Γράφει ο Βαγγέλης Πάλλας
Δημοσιογράφος Ι.J.F.
Η χρονιά τελειώνει και εμείς απλά στρατιωτάκια περιμένουμε στη σειρά, ενώ μας προσπερνούν γεγονότα, ειδήσεις, εγκλήματα, περιβαλλοντολογικές καταστροφές, προδοσίες, και ότι άλλο βασανιστικό μας συμβαίνει.
Η συμβατικότητα της ημερολογιακής αλλαγής μιας χρονιάς, στέκει πάντα πηγή αναστοχασμού για όσα διαδραματίστηκαν στη διάρκειά της και ταυτόχρονα προσπάθεια/ πρόκληση κατανόησης των επερχομένων στη νέα. Και επειδή ως γνωστόν στις 31 Δεκέμβρη δεν κλείνει μια ακόμη χρονιά, αλλά μια σημαδιακά σημαντική χρονιά.
Η χρονιά που φεύγει, κόντρα σε μια περιρρέουσα ατμόσφαιρα αποδιάρθρωσης κάθε αξιακού περιεχομένου και εννοιών και νεοφιλελεύθερης απαξίωσης κάθε έννοιας κοινωνικής αλληλεγγύης, συλλογικότητας και συντροφικότητας, ανέδειξε μια νέα ριζοσπαστική και αντιστασιακή συλλογικότητα εργαζομένων – διανοουμένων.
Τελειώνοντας το 2016, μια μικρή ανασκόπηση της χρονιάς σε διεθνές επίπεδο αρκεί να μας πείσει ότι ζούμε ιστορικές μέρες. Η φράση «ιστορικές μέρες» από μόνη της, είναι ελαφρώς αντιφατική. Η ιστορία εξ ορισμού αποτελείται από μια συνέχεια ημερών, συνεχείς εναλλαγές νύχτας και μέρας, η μία μετά την άλλη μέσα στην άπειρη γραμμή του χρόνου, με το μολύβι που την χαράσσει να είναι πάντα στο παρόν. Από την άλλη όμως, το φτωχό μας μυαλό, επειδή δεν μπορεί να αντιληφθεί τα εκατομμύρια των καθημερινοτήτων πίσω μας, έχει θέσει ορόσημα για να προσπαθήσει να κατανοήσει την ιστορία. Ιστορικές χρονιές: το 1789, το 1917 ή το 1821 για εμάς κυρίως. Ή ιστορικές στιγμές: η Αμερικανική Επανάσταση ή ο Ισπανικός εμφύλιος. Στιγμές που θυμόμαστε συνήθως αυτούσιες, χωρίς να μπορούμε να τις συνδέσουμε με τα χρόνια πριν από αυτές, και τις κοινωνικές διεργασίες που συνέβαιναν πρίν καταλήξουμε εκεί. Στιγμές στην ιστορία, άπειρα μικρές σε σύγκριση με την συνέχεια του χρόνου, όπου οι κοινωνικές διεργασίες συμπυκνώνονται σε κάποιο μεγάλο γεγονός: μια μάχη, μια επανάσταση, μια νέα ιδέα που απλώνεται και κυριαρχεί.
Ζούμε ιστορικές μέρες λοιπόν, γιατί ζούμε σε μέρες που ο κόσμος αλλάζει ταχύτατα. Σε μέρες που κάποτε θα τις διηγούμαστε στα εγγόνια μας ή μέρες για τις οποίες θα γράφονται κείμενα για να διαβάσουν τα εγγόνια μας. Μέρες που θα διαστρεβλωθούν, που θα καπηλευτούν, θα αναλυθούν και θα εξαχθούν συμπεράσματα, ακριβώς όπως κάνει η Ιστορία για το παρελθόν. Ο κόσμος αλλάζει πολύ γρήγορα, πιο γρήγορα από όσο μπορούμε να αντιληφθούμε και σίγουρα πολύ πιο γρήγορα από τα αντανακλαστικά μας. Έτσι, είναι δύσκολο έως ακατόρθωτο να αντιληφθούμε σήμερα την σημασία γεγονότων όπως η Τουρκική άνοιξη, η αυτονόμηση της Λατινικής Αμερικής από τα δεσμά του Αμερικάνικου ιμπεριαλισμού ή ο Συριακός εμφύλιος. Είναι ακόμα πιο δύσκολο να αντιληφθούμε το σημάδι που θα αφήσουν στην ιστορία απλές καθημερινές πράξεις, η νέα μας κανονικότητα.
