Την Τετάρτη 27 Ιανουαρίου, πραγματοποιήθηκε στο Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτου Χανίων (ΜΑΙΧ) συνάντηση εργασίας στο πλαίσιο του πιλοτικού προγράμματος «Μακροχρόνια παρακολούθηση αυτοφυών αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών στο Νομό Χανίων και αξιολόγησης των φυσικών πληθυσμών τους», που χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο, και διανύει ήδη το δεύτερο έτος υλοποίησής του.
Το έργο που υλοποιείται από το ΜΑΙΧ σε συνεργασία με την Δ/νση Δασών Χανίων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης, επικεντρώνεται στην αξιολόγηση και παρακολούθηση των φυσικών πληθυσμών 4 αρωματικών φυτών ενδιαφέροντος (ρίγανη, φασκόμηλο, ματζουράνα, μαλοτίρα), και φιλοδοξεί να αποτελέσει αξιόπιστη επιστημονική βάση για το σχεδιασμό και εφαρμογή ενός συστήματος διαχείρισης της συλλογής και καλλιέργειας των συγκεκριμένων φυτών και να συμβάλλει στη βελτίωση των όρων εμπορίας των αρωματικών φυτών και στη δημιουργία ενός πιστοποιημένου τοπικού προϊόντος με προστιθέμενη αξία για την τοπική κοινωνία.
Στη συνάντηση, κατά τη διάρκεια της οποίας παρουσιάστηκαν τα αποτελέσματα της έως σήμερα υλοποίησης του έργου και συζητήθηκε ο σχεδιασμός των περαιτέρω δράσεων, παρευρέθηκαν η Δασάρχης Χανίων κ. Π. Σκλαβάκη, ο Διευθυντής του ΜΑΙΧ Δρ. Γ. Μπαουράκης και στελέχη και ερευνητές των δυο φορέων.
Κατά το προηγούμενο έτος, σε συνέχεια της Ρυθμιστικής ΔΑΔ 01/2013 (Ρύθμιση της συλλογής και λήψη μέτρων προστασίας της μαλοτίρας (Sideritis syriaca) ενδημικού φυτικού είδους της Κρήτης, ως και των αρωματικών και φαρμακευτικών φυτικών ειδών ματζουράνας (Origanum micropfyllum), φασκόμηλου (Salvia fruticosa) και ρίγανης (Origanum vulgaris), στην Περιφερειακή Ενότητα Χανίων) και της τροποποιητικής της 03/2015 ( με εξειδίκευση στη Ρύθμιση της συλλογής και λήψη μέτρων προστασίας της μαλοτίρας (Sideritis syriaca) στις περιοχές του δικτύου NATURA2000 των Λευκών Ορέων), καταγράφηκαν 78 αιτήσεις/εγκρίσεις, οι περισσότερες από τις οποίες αφορούσαν τη συλλογή από αυτοφυείς πληθυσμούς καθώς και καλλιεργειών αρωματικών φυτών (25).
Όσον αφορά το είδος του φυτού, η πλειοψηφία αυτών αφορούσε στη συλλογή μαλοτίρας από φυσικούς πληθυσμούς (77%) ενώ όσον αφορά τις καλλιέργειες κυριαρχεί η ρίγανη σε ποσοστό 81% (των καλλιεργούμενων αγρών). Τέλος σημειώνουμε ότι η ποσότητα που εγκρίθηκε αντιπροσωπεύει περίπου 85% της αιτηθείσας, ενώ δεν αποκλείστηκε η συλλογή από περιοχές που εντάσσονται στο δίκτυο Natura 2000.
Για τη χαρτογράφηση των φυσικών πληθυσμών και των καλλιεργούμενων εκτάσεων των αρωματικών φυτών στο νομό Χανίων, παρουσιάστηκαν τα στοιχεία που έχουν καταγραφεί μέχρι σήμερα, σε μορφή χωρικής αποτύπωσης και οι βάσεις δεδομένων που έχουν δημιουργηθεί με βάση τόσο βιβλιογραφικές αναφορές όσο και τις αδειοδοτήσεις που δόθηκαν το προηγούμενο έτος (2015). Έγινε περιγραφή των βάσεων δεδομένων και συζητήθηκαν τεχνικές λεπτομέρειες για την οριστικοποίηση των μελλοντικής εφαρμογής με άξονα τη βελτίωση και απλούστευση της διαδικασίας αιτήσεων/εγκρίσεων αφενός μεν για τη διευκόλυνση των ενδιαφερομένων και αφετέρου για την ανάκτηση έγκυρων πληροφοριών.
Κατά τη διάρκεια της συνάντησης παρουσιάστηκαν τα αποτελέσματα του 1ου έτους καταγραφής και αξιολόγησης των φυσικών πληθυσμών για τα υπό μελέτη αρωματικά φυτά. Συνολικά έγιναν περίπου 35 επισκέψεις πεδίου και συμπληρώθηκαν τα αντίστοιχα πρωτόκολλα αξιολόγησης. Η πλειοψηφία των επισκέψεων εντός του 2015 επικεντρώθηκε σε περιοχές για τις οποίες υπήρχε ενδιαφέρον συλλογής αρωματικών φυτών για εμπορία, σύμφωνα με τις αιτήσεις ενδιαφέροντος που κατατέθηκαν στη Διεύθυνση Δασών Χανίων.
