Ο Στρατής Περγαλίδης υπήρξε αναγνωρισμένος ηγέτης της εργατικής τάξης του Ηρακλείου.
Ο Στρατής Περγαλίδης (1908 – 1947) γεννήθηκε στην Προύσα της Μικράς Ασίας. Ηρθε στην Ελλάδα με τη Μικρασιατική Καταστροφή, μαζί με την οικογένειά του.
Πήρε δραστήρια μέρος στο εργατικό κίνημα του Ηρακλείου στην περίοδο του Μεσοπολέμου και γρήγορα αναδείχτηκε στέλεχος του Σωματείου των Κουρέων και του ΕΚΗ.
Στα χρόνια της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου έγινε μέλος της ΟΚΝΕ και αγωνίστηκε δραστήρια για τα συμφέροντα της τάξης του και γι’ αυτό διώχτηκε.
Μετά τη Μάχη της Κρήτης, το 1941, κατέφυγε στη Νεάπολη Λασιθίου, όπου έγινε μέλος του ΚΚΕ και συμμετείχε δραστήρια στον αντιστασιακό αγώνα.
Με εντολή της ΚΟ Ηρακλείου του ΚΚΕ, λίγο πριν από την απελευθέρωση της πόλης, αναλαμβάνει την ευθύνη της ανασυγκρότησης του ΕΚΗ. Εκλέγεται πρόεδρος του ΕΚΗ και ηγείται της πάλης της εργατικής τάξης του νομού, καθοδηγώντας σημαντικούς οικονομικούς και πολιτικούς αγώνες, ιδιαίτερα τα χρόνια της «λευκής τρομοκρατίας» μετά τη Βάρκιζα και την περίοδο του Εμφυλίου.
Είχε πιαστεί στις 12/6/1947 με το πρόσχημα της ηθικής αυτουργίας για τραυματισμό απεργοσπάστη κατά την απεργία διαρκείας των τυπογράφων με αφορμή το κλείσιμο της ΕΑΜικής εφημερίδας «Ελεύθερη Κρήτη» από τον Μ. Μπαντουβά. Την επόμενη μέρα, 13/6/1947, σε παράσταση διαμαρτυρίας επιτροπών των εργατικών σωματείων ενάντια στη σύλληψη του προέδρου τους προς τον νομάρχη Ηρακλείου Νάθενα, η αστυνομία άνοιξε πυρ και δολοφόνησε τους κομμουνιστές συνδικαλιστές Χρήστο και Κώστα Χατζηγεωργίου, ενώ ακολούθησαν δεκάδες συλλήψεις και σχετική δίκη στο έκτακτο στρατοδικείο.
Μέσα στην Ασφάλεια Ηρακλείου πιέστηκε ο Στρατής Περγαλίδης να αποκηρύξει το κόμμα του, το ΚΚΕ, και να σταματήσει να παλεύει για τα συμφέροντα της εργατικής τάξης. Αρνήθηκε. Βασανίστηκε απάνθρωπα και πέθανε από τα βασανιστήρια 2 μέρες αργότερα, στις 14/6/1947.
Η δολοφονία του Στρατή Περγαλίδη δεν μπορεί να ξεχωριστεί από την εποχή που αυτή πραγματοποιήθηκε, από τη σαφή ιδεολογικοπολιτική του τοποθέτηση, που καθόριζε άλλωστε τη δράση του.
Αλλωστε, όπως είναι γνωστό, «…και σε περίοδο πολέμου και στον πόλεμο και στα στρατιωτικά ζητήματα εξακολουθούν να υπάρχουν και να εκδηλώνονται οι ταξικές αντιθέσεις που κατασπαράζουν τους λαούς»1. Ετσι, «αντικειμενικά, μετά την απελευθέρωση, οξύνθηκε η σκληρή ταξική ένοπλη αναμέτρηση που είτε θα οδηγούσε στην ανατροπή της αστικής εξουσίας, με απομόνωση και των ξένων στηριγμάτων της, είτε στην ήττα των λαϊκών δυνάμεων, στην απομόνωση του ΚΚΕ και στην επανασταθεροποίηση της αστικής εξουσίας»2. Αυτός ήταν λοιπόν αντικειμενικά ο χαρακτήρας της ένοπλης ταξικής αναμέτρησης του Δεκέμβρη του 1944, της περιόδου της «λευκής τρομοκρατίας» που ακολούθησε μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας και της τρίχρονης εποποιίας του ΔΣΕ, 1946 – 1949.
