Του Σπύρου Δαράκη *
«οι ημερομηνίες των αγώνων των λαών παραμένουν ανεξίτηλα γραμμένες στη μνήμη τους, γιατί είναι υπογραμμένες με το αίμα τους»
Η αντίσταση του ελληνικού λαού στη φασιστική επιδρομή άρχισε τον Οκτώβρη του 40 ως προσταγή της παρτίδας, ως συνταγματική και νομική υποχρέωση των ελλήνων πολιτών. Το πιο θαυμαστό, εκείνο που την έκανε να μεγαλουργήσειαναδείχνοντας την ανωτερότητα των ιδανικών της ελευθερίας, της Δημοκρατίας και της ανθρωπιάς απέναντι στις ανθρωποφάγες ιδέες του φασισμού είναι η σύζευξη της συνταγματικής υποχρέωσης με την αντιφασιστική ανάταση του ελληνικού λαού. Αυτή η αρμονική στοίχιση είναι που έκανε να υψωθεί και αναλλοίωτο μέχρι σήμερα στην συνείδηση του ελληνικού λαού να παραμείνει το έπος της εθνικής μας αντίστασης. Προσταγή των νεκρών του αντιφασιστικού αγώνα είναι να διατηρηθεί αναλλοίωτη η ιστορική μνήμη.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ποτέ πως για να ζούμε σήμερα εμείς ελεύθεροι χρειάστηκε να μαρτυρήσουν εκατομμύρια άλλοι. Στην πατρίδα μας στην Ευρώπη στον κόσμο ολόκληρο είναι αμέτρητοι του μαρτυρίου οι τόποι, όπως αμέτρητα είναι του φασισμού τα κακουργήματα. Για πρώτη φορά εκατομμύρια άνθρωποι κλείστηκαν σε στρατόπεδα, μόνο στην Ελλάδα υπήρχαν 26!!! Για πρώτη φορά έγιναν πειράματα σε κρατούμενους και εξοντώθηκαν συστηματικά εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι. Μόνο στη χώρα μας εκτελέστηκαν περί του 39 χιλιάδες, πέθαιναν από πείνα 600.000 , δεν γύρισαν από τα στρατόπεδα της Γερμανίας περί της 100.000 και τα ολοκαυτώματα ξεπερνούν κάθε όριο φαντασίας. Στη χώρα μας καταστράφηκε το 25% των κατοικιών, το 70% των λιμενικών εγκαταστάσεων, το 75% του εμπορικού στόλου, μεγάλο μέρος του οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου και το σύνολο των σιδηροδρομικών γεφυρών και τούνελ. Παράλληλα δεσμεύτηκε το 80% των Μέσων Μεταφοράς και το 51% των δημοσίων και ιδιωτικών επιχειρήσεων, ενώ η μικρή και φτωχή Ελλάδα υποχρεώθηκε να επωμιστεί το κόστος συντήρησης όχι μόνο των τριών στρατών κατοχής αλλά και τη συντήρηση της στρατιάς του Ρόμελ. Το κόστος κατοχής για την Ελλάδα την περίοδο των 41-42 αντιστοιχούσε στο 113% του ΑΕΠ την ίδια ώρα που σε άλλες χώρες όπως την Ολλανδία και το Βέλγιο ήταν 18% και 24%. Μία στις δύο οικογένειες θρήνησαν θύματα κατά τη διάρκεια του πολέμου και την κατοχή ένας στους δέκα ΈΛΛΗΝΕΣ υπέστη αναπηρία και το 75% των παιδιών υπέφερε από ασθένειες και μετά τον πόλεμο. Είμαστε όμως περήφανοι γιατί οι Χιτλερικοί δεν κατάφεραν να στρατολογήσουν Έλληνες ούτε για τα εργοστάσιά τους ούτε για να πολεμήσουν συμμάχους. Το ατελείωτο μαρτυρολόγιο του λαού μας πρέπει να διδάσκεται στα σχολεία όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης ούτως ώστε η νεολαία μας ως φυσικός συνεχιστής των παραδόσεών μας να γνωρίζει την αλήθεια και να μην επιτρέψει στη λησμονιά να δώσει την άδεια για να ξαναγνωρίσει η ανθρωπότητα τα ίδια και ίσως πιο φρικαλέα εγκλήματα.
