Λίγες ημέρες πριν από τον ανασχηματισμό ο γενικός γραμματέας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Κωστής Παπαϊωάννου, παρέδιδε στα χέρια του Νίκου Παρασκευόπουλου το σχέδιο νόμου για τη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου.
Για την αναγνώριση του φύλου ενός προσώπου, με βάση όχι το φύλο που καταγράφηκε κατά τη γέννησή του, αλλά με βάση την ταυτότητα του φύλου του, δηλαδή τον εσωτερικό τρόπο που το ίδιο αντιλαμβάνεται το φύλο του.
Μέχρι σήμερα, και μέχρι την ψήφιση του νομοσχεδίου, εάν αυτό περάσει τελικά, (τώρα βρίσκεται στα χέρια του Στ. Κοντονή), τα διεμφυλικά άτομα δεν μπορούσαν να διορθώσουν τη ληξιαρχική πράξη γεννήσεώς τους και να αλλάξουν όνομα, εάν δεν είχε προηγηθεί χειρουργική επέμβαση επαναπροσδιορισμού φύλου στα γεννητικά όργανα (συνεπακόλουθα και στείρωση) αλλά και ψυχιατρική πραγματογνωμοσύνη. Με το νομοθέτημα επιχειρείται να μπει ένα τέλος σε αυτήν τη διαδικασία της στείρωσης χωρίς τη θέληση του ατόμου, που από τον ΟΗΕ έχει χαρακτηριστεί «βασανιστήριο». Με τις νέες διατάξεις δεν θα απαιτείται η προϋπόθεση της χειρουργικής επέμβασης, αλλά το διεμφυλικό άτομο θα μπορεί με μία αίτηση στο δικαστήριο (εκούσια διαδικασία) και με την παρουσία του να ζητεί την αλλαγή του ονόματός του, όπως έχουν το δικαίωμα να κάνουν και τα μη διεμφυλικά άτομα. Με αυτό τον τρόπο κρίθηκε ότι όχι μόνο ξεπερνιούνται οι διακρίσεις, αλλά μπαίνει ένα φρένο και στην απάνθρωπη μεταχείριση αυτών των ατόμων, τα οποία ήταν αναγκασμένα παρά τη θέλησή τους να προβούν σε μια αναγκαστική χειρουργική, μη αναστρέψιμη επέμβαση.
Τα προβλήματα
Γιατί όμως έπρεπε να επιδιωχθεί αλλαγή της νομοθεσίας; Τι προβλήματα αντιμετωπίζουν τα άτομα που δεν βιώνουν το φύλο που απέκτησαν κατά τη γέννησή τους;
Απάντηση στο ερώτημα δίνει στο «Εθνος της Κυριακής» η κ. Μαρίνα Γαλανού, πρόεδρος του Σωματείου Υποστήριξης Διεμφυλικών (ΣΥΔ).
«Οταν ένα παιδί καταγράφεται κατά τη γέννηση, καταχωρίζεται το φύλο στο ληξιαρχείο. Για ένα σχετικά μικρό ποσοστό ανθρώπων (όπως μας λένε οι στατιστικές είναι περίπου 1-1,5%) το φύλο που καταγράφηκαν στη γέννηση είναι εντελώς διαφορετικό από την αυτοαντίληψη, την εσωτερική αίσθηση που έχουν για το φύλο τους. Αυτό μπορεί να εκφράζεται με διαφορετικούς τρόπους στο κάθε πρόσωπο (π.χ. με τον τρόπο ομιλίας, συμπεριφοράς, ένδυσης κ.λπ.), όμως το κοινό χαρακτηριστικό όλων είναι ότι η αυτοαντίληψή τους για το φύλο είναι πηγαία και δεν μπορεί να καταπιεστεί, είναι αδήριτη και σύμφυτο χαρακτηριστικό της προσωπικότητας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα όταν εκφράζεται εξωτερικά στη συμπεριφορά να δημιουργεί προβλήματα στο πρόσωπο: αυτά ξεκινούν από την οικογένεια που μπορεί να γίνει ή να μη γίνει αποδεκτό (πολλές φορές με τραγικές συνέπειες: έχουμε 15πλάσια κρούσματα αυτοκτονιών στους τρανς ανθρώπους απ’ ό,τι στον γενικό πληθυσμό ή σε άλλες περιπτώσεις έχουμε εκδίωξη από την οικογένεια), στη συνέχεια στο σχολείο που τα τρανς παιδιά πολλές φορές αντιμετωπίζουν ακόμη και ακραία βία (έχουμε καταγράψει περιστατικό τρανς μαθήτριας που παραλίγο να την κάψουν ζωντανή συμμαθητές της) ή να αναγκαστεί το παιδί να φύγει απ’ το σχολείο του γιατί δεν αντέχει το μπούλινγκ ή τις υποτιμητικές συμπεριφορές».
