Επίκεντρο του Κρητικού αγώνα στα 1866, το Αρκάδι. Το μοναστήρι, ένα από τα πιο παλιά της Κρήτης, στο Δήμο Ρεθύμνου, αφιερωμένο στη μνήμη των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, είχε κριθεί εξ’ αιτίας της θέσης του σαν το πιο κατάλληλο καταφύγιο και ορμητήριο των επαναστατών. Τριακόσιοι περίπου οπλοφόροι οι υποστηρικτές του. Άλλα εξακόσια άτομα – ανάμεσα τους αρκετά γυναικόπαιδα- βρίσκονταν επίσης στο μοναστήρι. Φρούραρχος ο Δημακόπουλος. Ψυχή της άμυνας ο ηρωικός Ηγούμενος Γαβριήλ, που μόλις είχε απορρίψει τελεσίγραφο των Τούρκων περί αποπομπής από το μοναστήρι της επαναστατικής επιτροπής, αλλιώς το Αρκάδι θα εξαφανιστεί από προσώπου γης· με τα περήφανα λόγια: « Ο όρκος και το σύνθημά μας είναι η Ένωση με τη Μητέρα Ελλάδα και άλλο τίποτα δεν θέλομεν να ακούωμεν…».
Το έπος του Αρκαδιού αρχίζει, και μαζί μ’ αυτό μια άγνωστη στους πολλούς συγκλονιστική πτυχή του φοβερού δράματος που παίχτηκε και που επίλογός του ήταν το ολοκαύτωμά του.
……….
Οι πολιορκημένοι της Μονής Αρκαδίου, ζουν τραγικές εφιαλτικές στιγμές. Οι τουρκικές ορδές, δεκάξι χιλιάδες άνδρες, οδηγούμενες από ένα φανατικό τουρκαλβανό τον Μουσταφά Πασά το σκύλο – που είχε διαδεχτεί στη διοίκηση της Κρήτης τον Ισμαήλ Πασά – λυσσαλέα και αδιάκοπα επιτίθενται εναντίον του ηρωικού μοναστηριού. Κι’ είναι τόσοι πολλοί οι σκύλοι· κι είναι τόσο μα τόσο λίγοι οι υπερασπιστές της απροσκύνητης Μονής. Παραμονή της θυσίας. Παραμονή του μεγάλου δράματος. Μια μέρα πριν το τέλος. Μια μέρα προτού ο Κωστής Γιαμπουδάκης ο τρομερός Κρητικός πολέμαρχος ανάψει το δαυλό του και εκσφενδονίσει το Αρκάδι στην Αιώνια, απέθαντη δόξα.
8 Νοέμβρη 1866. Στην Κρήτη. Στο Αρκάδι!
Τριακόσιοι οπλοφόροι μάχονται τον Υπέρ όλων αγώνα. Τρακόσια διαλεκτά Κρητικά παλικάρια υπερασπίζονται την τιμή της Αθάνατης πολυαγαπημένης· της Κρήτης.
Υπέρ βωμών και εστιών! Ένωση ή Θάνατος!
Οι πρωτοκεφαλές της άμυνας του Αρκαδιού, καταλαβαίνοντας πως αργά ή γρήγορα οι Μωχαμετάνοι θα σπάσουν την πόρτα και θα κυριεύσουν το μοναστήρι, κάνουν συμβούλιο και αποφασίζουν να στείλουν τρία παλικάρια στο Ελληνικό Επαναστατικό Στρατηγείο που βρισκόταν προς το Αμάρι και το Μυλοπόταμο να ζητήσουν βοήθεια. Τουλάχιστον να σωθούν τα γυναικόπαιδα και οι άμαχοι, ειδάλλως να πεθάνουν ως τον τελευταίο. Αύριο θα είναι πολύ αργά. Την ώρα λοιπόν που ο εκκωφαντικός θόρυβος από τα τούρκικα κανόνια έσμιγε με τον γλυκόηχο αντίλαλο από τις καμπάνες του μοναστηριού – ο Ηγούμενος καλούσε τους πολιορκημένους στην τελευταία λειτουργία – την ίδια ώρα, οι τυχεροί! ( έτσι χαρακτηρίστηκαν οι τρείς απεσταλμένο από τους συντρόφους τους επαναστάτες), μεταμφιεσμένοι σε Τούρκους και επωφελούμενοι της νύχτας, γλιστρούν μέσα στο τούρκικο στρατόπεδο, διασπούν τον τούρκικο κλοιό και φτάνουν ξέπνοοι στο Ελληνικό επαναστατικό Στρατηγείο ζητώντας απεγνωσμένα βοήθεια. Εκεί τους εξήγησαν πως κάτι τέτοιο ήταν τελείως μα τελείως αδύνατο.
Η ιστορία ευτυχώς διέσωσε τα ονόματά τους:
Ο Παπακρανιώτης! Ο Κούβας! Ο Αδάμης Παπαδάκης!
Οι τρείς Απεσταλμένοι!
Την άλλη μέρα, 9 Νοέμβρη 1866, ο Μουσταφά πασάς ο σκύλος εξαπολύει την τελική του επίθεση. Ο Αγώνας είναι άνισος, μα οι ηρωικοί υπερασπιστές της Μονής αδιαφορούν γι’ αυτό. Τέλος οι τουρκικές οβίδες σπάνε τη δυτική πύλη του Μοναστηριού. Το ρήγμα είναι μοιραίο. Οι σκύλοι χύνονται στον αυλόγυρο, μπαίνουν στην εκκλησιά, φτάνουν στα κελιά.
Μάχη σώμα με σώμα. Τραγικές και συνάμα μεγαλειώδεις στιγμές. Η κορυφαία στιγμή του Αρκαδιού πλησιάζει.
Τι απομένει; Το ύστατο όπλο.
Η Μπαρουταποθήκη! Ο Δαυλός! Ο Γιαμπουδάκης!
Ο Ηγούμενος Γαβριήλ διατάζει: «Κωστή το βαρελότο», και παίρνει η Μονή φωτιά και γίνεται μπουρλότο. Ολοκαύτωμα. Η τρομερή έκρηξη που ακολούθησε σώριασε τα πάντα σε ερείπια και κάτω από τα ερείπια θάβονται και οι τρείς Απεσταλμένοι.
Οι τρείς Απεσταλμένοι. Οι τυχεροί, οι οποίοι παίρνοντας την αρνητική απάντηση του επαναστατικού στρατηγείου και μη θέλοντας να απουσιάσουν από τη μεγάλη την ανεπανάληπτη Κρητική… φιέστα, διασπούν για δεύτερη φορά τον ασφυκτικό τουρκικό κλοιό, ξαναγυρνούν στο Αρκάδι, ανακοινώνουν τα πικρά μαντάτα στους πολιορκημένους και πεθαίνουν μαζί τους. Μπορούσαν να μην επιστρέψουν. Κανείς δεν θα τους κατηγορούσε γι’ αυτό. Μπορούσαν να μείνουν έξω από το Μοναστήρι και να σωθούν Προτίμησαν να γυρίσουν και να πεθάνουν. Και μπήκαν στο Μοναστήρι, μπαίνοντας έτσι ολόφωτοι στην Αθανασία.
Οι τρείς Απεσταλμένοι! Οι τυχεροί!
Οι ηρωικότεροι των Ηρώων!
Ιωάννης Κουρουτάκης