Βέβαια, η αστική τάξη ποτέ δεν παραιτήθηκε από την προσπάθειά της να κρύψει τις ασυμφιλίωτες αντιθέσεις ανάμεσα στους εκμεταλλευτές και τους εκμεταλλευόμενους.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το ζήτημα που ανακινήθηκε πρόσφατα με αφορμή ένα έγγραφο από το αρχείο του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, που αναφέρεται στη συμφωνία του Θερίσου, η οποία υπογράφτηκε στα Μεσκλά Χανίων ανάμεσα στο ΕΑΜ και την ΕΟΚ στις 7/11/1943. Συμφωνία «…η οποία ουσιαστικά έβαλε τη βάση για να αποτραπεί ο εμφύλιος στην Κρήτη», σύμφωνα με τα λεγόμενα του Κυριάκου Μητσοτάκη. Συμφωνίες ακολούθησαν κι άλλες που είχαν στόχο την κοινή στρατιωτική δράση ανάμεσα στον ΕΛΑΣ και τις αντάρτικες δυνάμεις της ΕΟΚ. Οπως όμως έγραψε ο «Ριζοσπάστης» στις 8/4/2017, «παρά τη συμφωνία του ΕΑΜ για κοινή στρατιωτική δράση, η ΕΟΚ κατ’ απαίτηση των Αγγλων αξίωνε να μη γίνονται χτυπήματα στους Γερμανούς αν δεν είχε δοθεί έγκριση από την Κοινή Διοικητική Επιτροπή. Αργότερα, αποδείχτηκε ότι αυτό ήταν “πταίσμα” μπροστά σε όσα ακολούθησαν. Με την απελευθέρωση, όπως σ’ όλη τη χώρα, οργίασε η τρομοκρατία, διώχθηκαν όσοι έδωσαν το αίμα τους για τη λευτεριά και στις 22 του Απρίλη 1947, με αφετηρία τα Χανιά, δόθηκε εντολή για τη σύλληψη όλων σχεδόν των ΕΑΜιτών του νομού και την άμεση εκτόπισή τους σε ξερονήσια».
Ετσι, κατά τον Δεκέμβρη του 1944 και μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας, κι ενώ η γερμανική κατοχή συνεχιζόταν στο νομό Χανίων, εκδηλώθηκαν έντονα και στην Κρήτη η τρομοκρατία, η ωμή βία του αστικού κράτους απέναντι στους κομμουνιστές και τους λαϊκούς αγωνιστές του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ.
Τα πρώτα δείγματα γραφής είχαν φανεί νωρίτερα καθώς στις 13 Οκτώβρη του 1944 στο Ηράκλειο, δύο μέρες μετά την απελευθέρωση, έγινε απόπειρα δολοφονίας του καπετάνιου του ΕΛΑΣ και μετέπειτα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ), Γιάννη Ποδιά, από ΕΟΚίτη καπετάνιο του Μ. Μπαντουβά. Στις 17 – 20/1/1945 στο Ρέθυμνο η ΕΟΚ, με επικεφαλής τον Γύπαρη, επιτέθηκε ενάντια σε τιμημένους αγωνιστές του ΕΛΑΣ, του ΕΑΜ και του ΚΚΕ με πολλά θύματα, ενώ στις 29/1/1945 ακολούθησε ανεπιτυχής ένοπλη επίθεση δυνάμεων του Μ. Μπαντουβά της ΕΟΚ ενάντια στα γραφεία του ΕΑΜ στο Ηράκλειο με πολλά θύματα.
