Στις 8 Ιουλίου το 1851, γεννήθηκε ο Σέρ Άρθουρ Τζων Έβανς, (Sir Arthur John Evans, 8 Ιουλίου, 1851 – 11 Ιουλίου, 1941), ο γνωστότατος Άγγλος αρχαιολόγος που αποκάλυψε στο σύνολό του τον πολιτισμό που ονόμασε Μινωικό. Ήταν γιος του Τζον Έβανς, ενός χαρτοβιομηχάνου και ερασιτέχνη αρχαιολόγου ουαλικής καταγωγής. Έλαβε την εκπαίδευσή του στο Σχολείο Χάροου (Harrow), στο κολέγιο Μπρέιζνοουζ του και το πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν. Ενστερνιζόμενος το ενδιαφέρον του πατέρα του στην αρχαιολογία ο Άρθουρ εργάστηκε στο μουσείο Ασμόλειαν, στην Οξφόρδη κατά την περίοδο 1884 – 1908.
O Έβανς ενδιαφερόταν ιδιαίτερα για την Κρήτη ως πηγή σφραγίδων που περιείχαν πρώιμες επιγραφές μη αποκρυπτογραφημένες. Η αρχαία πόλη του Κεφαλά (Κνωσός) στη βόρεια ακτή της Κρήτης, κοντά στο Ηράκλειο, ήταν γνωστή στους ντόπιους, που ξέθαβαν αρχαία κεραμικά και νομισματικά τέχνεργα, καθώς καλλιεργούσαν τους αγρούς.
Ωστόσο, ο πρώτος που ανέσκαψε την Κνωσό ήταν ο Ηρακλειώτης έμπορος και αρχαιοδίφης Μίνως Καλοκαιρινός, ο οποίος το 1878 αποκάλυψε τα θεμέλια αποθηκευτικών χώρων γεμάτα πίθους. Η καταγραφή του έργου του Καλοκαιρινού από τον William Stillman, πρόξενο των Η.Π.Α. στην Κρήτη εκείνη την εποχή, αποδεικνύει ότι τα ευρήματα ανήκαν στην δυτική πτέρυγα του ανακτόρου. Εκτός από τις αποθήκες ο Καλοκαιρινός ανέσκαψε και ένα τμήμα των θεμελίων της αίθουσας του θρόνου .
Οι Τούρκοι ιδιοκτήτες της περιοχής, όμως, σύντομα σταμάτησαν τις έρευνες του Καλοκαιρινού. Λίγο μετά ο Γερμανός και ήδη διάσημος αρχαιολόγος Ερρίκος Σλήμαν προσπάθησε να αγοράσει τον ‘λόφο του Κεφαλά’ στην πραγματικότητα ένα τεχνητό γήλοφο που δημιουργήθηκε από αλλεπάλληλες κατοικήσεις της Κνωσού ήδη από την Νεολιθική εποχή.
Εγκατέλειψε, όμως την προσπάθεια, γιατί θεώρησε τις τιμές που του πρόσφεραν εξοργιστικές. Το 1894 επισκέπτεται την Κρήτη ο Έβανς, για να μελετήσει και να αποκρυπτογραφήσει δύο τύπους άγνωστης γραφής που εμφανίζονταν σε κρητικές σφραγίδες.
Ένα χρόνο αργότερα δημοσίευσε τα αποτελέσματα σε έκδοση του μουσείου Ασμόλειαν με τίτλο Κρητικά εικονογράμματα και προ-Φοινικική γραφή (Evans 1895), αναγνωρίζοντας τα μινωικά ιερόγλυφα ως εικονογράμματα (πικτογράμματα) και τις συλλαβικές ή προαλφαβητικές (προ-Φοινικικές) γραφές, που ονομάζονται πλέον Γραμμική Α και Γραμμική Β.
