Από τον Μάη του 2016 και για ένα διάστημα αρκετών μηνών – αν και ποτέ δεν έγινε επίσημη ενημέρωση – υπήρξε πλήθος δημοσιευμάτων σε ειδησεογραφικά πόρταλ και εφημερίδες της Κρήτης αλλά και από πόρταλ με έμφαση στην πανελλαδική επικαιρότητα, όπως το tvxs.gr, για το ταξίδι της Έκθεσης του Αρχείου Κουτουλάκη στη Γερμανία.
Σύμφωνα με τις πληροφορίες που είχαν διακινηθεί, η Έκθεση θα διαρκούσε από τον Ιανουάριο έως τον Μάιο του 2017, θα ξεκινούσε από το Βερολίνο και θα παρουσιαζόταν σε πόλεις όπου υπάρχουν ελληνικές προξενικές αρχές, δηλαδή, στο Αμβούργο, στο Ντίσελντορφ, στο Μοναχό, στη Στουργκάρδη και στην Φρανκφούρτη.
Γι’ αυτό το λόγο άλλωστε, και εξαιτίας του επίσημου χαρακτήρα που λάμβανε η προβολή της Έκθεσης στη Γερμανία, αν και είχε κατατεθεί αίτημα για χρησιμοποίηση του φωτογραφικού αρχείου του Κωνσταντίνου Κουτουλάκη από Γερμανούς και Έλληνες αντιφασίστες με έδρα το Βερολίνο σε σειρά εκδηλώσεων για τα εγκλήματα της Βέρμαχτ στην Κρήτη που πραγματοποιήθηκαν μεταξύ Οκτώβρη και Νοέμβρη του 2016, δε δόθηκε τελικά σχετική έγκριση.
Χαρακτηριστικές ήταν και οι δηλώσεις του καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Ξενάκη που εκτιμούσε ότι μια έκθεση του αρχείου στη χώρα που γέννησε τον Χίτλερ, θα δώσει μία πιο ολοκληρωμένη εικόνα στους Γερμανούς, για τα όσα συνέβησαν στην Ελλάδα της Κατοχής.
Έλεγε χαρακτηριστικά σε δηλώσεις του στο tvxs.gr:
«Το αρχείο Κουτουλάκη είναι ένα ντοκουμέντο το οποίο ενισχύει το κομμάτι των διεκδικήσεων των γερμανικών οφειλών, με την έννοια ότι η φωτογραφική αποτύπωση της αγριότητας που συνέβη, είναι και η πιο απτή απόδειξη για τις αξιώσεις της Ελλάδας προς την Γερμανία».
Οι μήνες πέρασαν και πλέον πλησιάζουμε στο τέλος του Μάη και η Έκθεση όχι μόνο δεν έχει πραγματοποιηθεί αλλά δεν υπάρχει και καμία επίσημη ενημέρωση γιατί δε συνέβη.
Ν. Βλαχάκης: “Πάμε για μετά τον Νοέμβρη του 2017, με πιο πιθανή ημερομηνία τις αρχές του επόμενου έτους”
Θεωρήσαμε σκόπιμο να επικοινωνήσουμε με τον Προϊστάμενο του Γραφείου Τύπου και Επικοινωνίας της ελληνικής πρεσβείας στο Βερολίνο κ. Νικόλαο Βλαχάκη για να μας δώσει κάποιες εξηγήσεις για τη μη πραγματοποίηση της Έκθεσης αλλά και για τη μη ύπαρξη οποιασδήποτε επίσημης ενημέρωσης. Όπως μας είπε, η Έκθεση πιθανότατα θα πραγματοποιηθεί μέσα στο 2018.
“Βεβαίως εξακολουθούμε να έχουμε και ενδιαφέρον και σχεδιασμό για την εδώ Έκθεση με το Αρχείο Κουτουλάκη. Εμείς θέλουμε να γίνει σε ένα χώρο που θα είναι ανάλογος τη βαρύτητάς της, ένας χώρος με πρεστίζ ώστε να δοθεί προσοχή και από το γερμανικό κοινό και κυρίως από Γερμανούς ιθύνοντες”, είπε αρχικά ο κ Βλαχάκης.
