Σε βαρύ πένθος έχει πέσει η χώρα μας στο άκουσμα της είδησης του θανάτου του 20χρονου φοιτητή Βαγγέλη Γιακουμάκη που αγνοούνταν από τις αρχές Φλεβάρη στην περιοχή των Ιωαννίνων.
Από την αρχή της υπόθεσης, μέχρι χθες που επιβεβαιώθηκε ο θάνατός του, δεν ήξερα τί να γράψω. Ακόμα δε ξέρω αλλά διαπιστώνω ότι το πανηλίθιο είναι συγκλονισμένο, οπότε μάλλον έχω μείνει λίγο πίσω.
Παρακολουθώντας τις αντιδράσεις του κόσμου στα social media, αναρωτιέμαι ποιον εξυπηρετούν όλες αυτές οι δακρύβρεχτες και γεμάτες συναίσθημα αναρτήσεις σχετικά με την τραγική αυτή είδηση.
Σίγουρα πάντως δεν εξυπηρετούν το θύμα ή την απόδοση δικαιοσύνης σε οποιοδήποτε επίπεδο – άλλωστε πραγματική απόδοση δικαιοσύνης μπορεί να γίνει μόνο από το θύμα -, παρά αποτελούν περισσότερο έναν τρόπο εξιλέωσης των ίδιων των δημιουργών των αναρτήσεων προκειμένου να αυτοπαρηγορηθούν ή απλά να τοποθετηθούν πάνω σε ένα θέμα που απασχολεί την κοινή γνώμη, όπως κάνουν και για οποιοδήποτε άλλο, από τον Παύλο Φύσσα και τον Νίκο Ρωμανό μέχρι το “γαμώ το κεφάλι μου μαλάκα” του Σαμαρά και τη φωτογράφιση του ζεύγους Βαρουφάκη.
Ο μύλος των social media όλα τα αλέθει.
Αναρτήσεις για κάθε γούστο που ξεκινούν από εκδηλώσεις λύπης και θλίψης για ένα “νέο με όλο το μέλλον μπροστά του που χάθηκε” – λες και τον πάτησε το τρένο – και φτάνουν μέχρι προσωπικές εξομολογήσεις βιωματικών εμπειριών συνοδευόμενες από οργισμένα/καταγγελτικά στάτους για τη συλλογική ευθύνη της κοινωνίας που “κάνει ότι δε βλέπει” και “προστατεύει” σε σημείο νομιμοποίησης τους δράστες.
Μα η ίδια κοινωνία δεν είναι που απαιτεί τώρα την παραδειγματική τιμωρία των ηθικών αυτουργών με ταλιμπανικό τρόπο; Άλλη ήταν η κοινωνία που εθελοτυφλούσε;
Προφανώς ήταν άλλη, αφού οι περισσότερες αναρτήσεις ελάχιστη σχέση έχουν με τον Βαγγέλη Γιακουμάκη, παρά κινούνται στο πλαίσιο της αυτοαναφορικότητας – κύριο χαρακτηριστικό των κοινωνικών μέσων – κι αποτελούν μια, λυπηρή κατά τη γνώμη μου, προσπάθεια του σχολιαστή να διαχωρίσει τον εαυτό του από την άρρωστη κοινωνία, να πει ότι ο ίδιος δεν είναι σαν τους άλλους, δε σιωπά και δε συγχωρεί – μια απεγνωσμένη προσπάθεια αυτοανάδειξης και προσωπικής διαφοροποίησης από τη μάζα.
Bullying, τραμπουκισμός, εκφοβισμός κι άλλα απίθανα θα βρεις γραμμένα σχετικά με μια υπόθεση με συγκεκριμένα στοιχεία, μαρτυρίες για βασανιστήρια, θύτες και θύμα, μια δολοφονία που έχει λάβει δεκάδες αποπροσανατολιστικούς χαρακτηρισμούς εκτός του προφανούς.
Γράφουν για την ελληνική επαρχία που κουκουλώνει τέτοια φαινόμενα, λες και η Αθήνα δεν είναι ένα τεράστιο τσιμεντοχώρι όπου γινόμαστε καθημερινά μάρτυρες περιστατικών βίας και δε βγάζουμε κιχ.
Κι όλα αυτά σε πλατφόρμες, όπως το facebook και το twitter, όπου οι ειδήσεις αναδεικνύονται και θάβονται από τη μια στιγμή στην άλλη για να δώσουν τη θέση τους σε άλλες, ανάλογα με τις ορέξεις του φιλοθεάμονος κοινού και των opinion leader του, ενώ στο τέλος αυτό που μένει είναι μονάχα “οι εντυπώσεις”, μερικά χιλιάδες λάικ και άλλες τόσες κοινοποιήσεις.
