το 1967, βρήκε τον πολιτικό κόσμο να κοιμάται τον ύπνο τον βαθύ.Ιδιαίτερα μάλιστα η 21η Απριλίου για πολλούς λόγους πρέπει να θεωρηθεί η εσχάτη προδοσία των πρωταγωνιστών, που εκτός των άλλων είναι διαρκείας. Στη μνήμη μας, δεν πρέπει να υπάρχει έστω και η παραμικρή αμφιβολία ότι η χούντα ήταν ένα επεισόδιο στην ανώμαλη ιστορία της χώρας μας, όπως κατ’ εξοχή ο αγώνας της μνήμης εναντίον της λήθης δεν είναι παρά ο αγώνας της ελευθερίας εναντίον της Τυραννίας.
Κάθε δικτατορία είναι μια «μηχανή» που πρώτα απ’ όλα καταδιώκει και βασανίζει τους νέους. Καθεστώς στείρο, όπως είναι, μισεί θανάσιμα καθετί που μεγαλώνει και κινείται. Πολλαπλασιάζει μόνο τις φυλακές και τα νεκροταφεία. Δεν μπορεί να παράγει τίποτε άλλο από κρατούμενους, πτώματα, ρουφιάνους και εξόριστους. Το να είσαι νέος και μάλιστα πολιτικοποιημένος νέος, για την δικτατορία είναι έγκλημα.
Η χούντα της 21ης Απριλίου μπροστά στην πλανητική χούντα που ζούμε σήμερα φαντάζει σαν αποκριάτικος Καίσαρας. Η δικτατορία της 21ης Απριλίου φυλάκιζε τους αγωνιστές και τους αντιπάλους της. Η σημερινή δικτατορία του πλανητικού κράτους υπερβαίνει αυτά τα όρια, είναι χωρίς όρια. Φυλακίζει και δολοφονεί ανθρώπους και ιδέες αποδομεί την ιστορία, ακρωτηριάζει συνειδήσεις, ανατρέπει τους μηχανισμούς της σκέψης. Επιβάλλει την ενιαία σκέψη και την ενιαία ταυτότητα. Οι συνταγματάρχες δεν μπορούσαν να εξοντώσουν τις ιδέες και την ελπίδα. Σήμερα έχουν τελειοποιηθεί τα βασανιστήρια της επιβολής της σιωπής και της καλλιέργειας του τρόμου, έχει αναχθεί σε επιστήμη η τεχνική εξόντωσης των ανθρώπων, των ιδεών και της ελπίδας.
Ένας άλλος λόγος που θα πρέπει η μνήμη μας να μην εξασθενίσει είναι ότι σήμερα επιχειρούνται άλλου είδους αλώσεις με διαφόρους τρόπους και όχι με στρατιωτικά πραξικοπήματα. Οι «δικτατορίες» δεν υποχρεούνται να είναι χούντες, αλλά επιβάλλονται μέσα από άλλους τρόπους, πολλές φορές δημοκρατικούς.
Κάθε μαχητικό και ριζοσπαστικό από την ίδια του τη φύση είναι ευρηματικό και ποικιλόμορφο. Τέτοιο ήταν και το κίνημα που αναπτύχθηκε κατά της χούντας και στο χώρο των ιδεών. Αμέσως μετά το πραξικόπημα, μέσα από μια ποικιλία ζυμώσεων άρχισε να αναπτύσσεται ένα παράνομο κίνημα και μια ριζοσπαστική διάθεση αμφισβήτησης στη νεολαία. Η φοιτητική έκρηξη του Μάη του 68 στη Γαλλία, πυροδότησε και στην Ελλάδα, πνευματικές ενστάσεις και ριζοσπαστικές ζυμώσεις. Εκφράστηκαν σε μια πρωτοφανή έκρηξη του βιβλίου. Αναπτύχθηκε λοιπόν και εδώ μια αντιδικτατορική κίνηση θεωρητικών και ιδεολογικών ζυμώσεων: ένα από τα φύτρα της εξέγερσης του Νοέμβρη (πολυτεχνείο).
Σε μια επιστολή που έστειλε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής προς τον Αρχιεπίσκοπο Αμερικής Ιάκωβο την 4η Σεπτεμβρίου 1967, λίγους δηλαδή μήνες μετά την επιβολή της «εθνοσωτήριου επαναστάσεως», μεταξύ άλλων έγραφε:
«…το Θέμα δεν είναι να επανέλθωμεν εις την ομαλότητα δια της αποτυχίας της Επαναστάσεως, αλλά δια της επιτυχίας της… Η Επανάστασις, άπαξ και εγένετο προσφέρει μίαν ευκαιρίαν ανασυντάξεως της ζωής του Έθνους […] διότι δεν σημαίνει βέβαια αποκατάσταση της ομαλότητος η επάνοδος εις την υφιστάμενην προ του Κινήματος κατάστασιν».
Μεταπολίτευση
Στη Μεταπολίτευση το σύστημα αναγκάστηκε να χάσει πολλά κομμάτια απ’ τη σάρκα του, παραχωρώντας δικαιώματα, βελτιώνοντας πρωτοφανώς το βιοτικό επίπεδο, νομιμοποιώντας την Αριστερά, διώχνοντας τη Μοναρχία. Όμως κρατήθηκε στη ζωή και σήμερα απειλεί ξανά κάθε δημοκρατική κι εργατική κατάκτηση και μάλιστα με το ίδιο πολιτικό προσωπικό ή με μαθητές του.
Τόμους γεμίζουν οι διαδρομές των Πλεύρηδων ή των Γεωργιάδη, Καρατζαφέρη, Βορίδη και Μιχαλολιάκου μεταξύ ΔΑΠ, ΕΠΕΝ, ΧΑ, ΛΑΟΣ, ΠΟΑΑΝ και ΝΔ. Πρόσφατο παράδειγμα ο Ηλίας Φιλιππακόπουλος, πρώην χουντικός Γραμματέας του ΣΦ Πολυτεχνείου, νυν διευθυντής Γραμματείας της ΝΔ.
Μετά από αυτό το οπτικό πεδίο, το 1967 δεν είναι τόσο μακριά από το 2017 και βέβαια συνιστά επαγρύπνηση. Το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967 αποτελεί την κορύφωση της κρίσης του πλέγματος εξουσίας στην Ελλάδα κλιμακώθηκε, με αποτέλεσμα με την πτώση της δικτατορίας το 1974, να συμπαρασύρει στην δίνη της και άλλο κομμάτι του Ελληνισμού (Κύπρος) με διαιώνιση ακόμα και σήμερα. Τέλος 40 χρόνια μετά με μνήμες νωπές, να οραματιζόμαστε ένα καλύτερο κόσμο που δεν θα συγχωρεί πια άλλα λάθη, όχι λήθη!…