Σε κάθε θέση πεδίου (όπου ήταν εφικτό) πραγματοποιήθηκε ποσοτική εκτίμηση της πυκνότητας των υπό μελέτη φυτών, ενώ καταγράφηκε ο βαθμός πίεσης από δραστηριότητες όπως υπερ-βόσκηση, αλόγιστη συλλογή, εκρίζωση, κλπ. και εντοπίστηκαν τυχόν άλλες απειλές.
Από την πρώτη ανάλυση των δεδομένων, διαφαίνεται ότι μεγαλύτερη πίεση δέχονται οι φυσικοί πληθυσμοί που εντοπίζονται κοντά στο οδικό δίκτυο και κοντά σε κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις, ενώ σε περιοχές με δυσκολότερη πρόσβαση τα υπό μελέτη φυτά εμφανίζονται σε μεγαλύτερες πυκνότητες.
Στόχος του έργου είναι με τα υφιστάμενα δεδομένα να σχεδιαστεί ένα μελλοντικό σύστημα μακροχρόνιας παρακολούθησης των υπό μελέτη αρωματικών φυτών, έτσι ώστε να υπάρχουν συστηματικές και συγκρίσιμες καταγραφές για να διαπιστωθεί η ενδεχόμενη μακροχρόνια τάση μείωσης ή μη των συγκεκριμένων φυτών. Η εφαρμογή αυτού του συστήματος παρακολούθησης θα ξεκινήσει εντός του 2016 ενώ θα συμπληρώνεται σταδιακά με τα νέα δεδομένα που θα προκύψουν από τις επισκέψεις πεδίου αξιολόγησης των φυσικών πληθυσμών, που επίσης θα συνεχιστούν με την ίδια ένταση και το τρέχον έτος.
Παράλληλα με τις προαναφερόμενες δράσεις, από συνεντεύξεις με χρήση ερωτηματολογίου σε τυχαίο δείγμα κατοίκων από τις περιοχές συλλογής των συγκεκριμένων φυτών και την ανάλυση των στατιστικών δεδομένων προέκυψε ότι οι περισσότεροι προμηθεύονται ρίγανη, φασκόμηλο, μαλοτίρα, ματζουράνα και άλλα αρωματικά φυτά από φυσικούς πληθυσμούς, στους οποίους μάλιστα παρατηρούν μικρή μείωση κατά τα τελευταία χρόνια. Ως σημαντικότερη απειλή για τους φυσικούς πληθυσμούς, η πλειοψηφία των ερωτώμενων θεωρεί την εκρίζωση και την υπέρ-βόσκηση από κατσίκια και πρόβατα.
Οι περισσότεροι γνωρίζουν τη ρυθμιστική διάταξη της Δ/νσης Δασών για τη συλλογή και καλλιέργεια αρωματικών φυτών και η πλειοψηφία των ερωτηθέντων συμφωνεί ότι η απόφαση για την προστασία τους είναι προς τη σωστή κατεύθυνση.
Προκύπτει επίσης το συμπέρασμα ότι υπάρχει ανεπαρκής έλεγχος στη διακίνηση και την εμπορία αρωματικών φυτών ενώ η περαιτέρω ανάπτυξη των καλλιεργειών φαίνεται ότι μπορεί να αποτελέσει μέτρο μείωσης της πίεσης που υφίστανται οι φυσικοί πληθυσμοί.
Τέλος όσον αφορά τις υπόλοιπες δράσεις του έργου έχει ήδη ξεκινήσει προσπάθεια χαρτογράφησης και διερεύνησης της αλυσίδας εφοδιασμού αρωματικών φυτών και σχεδιασμού του συστήματος αναγνώρισης και ταυτοποίησης της τοπικής παραγωγής, με στόχο την ενδυνάμωση και προστασία της καθώς και την ενίσχυση της αξίας των τελικών προϊόντων, προσφέροντας επιπλέον εισόδημα στον τόπο μας.
Προς την κατεύθυνση σχεδιασμού ενός ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης τόσο της συλλογής αρωματικών/φαρμακευτικών φυτών όσο και της βελτίωσης της εμπορευσιμότητας του προϊόντος συζητήθηκε και θα πραγματοποιηθεί έως το τέλος Φεβρουαρίου μια σειρά επαφών και συνάντηση με εκπροσώπους άλλων εμπλεκόμενων φορέων όπως των Δήμων της ΠΕ Χανίων, του ΟΠΕΚΕΠΕ, της Δ/νσης Αγροτικής Ανάπτυξης, του ΓΕΩΤΕ, της Δ/νσης Εμπορίου, κλπ. Τόσο οι εκπρόσωποι του ΜΑΙΧ όσο και αυτοί της Δ/νσης Δασών Χανίων επεσήμαναν την ύπαρξη στενής συνεργασίας και την αναγκαιότητα περαιτέρω ενεργειών ώστε, παράλληλα με την αειφορική διαχείριση των αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών, να διασφαλιστεί η σε βάθος χρόνου βιωσιμότητα των φυσικών πληθυσμών των φυτών αυτών που αναμφισβήτητα αποτελούν το φυσικό μας πλούτο.