Θέσαμε το ερώτημα στον εκπρόσωπο της ελληνικής πρεσβείας στο Βερολίνο, γιατί δεν προχώρησε η Έκθεση όπως είχε δοθεί η εντύπωση ότι θα συμβεί, δηλαδή στα κατά τόπους προξενεία.
Ο κ. Βλαχάκης είπε:
“Το βασικό είναι η Έκθεση να πραγματοποιηθεί στο Βερολίνο. Η η ιδέα ήταν να πάμε στο τοπικό κοινοβούλιο του Βερολίνου, να ξεκινήσει η Έκθεση και από εκεί μετά να ακολουθούσαν τα προξενεία. Δεν κατέστη δυνατόν να βρεθεί ημερομηνία στο τοπικό κοινοβούλιο του Βερολίνου. Είναι ένας τόπος υψηλού συμβολισμού και μέσω αυτού απευθύνεσαι και σε ένα ευρύτερο κοινό γιατί είναι επισκέψιμο και σε πολιτικό κόσμο του Βερολίνου. Λοιπόν, αυτή ήταν η σκέψη. Δεν κατέστη δυνατό να δοθεί μέσα στο 2017 γιατί είχαν κάνει έναν προγραμματισμό από πολύ νωρίτερα σχετικά με την παραχώρηση των αιθουσών. Απ’ ότι όλα δείχνουν πάμε για μετά τον Νοέμβρη του 2017, με πιο πιθανή ημερομηνία τις αρχές του επόμενου έτους. Μετά, ο σχεδιασμός παραμένει όπως τον γνωρίζεται, δηλαδή, να πάει και στα άλλα προξενεία της Ελλάδας στη Γερμανία”.
Υπενθυμίσαμε στον κ. Βλαχάκη ότι το Αρχείο είχε ζητηθεί και από Γερμανούς και Έλληνες ακτιβιστές στο Βερολίνο για δικές τους εκδηλώσεις στα πλαίσια της επετείου των 75 χρόνων από τη Μάχη της Κρήτης που πραγματοποιήθηκαν τον Οκτώβρη του 2016 στο Βερολίνο. Το αρχείο δεν τους δόθηκε με το σκεπτικό ότι είχε προγραμματιστεί η χρησιμοποίησή του από την πρεσβεία της Ελλάδας για την Έκθεση σε έξι πόλεις της Γερμανίας που θα ξεκινούσε τον Ιανουάριο του 2017. Τώρα, η Έκθεση φαίνεται ότι μεταφέρεται για το 2018. Η καθυστέρηση είναι μεγάλη.
Στο σχόλιό μας ο κ. Βλαχάκης απάντησε:
“Είναι μια καθυστέρηση που δεν οφείλεται σε εμάς. Είναι μία καθυστέρηση που οφείλεται στο γεγονός ότι θέλουμε να κάνουμε την Έκθεση με συνέταιρους. Γιατί έτσι σημειώνεται η επιτυχία. Το να κάνεις απλώς μία Έκθεση με έναν σύλλογο ή με μία ομάδα πολιτών ή με μία πρωτοβουλία δεν έχει την ίδια απήχηση με το να προχωρήσει σε Έκθεση μία πρεσβεία μαζί με έναν Γερμανικό φορέα. Ο σχεδιασμός ο δικός μας λοιπόν παραμένει και η Έκθεση κάποια στιγμή θα γίνει. Έχουμε πάει πίσω στις ημερομηνίες αλλά ήταν θέμα να βρεθεί το κατάλληλο πλαίσιο μαζί με τους Γερμανούς. Θέλουμε να έχουμε τους Γερμανούς στο παιχνίδι. Όχι την Γερμανική κοινωνία των πολιτών αλλά την επίσημη Γερμανία. Νομίζω ότι αντιλαμβάνεστε γιατί. Αγνοούσαμε ότι αυτό απέτρεψε τους κατέχοντες το Αρχειο να το διαθέσουνε. Νομίζω κάποια στιγμή θα γίνει κι αυτό, αφού όμως γίνει η πρωτοβουλία όπως αρχικά είχε σχεδιαστεί.”