Σκεφτείτε μόνο πόσο διαφορετικές θα ήταν οι αντιδράσεις αν δεν είχε μεσολαβήσει το διάστημα της “εξαφάνισης” κι ο Βαγγέλης Γιακουμάκης αυτοκτονούσε στο δωμάτιό του. Το έγκλημα θα ήταν το ίδιο αλλά οι περισσότεροι δε θα το μάθαιναν καν ή δε θα συγκινούνταν με τον ίδιο τρόπο όπως δε μαθαίνουν ή δε συγκινούνται με τον ίδιο τρόπο για δεκάδες άλλα παρόμοια περιστατικά.
Οι χρήστες των social media διατηρούν την ψευδαίσθηση ότι έχουν τον έλεγχο του χρονολογίου τους ενώ στην πραγματικότητα η καθημερινή ατζέντα καθορίζεται από τους κυρίαρχους χρήστες/σελίδες των κοινωνικών δικτύων, όπως ακριβώς συμβαίνει και στα ΜΜΕ.
Μάλιστα, τα ίδια τα ΜΜΕ εξακολουθούν να καθορίζουν σε τεράστιο βαθμό το δημόσιο διάλογο, αφού διαθέτουν τους δημοσιογράφους και το ρεπορτάζ που σε συνεργασία με την Αστυνομία διαρρέουν τις κατάλληλες πληροφορίες για τη διαμόρφωση συγκεκριμένου κλίματος.
ΜΜΕ και Αστυνομία προηγούνται πάντα των social media και σέρνουν το χορό του πανελλήνιου θρήνου που έχει προκαθορισμένη αρχή, μέση και τέλος.
Αφηρημένη συλλογική ευθύνη που ποτέ δε συγκεκριμενοποιείται, ο Βαγγέλης Γιακουμάκης θύτης και θύμα, άρα ατομική ευθύνη πέραν του ιδίου δεν υπάρχει και η απώλεια μιας ζωής να καταλήγει ένα μεμονωμένο περιστατικό, μια δυσλειτουργία της καλοκουρδισμένης κοινωνίας μας που καμιά φορά “κάπου χάνει” αλλά με μια μικρή διόρθωση επανέρχεται στην κανονικότητα.
Καμία σκέψη και ανάλυση των γεγονότων, μόνο συναίσθημα και μαζική ψυχοθεραπεία. Η πλήρης παράλυση για ένα γεγονός που είναι πάνω από όλα πολιτικό, όπως ο Γρηγορόπουλος, οι οροθετικές, οι Μανωλάδες, ο Φύσσας, ο Ουαλίντ.
Φαινόμενα ίδιας προέλευσης, πολλές όψεις του ίδιου νομίσματος, αυτού του πατριαρχικού μοντέλου που στην ακραία μορφή του μόνο έτσι εκδηλώνεται και πάντα θα γεννάει βασανιστές και Γιακουμάκηδες.
Η πατριαρχία που είναι το ανομολόγητο κακό κάθε κουλτούρας κι ακολουθεί τον ίδιο φαύλο κύκλο: διαπόμπευση, κατασκευή ενοχής και κοινωνικών μιασμάτων, καταπίεση επιθυμίας, ηθικισμός.
Επιστροφή από αυτό δεν υπάρχει όσα στάτους κι αν γραφτούν. Δεν υπάρχει καμιά επιστροφή στην ανέμελη πραγματικότητα. Γιατί η πραγματικότητα η ίδια είναι προβληματική.
Συναισθηματισμοί δε χωράνε και δεν προσφέρουν τίποτα. Είναι αποκλειστικά προς ιδία κατανάλωση.
by To Skouliki Tom
(Ανήθικο δίδαγμα: Εννοείται πως υπήρξαν αναρτήσεις και κείμενα που προσέγγισαν το θέμα και τις προεκτάσεις του σωστά. Υπήρξαν επίσης αρκετοί φίλοι με τους οποίους συζήτησα το θέμα και είδα ότι δεν τοποθετήθηκαν δημόσια. Δε ξέρω γιατί αλλά τους εκτίμησα γι’ αυτό. Μάλλον επειδή ξέρουν πότε πρέπει να το βουλώνουν.)
Το σκίτσο είναι του Σπύρου Δερβενιώτη.
