Του Θεόφιλου Δουμανη
Το νομοσχέδιο για τους ελληνικούς αιγιαλούς που προωθείται από την κυβέρνηση θα είναι (αν ψηφιστεί) μία από τις μεγαλύτερες οικολογικές καταστροφές που έχουν γίνει ποτέ στην Ελλάδα!
Το επόμενο μέτωπο στη Βουλή θα είναι παραλιακό και αν περάσει, τότε, όπως λένε αυτοί που ξέρουν, στο γνωστό δίπτυχο «ήλιος και θάλασσα» θα προστεθεί και πολύ τσιμέντο. Εκτός κι αν η κυβέρνηση το αποσύρει, πράγμα δύσκολο, διότι προβάλλεται ως μνημονιακή υποχρέωση που θα φέρει επενδύσεις και χρήμα. Αυτή είναι η τρίτη φορά που επιχειρείται να περάσει ανάλογης φιλοσοφίας νομοσχέδιο. Τις δύο προηγούμενες, όμως, μνημόνιο δεν υπήρχε και τα σχέδια έμειναν στα χαρτιά. Αν, αυτήν τη φορά, οι αντιδράσεις κάνουν τον κ. Στουρνάρα να υποχωρήσει, θα πρόκειται για «ισπανική υποχώρηση», αφού το συγκεκριμένο νομοσχέδιο «πατάει» πάνω στο ισπανικό μοντέλο, ένα μοντέλο-τέρας που φορέθηκε πολύ τη δεκαετία του ’90, αφήνοντας μεγαθήρια-φαντάσματα πάνω στις παραλίες της Ιβηρικής.
Το επίμαχο νομοσχέδιο έχει τίτλο «Οριοθέτηση, διαχείριση και προστασία αιγιαλού και παραλίας», τέθηκε προς διαβούλευση, χωρίς να έχει λάβει τη δημοσιότητα που πρέπει στα περισσότερα ΜΜΕ και κρύβει πολλές δυσάρεστες εκπλήξεις εν ονόματι της ανάπτυξης και της προσέλκυσης επενδύσεων. Ήδη, όμως, όσο γίνονται γνωστές λεπτομέρειες του νομοσχεδίου, οι αντιδράσεις κλιμακώνονται. Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις «ξεσηκώνονται», ακόμα και κυβερνητικοί βουλευτές όπως η Φωτεινή Πιπιλή αντιδρούν, ενώ ένα γκρουπ που δημιουργήθηκε στο Facebook με τίτλο «ΣΤΟΠ στην καταστροφή των ελληνικών αιγιαλών» μετράει κιόλας πάνω από 5.000 φίλους. Το WWF ήδη έχει στείλει ανοιχτή επιστολή προς τους Έλληνες βουλευτές, κάνοντας λόγο για «εγκληματικό νομοσχέδιο» και θέτοντάς τους προ των ευθυνών τους.
Οι αντιδράσεις αυτές και τα σχόλια κάτω από το ν/σ στο σάιτ της Διαύγειας, όπου γίνεται η διαβούλευση, ανάγκασαν τον υπ. Οικονομικών (γιατί του υπ. Οικονομικών είναι το ν/σ και όχι του ΥΠΕΚΑ, αποκαλύπτοντας και τον ακραία εισπρακτικό χαρακτήρα του) να την παρατείνει ως τις 15 Μαΐου με το εξής σχόλιο: «Από τα ήδη υποβληθέντα σχόλια είναι εμφανές ότι οι παρατηρήσεις των πολιτών προσθέτουν προβληματισμούς που είναι αναγκαίο να διερευνηθούν περαιτέρω για πληρέστερη αποτύπωση αυτών, ως εκ τούτου η διαβούλευση θα παραταθεί μέχρι 15/3/2014 και ώρα 12:00».