Σχετικά με το αν η καθυστέρηση δημιουργεί πρόβλημα αναφορικά με την Έκθεση, ο κ. Βλαχάκης είπε:
“Το γεγονός ότι υπάρχει καθυστέρηση δε δημιουργεί μείζον πρόβλημα. Σημασία έχει η πρόθεση ο σχεδιασμός μας να γίνει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Φαντασθείτε πόσο πιο διεισδυτικό είναι το μύνημα της Έκθεσης αν υπάρχουν με κάποιο τρόπο μέσα και οι επίσημες Γερμανικές αρχές, σε όποιο επίπεδο κι αν το κατορθώσουμε αυτό, γιατί ακόμα βρισκόμαστε σε συνομιλίες. Το βέβαιο πάντως είναι ότι θέλουμε να το κάνουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Και συγχρόνως, δε θέλουμε ούτε να αποθαρρύνουμε ούτε να είμαστε και εμπόδιο σε άλλες αντίστοιχες πρωτοβουλίες”.
Στο ερώτημα αν υπάρχει κάποιο επίσημο κείμενο εκ μέρους της πρεσβείας της Ελλάδας σχετικά με την Έκθεση με το Αρχείο Κουτουλάκη στη Γερμανία, ο κ. Βλαχάκης είπε:
“Όχι. Δελτίο τύπου θα βγει όταν θα είμαστε στο τέλος του σχεδιασμού. Εμείς είμαστε ακόμα στην αρχή”.
Αναφέραμε στον κ. Βλαχάκη ότι μας είχε δοθεί η εντύπωση ότι ο σχεδιασμός υπήρχε ήδη από τον Μάη του 2016 όταν και ξεκίνησαν τα δημοσιεύματα σε ΜΜΕ της Κρήτης και αργότερα και πανελλαδικά. Αν και ανεπίσημη η ενημέρωση, εκφραζόταν η βεβαιότητα ότι η Έκθεση θα πραγματοποιούνταν στην αρχές του Γενάρη του 2017. Πλέον, η Έκθεση μεταφέρεται για τις αρχές του 2018. Του θέσαμε το ερώτημα αν θεωρεί πιθανό μετά από 1 χρόνο να βρεθούμε πάλι στη θέση να τον ρωτάμε για την Έκθεση, εφόσον είναι πιθανό να μην έχει βρεθεί το πλαίσιο που μπορεί να γίνει με τη συμμετοχή και Γερμανικών αρχών.
Ο κ. Βλαχάκης απάντησε:
“Όπως καταλαβαίνετε δεν είναι απλό θέμα. Μπορεί να βρεθεί ένας οποισδήποτε χώρος, να τον πληρώσεις και να στον δώσουν για μια βδομάδα, για δέκα μέρες. Αυτό γίνεται οπουδήποτε. Όπως αντίστοιχες πρωτοβουλίες έχουν γίνει πολλές φορές από Έλληνες πολίτες εδώ στη Γερμανία. Αλλά δεν έχουν την ίδια απήχηση. Αυτό προσπαθώ να σας περιγράψω. Θέλω να είμαι αντιληπτός. Έχει σημασία να συμμετέχει και μία επίσημη έκφραση των γερμανικών αρχών. Εδώ μιλάμε για το Γερμανικό κοινοβούλιο του Βερολίνου”.
Και συνέχισε:
“Θέλουμε να κάνουμε κάτι καλό. Ελπίζουμε ότι θα γίνει. Αλλά σας λέω ότι εξαρτάται και από τη διαθεσιμότητα των συνομιλητών και των εταίρων για να κάνουμε κάτι τέτοιο. Και σας λέω επίσης ότι είχαμε σχεδιασμό και για άλλη Έκθεση, για το προσφυγικό από φορέα στην Ελλάδα και πάλι προσπέσαμε στο ίδιο εμπόδιο, ότι με τους συνομιλητές που θέλαμε να το κάνουμε έχουμε ένα δεδομένο προγραμματισμό και οι ημερομηνίες δεν ταιριάζανε, και έτσι το αφήσαμε για λίγο αργότερα. Αυτά συμβαίνουν στη Γερμανία. Πρέπει να προγραμματίζεις από νωρίς. Και όταν μιλάμε για νωρίς, εκθέσεις τέτοιου είδους προγραμματίζονται τουλάχιστον 1 με 2 χρόνια πριν. Δεν είναι στο δικό μας το στυλ να πούμε “άντε πάμε τώρα και βλέπουμε”. Ο σχεδιασμός πάντως εξακολουθεί να υπάρχει.”