Τα προβλήματα όμως συνεχίζονται και στην εργασία, όπου και εκεί υπάρχει αποκλεισμός. «Πόσους τρανς ανθρώπους έχετε δει να εργάζονται στο φως της ημέρας, σε δημόσια ή ιδιωτική υπηρεσία;». Σημειώνει η κ. Γαλανού, προσθέτοντας τις συνέπειες: Περιορισμένη πρόσβαση στην κοινωνική ασφάλιση και στον χώρο της υγείας. Η καθημερινότητα για τα τρανς άτομα μπορεί να μετατραπεί σε κόλαση, καθώς αντιμετωπίζουν ανυπέρβλητα εμπόδια, για παράδειγμα σε μία συναλλαγή στην τράπεζα, όπου λόγω της αναντιστοιχίας της εξωτερικής εμφάνισης με τα στοιχεία της ταυτότητας δεν εξυπηρετούνται, ή στο ταχυδρομείο, όπου ένα τρανς πρόσωπο πρέπει να δείξει την ταυτότητά του για να πάρει ένα συστημένο πακέτο. Οι υπάλληλοι αρνούνται να το εξυπηρετήσουν, πολλές φορές το λοιδορούν και το χλευάζουν.
Η πρώτη νομοθεσία αναγνώρισης ταυτότητας φύλου (αλλαγή εγγράφων δηλαδή χωρίς το προαπαιτούμενο των χειρουργικών επεμβάσεων) ήρθε το 2004 στο Ηνωμένο Βασίλειο, έπειτα από απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Στη συνέχεια ανάλογο νόμο ψήφισε η Ισπανία το 2007 και μετά μια σειρά ακόμη από ευρωπαϊκές χώρες. Πλέον σε 16 χώρες της Ευρώπης οι τρανς άνθρωποι έχουν αυτό το δικαίωμα.
Ανατροπή
Πριν από λίγους μήνες το Ειρηνοδικείο της Αθήνας, ανατρέποντας τη νομολογία, αναγνώρισε ότι η εγχείρηση γεννητικών οργάνων δεν είναι απαραίτητη, κρίνοντας ότι «η υποχρεωτική στείρωση, η χειρουργική αλλαγή φύλου με αφαίρεση γεννητικών οργάνων από θήλυ σε άρρεν και αντίστροφα, σαν απαραίτητη προϋπόθεση για την αναγνώριση της αλλαγής φύλου στα διεμφυλικά άτομα είναι υπερβολική απαίτηση και παραβιάζει το άρθρο 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, σύμφωνα με την οποία καθένας έχει το δικαίωμα στον σεβασμό της προσωπικής και οικογενειακής του ζωής, του οίκου του και των επικοινωνιών του.
Επίσης, οι παραπάνω υποχρεώσεις προσκρούουν στο δικαίωμα για ισότητα και τη με επιβολή διακρίσεων των άρθρων 2 και 26 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα».
Αίτημα των διεμφυλικών ήταν η αλλαγή εγγράφων με γρήγορες διαδικασίες, χωρίς την εμπλοκή των δικαστηρίων, ωστόσο κάτι τέτοιο κρίθηκε ότι δεν μπορεί να ακολουθηθεί.