Η μάχη της Κρήτης υπήρξε από στρατιωτικής πλευράς ένα από τα ορόσημα του Β’ Παγκοσμίου πολέμου, αλλά και για την Ελληνική και την Παγκόσμια Ιστορία. Εκτός από την αδιαμφισβήτητη συμβολή της στην καθυστέρηση στην εισβολή του Χίτλερ κατά της σοβιετικής ένωσης και την αχρήστευση του πολλά υποσχόμενουόπλου των αλεξιπτωτιστών, η ιδιαιτερότητα της έγκειται σε μια καινοτομία. Στην εμφάνιση για πρώτη φορά, απ’αρχής του πολέμου της μαζικής ένοπλης λαϊκήςαντίστασης. Υπάρχει βέβαια ακόμα το εθνικό κράτος αλλά καταρρέει, και ο λαός που δεν πανικοβάλλεται αποφασίζει να πάρει την τύχη στα χέρια του, αψηφά την συντριπτική στρατιωτική υπεροχή του εισβολέα και τον πολεμά τις περισσότερες φορές με πρωτόγονα μέσα, για μα υποστεί στη συνέχεια τις ολέθριες συνέπειες του ναζιστικού μένους. Γιατί οι διεθνείς κανόνες πολέμου απαγορεύουν στους πολίτες να υποκαταστήσουν το κράτος και να πολεμήσουν αντί αυτού, εάν δεν ενταχτούν σε μια στρατιωτική μονάδα.
Πάνδημη εμφανίζεται η αντίσταση των Κρητών, ανδρών και γυναικών κάθε ηλικίας από την αρχή της μάχης, με την πτώση των πρώτων αλεξιπτωτιστών το ξημέρωμα της 20ηςΜαΐου 1941. Υπολογίζεται ότι 600 περίπου ομάδες από πολίτες 3-8 ή κατά μια άλλη εκδοχή 3-80 ανδρών η κάθε μια πολέμησαν στην Κρήτη κατά την εισβολή των Γερμανών. Σύμφωνα με τον Καθηγητή Ηλία Αλ. Φιλιππίδη στο βιβλίο του ΚΡΗΤΗ 41 (Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ) της απ τον Τσόρτσιλ στο Χίτλερ, η Ελληνική, κατ’ουσία μεταξική κυβέρνηση με τον Κρητικής καταγωγής πρωθυπουργό Εμμ. Τσουδερό και την καθοδήγηση των Άγγλων αποφάσισε την δημιουργία πολιτοφυλακής, στο παρά πέντε της Γερμανικής εισβολής, κάτω από την μεγάλη πίεση των αποφασισμένων για αντίσταση και πόλεμο Κρητικών και όχι γιατί πράγματι επιθυμούσε να κρατηθεί ελεύθερη η Κρήτη. Μετά το αντιβασιλικό κίνημα του 1935 και την ένοπλη εξέγερση στα Χανιά τον Ιούλιο του 1938, μόνιμος ήταν ο εφιάλτης των φιλομοναρχικών ότι η Κρήτη θα στασιάσει, ώστε παράλληλα με τον αφοπλισμό του λαού, ματαίωσαν και την ίδρυση της Πολιτοφυλακής. Η πανστρατιά των Κρητών που προκάλεσε η διαταγή (4\1\1941) της στρατιωτικής διοίκησης Χανίων ανησύχησε ακόμα περισσότερο τους καθεστωτικούς, οι οποίοι με δύο διαταγές του Κων. Μανιαδάκη περιορίζουν αρχικά τον αριθμό των ανδρών και εν συνεχεία τον Μάρτιο ακυρώνουν πλήρως την προσπάθεια με την διάλυση των ήδη συγκροτημένων ομάδων πολιτοφυλάκων διαπράττοντας έτσι ένα ακόμα “έγκλημα”εις βάρος της Κρήτης και της Ελλάδας πέρα από την «εξοντωτική» μεταχείριση της 5ης Μεραρχίας.
Η προτροπή των στρατιωτικών Διοικητών στις 11 Μαΐου 1941 προς τους κατοίκους της Κρήτης, να απομακρύνονται αμέσως από τα σημεία της αναμενόμενης επίθεσης και να παραμένουν στα σπίτια τους, αποδεικνύει ότι η πρόθεση της Κυβέρνησης και των Άγγλων ήταν η μάχη της Κρήτης να δοθεί με όρους μόνο τακτικού στρατού και χωρίς την συμμετοχή του λαού.
Και έρχομαι αμέσως στο Χρονικό της Μάχης.
23 του Μάη 1941
Η πρώτη ομάδα των Γερμανών, 20 περίπου στρατιώτες, παρουσιάζεται τα ξημερώματα της 23ης του Μάη στα Μεσαύλια, να βαδίζει τον αμαξωτό δρόμο προς το Σέλινο. Προπορεύεται ο μοτοσικλετιστής ανιχνευτής, που προχωρεί λίγο και επιστρέφει, για να κατατοπίσει την ομάδα του.
Και σε λίγο μια βροντερή φωνή, κάποιου Μεσαυλιανού, ακούεται από τα απέναντι υψώματα και φέρνει το μήνυμα στους κατοίκους των γύρω χωριών.