Στη λογική των zombie developments
Βεβαίως, σε περιπτώσεις νομοσχεδίων τόσο μεγάλης σημασίας και «πρεμούρας» η κυβέρνηση ξέρει ότι θα υπάρξουν αντιδράσεις ακόμα και από δικούς της βουλευτές και έτσι αναμένεται να φανεί ότι συνδιαλέγεται και υποχωρεί, πετώντας «τυράκια», ώστε να περάσει το νομοσχέδιο που θα κάνει τις παραλίες αγνώριστες με «ισπανική συνταγή». Πρόκειται για το μοντέλο που ακολούθησε η Ισπανία τη δεκαετία του ’90 με ανόρθωση τειχών από ουρανοξύστες πάνω στο κύμα, «ένα μοντέλο που», όπως λέει η κ. Θεοδότα Νάντσου, επικεφαλής πολιτικής της WWF Hellas, «καταρρέει, καθώς ο χαμηλού προϋπολογισμού τουρισμός που το κατέκλυσε, κυρίως από Αγγλία, έχει απομακρυνθεί και η προσφορά καταλυμάτων είναι μεγαλύτερη από τη ζήτηση. Πόλεις-φαντάσματα από άδεια εξοχικά σπίτια που δεν πουλήθηκαν περιμένουν ιδιοκτήτες κάτω από τεράστιες πινακίδες με “ελκυστικές” προσφορές και δώρα. Το Bloomberg σε περσινό άρθρο του τις χαρακτήρισε “zombie developments”. Ακίνητα-ζόμπι ή ζομποχώρια».
«Εκεί εφαρμόστηκε αυτό που προωθείται και στη χώρα μας. Η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος δεν υπολογίστηκε και ήταν εφιαλτική. Κανενός είδους ιεραρχία ή αξιολόγηση παρεμβάσεων δεν προβλέφθηκε. Ο τουρισμός, φυσικά, ζημιώθηκε, καθώς οι τουρίστες δεν ενδιαφέρονται για υποβαθμισμένα τοπία, και εκατομμύρια ευρώ δαπανήθηκαν για έργα αποκατάστασης» τονίζει η κ. Παναγιώτα Θεοδώρου, συντονίστρια προγραμμάτων του συλλόγου για την Προστασία της Θαλλάσιας Χελώνας
«Ο αιγιαλός δεν είναι φιλέτο. Όπως δεν είναι σπαλομπριζόλα ή παϊδάκι» δηλώνει ο κ. Χαραλαμπίδης της Greenpeace, που τονίζει ότι η προστασία και η ανάδειξη του αιγιαλού είναι το προαπαιτούμενο για την πιο βαριά βιομηχανία της χώρας, που είναι ο τουρισμός. Αυτό, όπως λέει, θα έπρεπε να αποτελεί κυβερνητικό στόχο για τη βελτίωση της εθνικής οικονομίας και όχι το προτεινόμενο νομοσχέδιο που «απαξιώνει το εθνικό κεφάλαιο», υποβαθμίζοντας τις παραλίες και οικοδομώντας και χτίζοντας αυθαίρετα.
Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις κάνουν λόγο για αντισυνταγματικότητα του νομοσχεδίου αλλά και για διατάξεις που αντιτίθενται στην κοινοτική νομοθεσία. Όπως σημειώνουν, η παράκτια ζώνη της χώρας παραχωρείται στους επιχειρηματίες για να την εκμεταλλευτούν, χωρίς να μπαίνουν κριτήρια περιβάλλοντος, αισθητικής, ποιότητας αλλά και χωρίς πλέον να λαμβάνεται υπόψη το δικαίωμα ελεύθερης πρόσβασης του πολίτη στις παραλίες. «Αυτές οι διατάξεις θα καταστήσουν τη χώρα υπόλογη ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για παραβίαση των ευρωπαϊκών της δεσμεύσεων και θα οδηγήσουν σε βαρύτατη επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού μέσω της διαδικασίας επιβολής προστίμων» τονίζει η κ. Θεοδώρου.
Ουσιαστικά, το νομοσχέδιο του κ. Στουρνάρα καταργεί το δικαίωμα του πολίτη για πρόσβαση στο δημόσιο αγαθό της παραλίας και διευκολύνει τη λειτουργία κλειστών παραλιών για λίγους και εκλεκτούς ξενοδοχειακών μονάδων ή για όσους καταβάλλουν αντίτιμο.