Η ανασκαφή
Οι πολιτικές αλλαγές ευνόησαν την πρόσθεση του Έβανς να ξεκινήσει ανασκαφές στην Κρήτη μετά την Κρητική Επανάσταση 1897-98. Το 1899, χρησιμοποίησε τα χρήματα της πατρικής κληρονομιάς για να αγοράσει την περιοχή στον Κεφαλά. Χρησιμοποιώντας ένα μεγάλο για την εποχή δυναμικό, στις αρχές του Μάρτη του 1900, ο Έβανς ξεκίνησε μιας μεγάλης κλίμακας συστηματική ανασκαφή.
Οι εφημερίδες της εποχής γράφουν :
«…Αι ανασκαφαί αύται ολοένα και ωραιότατα πράγματα αποκαλύπτουσαι, εξήγειρον το ενδιαφέρον όλου του κόσμου. Πλήθος πολύ επισκεπτών, Κρητών ή και ξένων έξωθεν κατερχομένων, επισκέπτεται τα μέρη της ανασκαφής, θαυμάζον προ παντός την νέαν Ακρόπολιν. Προχθές επεσκέφθησαν αυτάς Γάλλοι αξιωματικοί του ναυτικού εκείθεν διερχόμενοι, εφωτογράφησαν δε αδεία του κ. Έβανς τα διάφορα ευρήματα ως και τον τόπον των ανασκαφών…».
Στο τέλος του 1903 είχε αποκαλύψει ένα μεγάλο μέρος των θεμελίων ενός εκτεταμένου συμπλέγματος, το οποίο προσδιόρισε ως Ανάκτορο της Κνωσσού, κέντρο του Μινωικού πολιτισμού.
Όχι μόνο αποκάλυψε τα θαμμένα ερείπια και τα δημοσίευσε σε 4 τόμους στην έκδοσή του Το Παλάτι του Μίνωα στην Κνωσσό, (1921 – 1935), κλασικό έργο της αρχαιολογίας, αλλά τα συντήρησε ουσιαστικά με τις μεθόδους της εποχής του και τα αναστήλωσε εν μέρει.Στην προσπάθεια της αναστήλωσης χρησιμοποίησε ξένα υλικά, όπως το τσιμέντο.
Όπως είναι φυσικό, ασκήθηκε κριτική εναντίον του από εκείνους που πίστευαν ότι η αναστήλωση έπρεπε να γίνει με τα μέσα και τις τεχνικές εκείνης της εποχής, αλλά με την προσπάθειά του ο Έβανς βοήθησε και βοηθά ακόμη και σήμερα τον μέσο επισκέπτη να διαβάσει τον αρχαιολογικό τόπο, έστω και με τη λανθασμένη χρήση του τσιμέντου. Εκτός από το πρωτοποριακό για την εποχή ανασκαφικό του έργο στην περιοχή του ανακτόρου, σημαντική ανακάλυψη του Έβανς θεωρείται η αποκάλυψη περίπου 3.000 πινακίδων Γραμμικής Α και Γραμμικής Β.
Η Γραμμική Β αποδείχθηκε ότι ήταν πρώιμη μορφή της ελληνικής γλώσσας από την Υπομινωική περίοδο. Η Γραμμική Α, η γλώσσα των Μινωιτών παραμένει έως σήμερα στο μεγαλύτερο τμήμα της μη αποκρυπτογραφημένη.Ο Έβανς έλαβε τον τίτλο του ιππότη το 1911 για τις υπηρεσίες του στην αρχαιολογία, την Κνωσσό και το μουσείο Ασμόλειαν. Η ανασκαφή στην περιοχή της Κνωσσού, συνεχίζεται ακόμα και σήμερα από τη Βρετανική Αρχαιολογική Σχολή, οι αρχαιολόγοι της οποίας (καθώς και άλλοι) διαμένουν συνήθως στην περίφημη Βίλλα Αριάδνη, τη βίλλα του Έβανς, στην Κνωσσό.
* Οι πληροφορίες προέρχονται από τη σελίδα στο fb για το Ιστορικό Αρχείο Κρήτης / Historical Archives of Crete.