Παρόμοια συνεχίστηκε η κατάσταση την άνοιξη του 1945 απ’ άκρη σ’ άκρη της Κρήτης (στον Αγιο Νικόλαο, στην Ιεράπετρα και αλλού), ακόμα και στα κατεχόμενα από τους Γερμανούς Χανιά (στο Φρε Αποκορώνου, στην πόλη των Χανίων και αλλού).
Η τρομοκρατία κλιμακώθηκε το 1946 με συνεχείς συλλήψεις και δολοφονίες κομμουνιστών και αγωνιστών σε όλη την Κρήτη, ιδίως μετά τις εκλογές της 31ης Μάρτη και το δημοψήφισμα της 1ης Σεπτέμβρη. Στις 8 Μάη του 1947 η αστική τάξη κλιμακώνει περαιτέρω την τρομοκρατία επεκτείνοντας τα «έκτακτα μέτρα» και στην Κρήτη, ιδρύοντας σε Χανιά και Ηράκλειο έκτακτα στρατοδικεία, τα οποία αμέσως «πιάνουν δουλειά». Ταυτόχρονα, οι κρατικές και παρακρατικές δυνάμεις του Μπαντουβά, του Γύπαρη κ.ά. κλείνουν με τη βία τη μία μετά την άλλη τις εφημερίδες και τα έντυπα του ΚΚΕ και του ΕΑΜ. Ανοίγει η «Μακρόνησος της Κρήτης», οι γνωστοί σε όλους «Στάβλοι του Μπαντουβά» στη συνοικία Πατέλες του Ηρακλείου, όπου δεκάδες λαϊκοί αγωνιστές, στελέχη και μέλη του ΚΚΕ μαρτύρησαν, ενώ σε λίγο θα κάνουν την εμφάνισή τους τα κομμένα κεφάλια ξεχωριστών ηγετών και διαλεχτών παιδιών του κρητικού λαού (του Τσιτήλου Γιώργη, του Μακριδάκη Δημήτρη, της Βαγγελιώς Κλάδου, του Γιάννη Ποδιά και άλλων) από τα αιματοβαμμένα χέρια των Μπαντουβάδων, των Γυπαραίων κ.ά.
Το λαϊκό κίνημα δεν έμεινε με σταυρωμένα χέρια. Αντέταξε την οργανωμένη μαζική πάλη της εργατικής τάξης και του λαού, απαντώντας με απεργίες και μαζικές διαδηλώσεις, ενώ οι πρώτοι καταδιωκόμενοι αντάρτες του ΕΛΑΣ και άλλα πολιτικά στελέχη εμφανίζονται και στα βουνά της Κρήτης. Το τρίτο δεκαήμερο του Απρίλη του 1947 ήχησε ξανά το αντάρτικο τουφέκι στα λασιθιώτικα βουνά και τις χανιώτικες Μαδάρες, όπου συγκροτήθηκαν οι πρώτες αντάρτικες ομάδες του ΔΣΕ.
Παράλληλα, στα αστικά κέντρα του Ηρακλείου και των Χανίων οξύνεται η ταξική πάλη με καθοδηγητές τα Εργατικά Κέντρα και με μπροστάρηδες τους κομμουνιστές. Την Πρωτομαγιά του 1947, με επιτυχία, 7.000 εργάτες του Ηρακλείου γιόρτασαν την Εργατική Πρωτομαγιά όπως είχαν αποφασίσει, παρά τις απαγορεύσεις και την τρομοκρατία.
Στην κορύφωση ακριβώς της ταξικής αναμέτρησης στο βουνό και την πόλη, η ΕΟΚ, με επικεφαλής τον Μ. Μπαντουβά, κλείνει στις 30/5/1947 την εφημερίδα των ΕΑΜικών κομμάτων του Ηρακλείου «Ελεύθερη Κρήτη». Σε απάντηση, την επόμενη μέρα, το Σωματείο των Τυπογράφων κηρύσσει απεργία διαρκείας σε όλα τα έντυπα του νομού και ακολουθούν τα γεγονότα που οδήγησαν στη δολοφονία του Στρατή Περγαλίδη στην Ασφάλεια Ηρακλείου.
Με πληροφορίες από rizospastis.gr