Παράλληλα, οι επιπτώσεις για το περιβάλλον θα είναι μη αναστρέψιμες, αφού προβλέπεται η νομιμοποίηση των αυθαίρετων κατασκευών που βρίσκονται στην παραλία. Βεβαίως, η προϋπόθεση για τη νομιμοποίηση είναι ότι πρέπει να γίνεται μόνο στις περιπτώσεις που οι αυθαίρετες κατασκευές εξυπηρετούν επιχειρηματικούς, δημόσιους και ερευνητικούς σκοπούς, το σίγουρο όμως είναι ότι διάφορες βίλες θα μετατραπούν σε μία νύχτα σε αναψυκτήρια π.χ. για να περάσουν με τρόπο στην αιώνια νομιμότητα. «Θα ζήσουν και θα βασιλέψουν τα αυθαίρετα από δω και πέρα. Πάνε οι κόκκινες γραμμές που θα χάραζε το ΥΠΕΚΑ, πάνε οι υποσχέσεις πως επιτέλους τελειώνει η αυθαιρεσία, πάνε και οι δεσμεύσεις ότι οι λίγες κατεδαφίσεις που είδαμε θα γίνουν κανόνας και θα καθαρίσουν οι ακτές από τη σύγχρονη ντροπή των παράνομων οικοδομών και καταπατήσεων. Το σχέδιο νόμου επιτρέπει για πρώτη φορά τη νομιμοποίηση αυθαιρέτων στον αιγιαλό και στην παραλία (άρθ. 15), δίχως περιβαλλοντικές πρόνοιες» σημειώνει η κ. Ντάντσου.
Όπως λέει, το συγκεκριμένο σχέδιο νόμου του υπουργού Οικονομικών «είναι από εκείνα που αφήνουν τον αναγνώστη με το στόμα ανοιχτό: πρόκειται για μια ωμή και εξωφρενικά μυωπική εισπρακτική καταβαράθρωση του περιβαλλοντικού Δικαίου, κατά τρόπο που όχι μόνο κατασπαταλά τον φυσικό πλούτο της χώρας αλλά δεν εγγυάται καν την ασφάλεια Δικαίου, το κοινωνικό δικαίωμα για πρόσβαση στις παραλίες και το κοινοτικό κεκτημένο για την ολοκληρωμένη διαχείριση του παράκτιου χώρου».
Αναφέρει επίσης ότι ο προφανής στόχος είναι εισπρακτικός και πρακτικός ως προς τη νομιμοποίηση αυθαιρεσιών και την απρόσκοπτη χωροθέτηση χρήσεων ασύμβατων με τις ανάγκες προστασίας της παράκτιας ζώνης και τον κοινόχρηστο χαρακτήρα των παραλιών. «Μιλάμε για σάρωμα της νομοθεσίας προστασίας του παράκτιου και παρόχθιου χώρου» λέει χαρακτηριστικά.
Ακόμα, όμως, και αυτός ο εισπρακτικός στόχος, είναι, όπως αναφέρει η κ. Νάντσου, καταδικασμένος σε αποτυχία. «Σε μια εποχή παγκόσμιας κρίσης, οι εκατομμύρια επισκέπτες της χώρας δεν έρχονται να δουν ούτε κατειλημμένες παραλίες, ούτε επιχωματωμένους θαλάσσιους χώρους ή κακότεχνες κατασκευές σε αποκλεισμένες ακτές. Οι τουρίστες έρχονται για τη φύση μας και αυτή θα έπρεπε να είναι η βασική μέριμνα του προτείνοντα υπουργού και της κυβέρνησης» τονίζει στη LifΟ.