Ο αντίλαλος της φωνής μεταδίδεται, σαν αστραπή και φτάνει τηλεφωνικά και μέχρι την περιοχή των Εννιά Χωριών.
Η πληροφορία αναστατώνει κυριολεκτικά και τους κατοίκους των Φλωριών, γιατί βρίσκονται στην πορεία των Γερμανών. Χωρίς την ελάχιστη καθυστέρηση την μεταφέρουν στα κοντινά τους χωριά, σε ολόκληρο το Σέλινο και τα Παλαιά Ρούματα.
Παντού συναγερμός.
Αμέσως και χωρίς πολλές προετοιμασίες ξεκινούν γέροι, ,μεσήλικες και αστράτευτα παιδιά οπλισμένοι μεγκράδες, κυνηγητικά όπλα και Κρητικά μαχαίρια. Είναι πολλοί και οι άοπλοι, που τρέχουν με την ελπίδα να αποκτήσουν το περιπόθητο όπλο την ώρα της μάχης, παίρνοντας το από τον Εχθρό.
Σε πρόχειρη σύναξη οι Σασαλιώτες με τους κατοίκους των γύρω μικρών χωριών επιλέγουν το μέρος, που προσφέρεται περισσότερο, για την αντιμετώπιση του Εχθρού.
Είναι η Ρεματιά της Αγριμοκεφάλας, δύο περίπου χιλιόμετρα βορειότερα των Φλωρίων. Οι Φλωριανοί δεν προλαβαίνουν να κάνουν άλλη επιλογή. Οι Γερμανοί πλησιάζουν. Υποχρεώνονται να ταμπουρωθούν στα γύρω εδώ υψώματα και μερικοί, οι πιο θαρραλέοι, χαμηλότερα πίσω από τα δένδρα, στους τοίχους των σπιτιών και στο μικρό Ρέμα που βρίσκεται δίπλα μας.
Στα δυτικά υψώματα της Αγριοκεφάλας φτάνουν πρώτοι οι Σασαλιώτες, οι Κοντουδιανοί, οι Σελιανοί, οι Μυλωνιώτες και μερικοί κάτοικοι των Μεσαυλιών.
Οι πρώτοι Γερμανοί, ο προπομπός θα λέγαμε του Εκστρατευτικού Τμήματος, έχει ήδη προσπεράσει και βαδίζει προς τα Φλώρια. Εκεί τους περιμένουν προετοιμασμένοι, καθ’ όλα, οι κάτοικοι του χωριού, ενισχυμένοι με την προσέλευση και πολλών άλλων ελεύθερων πολεμιστών από τα κοντινότερα χωριά Κάντανο, Πλεμενιανά, Δρύς, Σπίνα και με κατοίκους των Παλαιών Ρουμάτων, επί κεφαλής των οποίων ήτο ο Δάσκαλος Δημήτριος Λιονάκης. Έλαβαν μέρος ακόμη στη μάχη αυτή των Φλωριών και μερικοί άλλοι τυχαίως διερχόμενοι.
Με διαφορά μισής περίπου ώρας παρουσιάζεται στα Μεσαύλια και ο κύριος όγκος του Γερμανικού Τμήματος.
Ταυτόχρονα σχεδόν ακούστηκαν στα Φλώρια και την Αγριμοκεφάλα οι πρώτες τουφεκιές. Για αυτό και εμείς σήμερα παρουσιάζουμε τις μάχες που γίνηκαν σε διαφορετικές τοποθεσίες σαν μια και τις τοποθετούμε μέσα στο πλαίσιο που συμπεριλαμβάνει κάθε αντίσταση των κατοίκων της Μεγαλονήσου μας, υπό την Επωνυμία «Η Μάχη της Κρήτης»
Μόλις λοιπόν οι Γερμανοί φτάνανε στη γέφυρα της Αγριμοκεφάλας οι δικοί μας τους πυροβόλησαν και οι πρώτοι νεκροί έπεσαν. Οι Γερμανοί αστραπιαία ακροβολίστηκαν, τοποθέτησαν κατάλληλα τα πολυβόλα τους και ανταπάντησαν με πυκνούς πυροβολισμούς προς τα υψώματα.
Οι πυκνοί πυροβολισμοί, το φοβερό κροτάλισμα των Γερμανικών πολυβόλων και κάπου-κάπου ο τρομακτικός κρότος των χειροβομβίδων από το μέρος των Γερμανών δημιούργησαν πραγματική πολεμική ατμόσφαιρα και προκαλούσαν τον τρόμο. Το μεσημέρι περίπου φτάνει η ομάδα των Εννιά χωριανών, εξήντα (60) άνδρες με επικεφαλής τον Έφεδρο αξιωματικό Γιάννη Ραïσάκη, τον παπά -Σπύρο Κουντουράκη και τον συνταξιούχο Δάσκαλο Γιάννη Φιωτάκη.