Ένας χρόνος ακόμη φεύγει. Ένας χρόνος που μας απομακρύνει ακόμη περισσότερο από την αθωότητα μας, από την παιδική μας ηλικία.
Επιστρέφοντας στην αρχική σκέψη, το έτος που πέρασε ήταν μια χρονιά στην οποία γράφτηκε Ιστορία, μια χρονιά που δεν γέννησε απαντήσεις, αλλά ερωτήσεις. Μαθημένοι να μελετάμε και να θαυμάζουμε μεμονωμένα ιστορικά γεγονότα, το 2016 δεν έφερε κάτι εμφανώς νέο. Δεν έγινε καμία επανάσταση στην χώρα μας, ούτε κρεμάλες στήθηκαν για τους πολιτικούς, ούτε μπήκαμε στην βουλή. Μια γρήγορη ματιά, θα δείξει μικρές αλλαγές στο πολιτικό σκηνικό της χώρας, με τους ίδιους να κυβερνούν και τους ίδιους να κυβερνώνται στο 12μηνο που πέρασε. Κοιτάζοντας πίσω, στα βιώματα του 2016 που περνάει, θα δούμε βία, θάνατο, φτώχεια, εξαθλίωση, ντροπή και βαρβαρότητα. Δεν θα δούμε την κίνηση των τεκτονικών πλακών στο υπόβαθρο της κοινωνίας, χιλιοστό το χιλιοστό, μέχρι την σύγκρουσή τους και την διαμόρφωση ενός νέου τοπίου στην χώρα. Αυτά θα τα θυμηθούμε δεκάδες χρόνια από τώρα, καθισμένοι ίσως σε κάποιο τραπέζι, με φαγητό και κρασί, διηγούμενοι ιστορίες, κομμάτι ενός νέου, καλύτερου παρόντος. Ίσως όμως και να μην ξεδιπλωθεί έτσι, η ιστορία δεν είναι νομοτελειακή και οι καλοί δεν κερδίζουν πάντα στο τέλος. Ίσως η πραγματικότητα του σημερινού παρόντος στο μέλλον να αντικατασταθεί από άλλες, ψεύτικες διηγήσεις και από διαστρεβλωμένα γεγονότα που θα δικαιολογούν νέες, χειρότερες καταστάσεις.
Οπότε, ας μην απογοητευόμαστε που μπαίνουμε σε μια νέα χρονιά με τα σκήπτρα να κρατούν οι ίδιοι άνθρωποι. Ας σταματήσουμε όμως να περιμένουμε τον νέο μεσσία ή την μεγάλη εξέγερση που θα μας λυτρώσει από το κακό. Η ιστορία δημιουργείται κάθε μέρα, μέσα και γύρω από τον καθένα. Όλοι είμαστε κομμάτι της και όλοι την δημιουργούμε, ακόμα και με την απραξία μας. Σε έναν χρόνο από τώρα, θα μιλάμε για έναν πολύ διαφορετικό κόσμο. Το μεγάλο ερώτημα δεν είναι αν θα ζήσουμε μια μεγαλειώδη στιγμή ιστορίας: αυτές τις ζούμε κάθε λεπτό που περνάει. Το ερώτημα είναι αν οι επόμενες 365 μέρες θα συμπυκνωθούν σε μια αργή ανάβαση προς τα άστρα, η μια γρήγορη κατάβαση προς την κόλαση. Το σωτήριο έτος 2017 δεν θα είναι σωτήριο: δεν θα μας λυτρώσει. Ίσως όμως, το τέλος του να μας βρεί λίγο πιο ψηλά.