Το βασίλειο της ομπρέλας και του πλαστικού
Πώς θα μεταμορφωθεί όμως μια παραλία, σε περίπτωση που αξιοποιηθεί με τα κριτήρια και τις προβλέψεις του νέου νομοσχεδίου για τον αιγιαλό, που όμως κατατίθεται από το υπ. Οικονομικών; «Ειλικρινά, δεν θέλω να φανταστώ την εικόνα της ακτογραμμής της Κυπαρισσίας, για παράδειγμα, που τώρα έχει απίθανα και πολύ υγιή οικοσυστήματα αμμοθινών, αλλά βρίσκεται στο μάτι επενδυτών που ευαγγελίζονται “ανάπτυξη” με σχέδια για παραθεριστικές πόλεις. Ειδικά για την υπόθεση της Κυπαρισσίας, η χώρα μας έχει παραπεμφθεί από την Κομισιόν στο Δικαστήριο της Ε.Ε., επειδή. αντί να προστατεύσει αυτή την ευρωπαϊκή κληρονομιά, κλείνει το μάτι σε επενδυτές που παρανομούν. Το περασμένο φθινόπωρο, όταν είχαμε μπροστά μας έναν αγώνα για να μην προχωρήσει άλλο ένα επικίνδυνο σχέδιο νόμου για τα δάση, από τον τότε αναπληρωτή υπουργό Περιβάλλοντος Στ. Καλαφάτη, είχαμε βάλει οικοδομές πάνω σε φωτογραφίες ωραίων τοπίων-φιλέτων. Προσπαθήσαμε να οπτικοποιήσουμε την κατάσταση που δημιουργούν αυτά τα σχέδια και πραγματικά η εικόνα πονάει. Ελπίζω πως δεν θα τη δούμε ποτέ πραγματικά…» λέει η κ. Νάντσου.
Για τη μελλοντική εικόνα της παραλίας με τη μεταμορφωτική έως παραμορφωτική λογική του νομοσχεδίου, η κ. Παναγιώτα Θεοδώρου λέει: «Θα είναι γεμάτη έπιπλα θαλάσσης, χωρίς ελεύθερους χώρους για όσους επιθυμούν να μην κάνουν χρήση ομπρέλας και ξαπλώστρας, με μόνιμες κατασκευές στον αιγιαλό και στην παραλία. Οι παρθένες και “αναξιοποίητες” παραλίες, που προσφέρουν στιγμές ουσιαστικής χαλάρωσης, επικοινωνίας του ανθρώπου με τη φύση και αποτελούν πόλο έλξης για τους “εναλλακτικούς” τουρίστες, δηλαδή αυτούς που δεν επιθυμούν την τυποποιημένη, μαζική και “οργανωμένη” παραλία, θα αποτελέσουν είδος προς εξαφάνιση!».
Η ίδια τονίζει ότι είναι εμφανές πως το νομοσχέδιο συντάχθηκε από τεχνοκράτες που δεν γνωρίζουν την εθνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία και ότι ουδεμία ενδοκυβερνητική συνεργασία υπήρξε με συναρμόδια υπουργεία, όπως το ΥΠΕΚΑ, το υπουργείο Τουρισμού και το υπουργείο Ανάπτυξης. Γι’ αυτό και οι οργανώσεις ευελπιστούν ότι όλη αυτή η «νομική άγνοια» των εμπνευστών του νομοσχέδιου θα κάνει το ΣτΕ και τα ευρωπαϊκά δικαστήρια να του κλείσουν την πόρτα.
Οι λύσεις υπάρχουν
«Μέχρι σήμερα δεν του έχουμε φερθεί πάντα με την αγάπη και τον σεβασμό που του αρμόζει. Έχουμε χτίσει, έχουμε καταπατήσει (εμείς οι άνθρωποι και όχι πάντα τα απρόσωπα μεγάλα συμφέροντα)… Κάντε μια βόλτα προς Ξυλόκαστρο για να καταλάβετε τι εννοώ. Ως κοινωνία ανεχτήκαμε σε μεγάλο βαθμό την υποβάθμιση του αιγιαλού αλλά –σε γενικές γραμμές– καταφέραμε να διατηρήσουμε την ελεύθερη πρόσβαση σε αυτόν. Αυτή την κατάσταση οφείλουμε να βελτιώσουμε, ειδικά στα χάλια που βρίσκεται η εθνική οικονομία σήμερα» τονίζει ο κ. Χαραλαμπίδης .
Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις υποστηρίζουν ότι εναλλακτική ανάπτυξη μπορεί να έρθει, αλλά όχι με αυτό τον καταστροφικό τρόπο, όπως φάνηκε από την Ισπανία, που θυσιάζει τα πάντα στον βωμό των επενδυτών. «Γιατί επιλέγουμε να πέφτουμε τυφλά στα λάθη άλλων; Δεκάδες εγκαταλελειμμένα χωριά βρίσκονται διάσπαρτα σε ολόκληρη την Ελλάδα, κατά κανόνα σε περιοχές αξιοσημείωτης τοπιακής και ιστορικής αξίας. Άλλοι σε ορεινές περιοχές και άλλοι σε νησιά, αυτοί οι σιωπηλοί οικισμοί μπορούν να αναστηλωθούν, πάντα με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη πιστότητα στην ιστορική τους μορφή και με βιοκλιματικές μεθόδους, και να αποκτήσουν ζωή μέσα από τουριστικές χρήσεις. Το αυτονόητο, λοιπόν, θα ήταν να δοθεί έμφαση στις αναστηλώσεις χωριών, ώστε να διαμορφωθεί ένα καινούργιο και πολύ ελκυστικό προϊόν που θα σέβεται και το περιβάλλον αλλά και την ιστορία, τον πολιτισμό και τα τοπία μας. Ας μας απαντήσει, λοιπόν κάποιος από το υπουργείο του Τουρισμού: γιατί τόση εμμονή στο μοντέλο “όπου γης και οικοδομή”;» σημειώνει η κ. Νάντσου.
Άλλωστε, όπως παρατηρεί πολύ σωστά, «οι διαφημίσεις και οι διεθνείς εκστρατείες του ΕΟΤ διαφημίζουν όμορφες και αδόμητες παραλίες και όχι κατειλημμένους αιγιαλούς και μπετά».
Τι αλλάζει με το νέο νομοσχέδιο:
Καταργείται το ισχύον ανώτατο όριο των 500 τ.μ. και η υποχρέωση για ελεύθερες ζώνες 100 μέτρων και παραδίδεται όλη η παραλία στην επιχειρηματική εκμετάλλευση.
Νομιμοποιούνται τα αυθαίρετα και οι καταπατήσεις έναντι τιμήματος, χωρίς ουσιαστική εκτίμηση περιβαλλοντικής επίπτωσης.
Καταργείται ο κοινόχρηστος χαρακτήρας του αιγιαλού και είναι πλέον στη διακριτική ευχέρεια του ιδιοκτήτη του ακινήτου να «αφήσει σε κοινή χρήση το τμήμα του ακινήτου που καταλαμβάνεται από τη ζώνη παραλίας».
Δημιουργούνται οι κλειστές παραλίες. Αν πληρώσεις, μπαίνεις.
Διευκολύνεται η δημιουργία μόνιμων κατασκευών από ιδιώτες για επιχειρηματικό σκοπό, αφού δεν υπάρχει το χειμέριο κύμα των 50 μέτρων, όπου δεν μπορείς να κάνεις τίποτα. Τώρα, ο όμορος ιδιοκτήτης μπορεί να φτιάξει την παραλία και να φτάσει στα 10 μέτρα από τη θάλασσα. Ουσιαστικά, ανατρέπεται το ίδιο το Σύνταγμα που λέει ότι δεν μπορεί ο καθένας να στήνει το παραμάγαζό του.
Τίθεται εκτός προστασίας η παρόχθια ζώνη πολλών και μεγάλων λιμνών, τις οποίες χαρακτηρίζει «μικρές» και οι περισσότερες από τις οποίες αποτελούν πολύτιμο οικολογικό πόρο. Στις λίμνες μπορεί κάποιος να στήσει επιχείρηση στα 30 μέτρα από τις όχθες, υπό προϋποθέσεις και στα 10 μέτρα.
Επιτρέπεται το μπάζωμα θαλάσσιου χώρου για την εξυπηρέτηση επιχειρηματικής δραστηριότητας, αν αυτή χαρακτηριστεί στρατηγική ή υπάγεται σε ειδικό σχέδιο ανάπτυξης.
Αγνοείται ο προ τριετίας εθνικός νόμος για τη βιοποικιλότητα που επιβάλλει την οριοθέτηση και προστασία της «κρίσιμης παράκτιας ζώνης».
Οι υποχρεώσεις για περιοχές Natura δεν λαμβάνονται καν υπόψη.