Σχετικά με το Αρχείο Κουτουλάκη
Το φωτογραφικό υλικό του Αρχείου Κουτουλάκη αλλά και η Καταγραφή του Καζαντζάκη δημιουργήθηκαν για να αποτελέσουν εργαλείο στα πλαίσια της διεκδίκησης των ελληνικών αρχών για καταβολή αποζημιώσεων από τη Γερμανία όμως είναι πολύ αμφίβολο αν η παρουσίαση της Έκθεσης στη Γερμανία θα γίνει υπό αυτούς τους όρους.
Να υπενθυμίσουμε ότι η Επιτροπή είχε συσταθεί με κυβερνητική εντολή το 1945, για να καταγράψει τα εγκλήματα και τις καταστροφές που διαπράχτηκαν την Κατοχή, από τους Γερμανούς και Ιταλούς κατακτητές. Αποτελείτο από το λογοτέχνη Νίκο Καζαντζάκη και τους Καθηγητές Πανεπιστημίου Ιωάννη Κακριδή και τον Χανιώτη Ιωάννη Καλιτσουνάκη, αλλά και τον φωτογράφο Κωνσταντίνο Κουτουλάκη, οι οποίοι περιόδευσαν στην Κρήτη το διάστημα από 29 Ιουνίου έως και 6 Αυγούστου 1945.
Η συνταχθείσα Εκθεση παραδόθηκε στο αρμόδιο υπουργείο, το οποίο όμως δεν προέβη σε κανενός είδους αξιοποίησή της, για λόγους που ποτέ δεν αποσαφηνίστηκαν. Για πολλές δεκαετίες το αποτέλεσμα της πολυήμερης εργασίας των επιφανών μελών της Επιτροπής Διαπιστώσεως Ωμοτήτων ήταν εντελώς άγνωστο, αφού η έκθεσή τους παρέμενε κυριολεκτικά εξαφανισμένη.
Tο αρχείο Κουτουλάκη προβλήθηκε στις Βρυξέλλες, στην εκδήλωση του ευρωβουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Στέλιου Κούλουγλου για τα “75 Χρόνια από τη Μάχη της Κρήτης” τον Μάη του 2016.
Ποιός ήταν ο Κωνσταντίνος Κουτουλάκης
Όταν ο Κωνσταντίνος Κουτουλάκης επέστρεψε από τη Μικρασιατική εκστρατεία, που είχε λάβει μέρος εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου και εργάστηκε ως τραπεζικός υπάλληλος.
Η φωτογραφία ήταν όμως το πάθος του και αν και αρχικά ασχολήθηκε ερασιτεχνικά, σύντομα τον κέρδισε, και τον έκανε να ανοίξει το δικό του φωτογραφείο.
Ήταν το 1952, όταν μαζί με άλλους 74 διακεκριμένους φωτογράφους της χώρας ίδρυσαν την Ελληνική Φωτογραφική Εταιρεία. Το ίδιο διάστημα συνεργαζόταν άλλωστε με τον ΕΟΤ τραβώντας κάποιες από τις θρυλικές φωτογραφίες τουριστικής προβολής της Ελλάδας, της εποχής.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1960 η Έλλη Αλεξίου τον συνάντησε στην Αθήνα και μίλησε μαζί του για το έργο της Κεντρικής Επιτροπής Διαπιστώσεως Ωμοτητών εν Κρήτη, συμπεριλαμβάνοντας την μαρτυρία του στο βιβλίο της για τον Νίκο Καζαντζάκη, «Για να γίνει μεγάλος», (1966).