Από εκείνη ακριβώς την στιγμή η μάχη παίρνει δραματικότερες διαστάσεις και ευνοϊκότερη τροπή για τους Ελεύθερους σκοπευτές.Καθόλη την διάρκεια της ημέρας η μάχη γίνεται σκληρή πολλές φορές σώμα με σώμα και εκτυλίσσονται σκηνές ηρωισμού αυτοθυσίας και αλτρουισμού στις οποίες καταξιώνονται το ήθος και η ψυχή των απλώνλαϊκών αγωνιστών .
Ο απολογισμός της μάχης Αγριμοκεφάλας είναι ο παρακάτω:
Αιχμάλωτοι Γερμανοί 7.
Τους παρέλαβαν οι Εννιά χωριανοί και αργότερα τους παρέδωσαν στον Αστυνομικό σταθμό Κούνενι.
Νεκροί Γερμανοί:
Υπολογίζεται περί τους 23
νεκροί δικοί μας, 9 και 5 τραυματίες.
Την επόμενη μέρα οι Γερμανοί με ισχυρές δυνάμεις επανέρχονται καίγοντας και λεηλατώντας το χωριό και σκοτώνουν τον Γεωργυλάκη Ελευθέριο, πρωταγωνιστή της μάχης, και συνεχίζουν την προέλαση τους ως Κάντανο όπου ο αγώνας θα συνεχιστεί με τον ίδιο ηρωισμό στο φαράγγι της Καντάνου.
Εδώ πρέπει να τονιστεί ότι ο τόπος αυτός πρέπει να προστεθεί στο κατάλογο των μαρτυρικών χωριών της Ελλάδος τόσο για την αντίσταση του όσο για τις εκτελέσεις κατοίκων του στη διάρκεια της κατοχής και για το ότι τον Αύγουστο του 1944 σε μεγάλη εξόρμηση των Γερμανών σε παλαιά Ρούματα – Φλώρια – Σάσαλο έκαψαν για δεύτερη φορά το χωριό και εκτέλεσαν 14 άτομα.
Κυρίες και κύριοι,
Κάθε επέτειος τέτοιων μαχών αλλά και ολοκαυτωμάτων δεν είναι μόνο μια υπενθύμιση ότι ο φασισμός δεν έρχεται από το μέλλον, αλλά και αυτοέλεγχος για τον καθένα μας, αν από τη θέση που κατέχουμε, παλέψαμε για την διεκδίκηση των Γερμανικών επανορθώσεων, του κατοχικού δανείου και της επιστροφής των αρχαιολογικών θησαυρών που δεν είναι αίτημα αλλά ανυποχώρητο δικαίωμα του ελληνικού λαού.
Ας πάρει λοιπόν πρωτοβουλία η Ελληνική πολιτεία ούτως ώστε απόδιακήρυξη να γίνει πράξη το ότι «η Ελλάδα θεωρεί διαχρονικώς ότι οι απαιτήσεις που αφορούν το κατοχικό δάνειο και τις αποζημιώσεις είναι νομικώς ενεργές και δικαστικώς επιδιώξιμες».
Χρέος λοιπόν δικό μας των απογόνων των ηρώων των οποίων τη μνήμη τιμούμαι σήμερα είναι ο διαρκής αγώνας για να γίνουν πράξη τα οράματα τους και να εκπληρωθούν τα δίκια τους και εδώ ας έχουμε κατάνου τα πάντα επίκαιρα λόγια του Μπρεχτ « Υπάρχουν άνθρωπου που αγωνίζονται για μία μέρα και είναι καλοί, υπάρχουν άνθρωποι που αγωνίζονται για ένα χρόνο και είναι καλύτεροι, υπάρχουν άνθρωποι που αγωνίζονται για πολλά χρόνια και είναι ακόμα πιο καλοί, υπάρχουν και αυτοί που αγωνίζονται όλοι τους τη ζωή, αυτοί είναι απαραίτητοι».
Ας προσπαθήσουμε να είμαστε με τους τελευταίους και τους ήρωες των οποίων τη μνήμη τιμούμαι σήμερα αν δεν μπορούμε να τους μιμηθούμε τουλάχιστον έχουμε χρέος να μην τους ντροπιάσουμε.
* π. Κοινοτάρχης Μαρτυρικής Μαλαθύρου, π. Δήμαρχος Μηθύμνης,
Ιδρυτικό μέλος του Δικτύου Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών της Ελλάδας Περιόδου 41 – 45 «Ελληνικά Ολοκαυτώματα»