Τι είναι αυτό που τρέφει την αισιοδοξία μας ότι κάθε νέα χρονιά θα είναι καλύτερη και θα φέρει λύσεις σε προβλήματα στα οποία οι προηγούμενες απέτυχαν. Ίσως το ότι είναι φυσιολογικό να προοδεύουμε, να κινείται η κοινωνία προς τα εμπρός, έστω και με τα «ζιγκ –ζαγκ της ιστορίας». Ίσως να’ ναι μόνον η ελπίδα, που ως γνωστόν πεθαίνει τελευταία.. Χρονιάρες μέρες όμως, ας μην είμαστε απαισιόδοξοι.
Ας σκεφτούμε λίγο, στο μεταίχμιο αυτού του χρόνου, τι θα έπρεπε και θα μπορούσε να αλλάξει σ’ αυτήν τη χώρα, ώστε να πάει μπροστά και να ζούμε όλοι καλύτερα.
Πριν απ’ όλα, δυο φαινομενικά αντιφατικά μεταξύ τους στερεότυπα που όμως είναι απλώς, οι δυο πλευρές του ιδίου νομίσματος. Από τη μια η αντίληψη ότι το κράτος φταίει για όλα τα δεινά ή οφείλει να κάνει τα πάντα, μια άποψη που δίνει άφεση αμαρτιών στην απραξία, την αφασία και την αποχή από τα κοινά, από κοινωφελείς δράσεις, ακόμη και από την παραγωγικότητα της πλειοψηφίας των πολιτών και από την άλλη η αδυναμία της πολιτείας να έχει οργανωμένη διοίκηση, παιδεία, υγεία, πρόνοια σε αξιοκρατική βάση που να εξυπηρετεί τον πολίτη με υψηλά δυτικοευρωπαϊκά στάνταρτ.
Για να αλλάξει αυτό το «νόμισμα» πρέπει να υπάρχει σχέδιο και βούληση, πριν απ’ όλα από την κυβέρνηση, για αλλαγές ουσίας. Νέοι κανόνες, έλεγχος εφαρμογής τους, παραδειγματική τιμωρία όσων παρεκτρέπονται. Εδώ κανένας δημόσιος λειτουργός δεν τιμωρείται. Επειδή η υπηρεσία του δεν εξυπηρετεί σε συγκεκριμένο χρόνο τον πολίτη, ενώ το ίδιο το κράτος επιβραβεύει τους παρανομούντες, εφευρίσκοντας κάθε δυο – τρία χρόνια «πολιτικές» από τη νομιμοποίηση των αυθαιρέτων ως τη…. ρύθμιση των φόρων που έπρεπε να έχουν καταβληθεί. Η μη τήρηση σταθερών και απο¬δεκτών κανόνων στην ουσία υπονομεύει και ακυρώνει κάθε μεταρ¬ρυθμιστική πολιτική. Η δεύτερη μεγάλη αλλαγή πρέπει να είναι η διαφάνεια. Διαφάνεια σε όλες τις δημόσιες λειτουργίες, διαφάνεια παντού.
Ως σύνθημα είναι εύκολο, ως πρακτική εφαρμόσιμη και καθημερινή φαντάζει άπιαστο όνειρο, όσο υπάρχει ο κομματισμός και η αναξιοκρατία, όσο το κόμμα που κερδίζει τις εκλογές θεωρεί τον κρατικό μηχανισμό λάφυρο εξουσίας. Χρησιμοποιείστε τον πολύτιμο πολιτικό χρόνο στη νέα χρονιά που αρχίζει σε λίγες ημέρες για να είναι πράγματι μια καλή και δημιουργική χρονιά, για το λαϊκό κίνημα, τους κοινωνικούς αγώνες και την δημοκρατία.
Σε λίγες ώρες ο παλιός χρόνος, θα παραδώσει την σκυτάλη στον καινούργιο… άλλος ένας χρόνος θα πάει να συναντήσει αυτούς που πέρασαν… και είναι τόσοι πολλοί. Κι εμείς θα υποδεχτούμε το 2017 με ευχές, και με την ελπίδα να είναι μια καλή χρονιά.
Δεν είναι λίγα αυτά; Σκεφτείτε μόνον αν στη σημερινή Ελλάδα μπορούν να γίνουν και μη μελαγχολήσετε. Η ελπίδα πεθαίνει τελευταία… Καλό το 2017.