Επιμέλεια – Κείμενα: Στρατής Παπαμανουσάκης
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΟΥΖΑΝΟΣ – NIKOLAUS KREBS (CUSANUS)
(Τρηρ 1401 – Τόντι 1464)
Γερμανός νεοπλατωνικός, μυστικιστής, ρωμαιοκαθολικός θεολόγος, νομικός, μαθημα-τικός και αστρονόμος, Καρδινάλιος του Μπρίξεν και Λεγάτος στις γερμανικές χώρες, από τα μεγάλα πνεύματα του ΙΕ αιώνα. Με σημαντικό θεολογικό και φιλοσοφικό έργο, υποστήριξε τη δράση των Παπών και την αρχή του παπικού αλάθητου έναντι των Συνόδων, καθώς και την ένωση των Εκκλησιών στη Σύνοδο της Φλωρεντίας. Στο έργο του οδηγείται, δια της ενοράσεως (από τη γνωρίζουσα άγνοια), υπεράνω των αισθήσεων μέχρι τη θέα του Θεού, όπου υπάρχει σύμπτωση των αντιθέσεων. Θεωρήθηκε πρόδρομος της Αναγέννησης λόγω της οπτικής με την οποία αντιμετώπιζε την ανθρώπινη γνώση, συνδυάζοντας αρχαία και νέα διαλεκτική.
Έργα: Περί της καθολικής ενώσεως (1434), Περί της λογίας αγνοίας (1440), Περί της ενοράσεως του Θεού (1443), Αυτοβιογραφία (1499), Περί της ειρήνης της πίστεως (1453), Περί της συμπτώσεως παρά τω Θεώ του είναι και του γίγνεσθαι (1453), Περί του παιχνιδίου της σφαίρας (1464).
Βιβλιογραφία: [Έκδ. H. Petrie, Basel 1565, Άπαντα, Ακαδημία Επιστημών Χαϊδελβέργης (1932-2006), J. Hopkins, Complete philosophical and theological treatises of Nicholas of Cusa, Minneapolis (2001), 2 τόμ.], Kurt Flasch, Nikolaus von Kues, Geschichte einer Eutwicklung, 1998, J. Hopkins, Complete philosophical and theological treatises of Nickolas of Cusa, 2001, Chris. Bellitto, Introducing Nicholas of Cusa, A guide to a Renaissance Man, 2004, Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου (άρθρ. Κ.Δ. Γεωργούλη), Βικιπαίδεια.
ΚΕΙΜΕΝΑ: ΝΙΚ. ΚΟΥΖΑΝΟΣ, ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΛΟΓΙΑΣ ΑΓΝΟΙΑΣ
* * *
Τι αποδεικνύει την αθανασία της ψυχής; Ποιά τα επιχειρήματα των οπαδών αυτής της άποψης; Η οντολογική απόδειξη, το άυλο και άφθαρτο της ψυχής. Η τελολογική απόδειξη, η ανάγκη πληρώσεως των σκοπών του ανθρώπου σ’ έναν άλλο κόσμο. Η ηθική απόδειξη, η ανάγκη ανταπόδωσης σε μιαν άλλη ζωή. Η ιστορική απόδειξη, η πίστη των ανθρώπων και των λαών της γης.
Από καθαρά λογική άποψη όλα τα επιχειρήματα αυτά δεν αντέχουν στην κριτική. Μα το πεδίο της κρίσης της αθανασίας της ψυχής, το δοκιμαστήριο της ψυχής, δεν μπορεί να τοποθετηθεί στον υλικό κόσμο, που έχει διαφορετική φύση από τη φύση της ψυχικής ζωής. Αν η ψυχή χρειάζεται αποδείξεις θα τις βρει μόνο στο δικό της πεδίο, στον κόσμο του πνεύματος, στον άυλο κόσμο των ιδεών. Το πρόβλημα μετατοπίζεται στο ζήτημα της ύπαρξης αυτού του κόσμου, οπότε υλιστές και ιδεαλιστές, αντιπαρατάσσονται και πάλι σ’ ένα φαύλο κύκλο. Το ζήτημα παραμένει. Εντοπίζεται όμως, όπως όλα τα μεγάλα προβλήματα του κόσμου και του ανθρώπου, τα θεμελιώδη προβλήματα της ζωής και του θανάτου, στο ίδιο το διερωτώμενο υποκείμενο. Ο άνθρωπος μόνος του, με τη δική του ευθύνη, με το δικό του μέτρο θα λύσει το πρόβλημά του. Αυτή είναι η δέσμευση και η ελευθερία του, το δικαίωμα και το καθήκον του, η ελπίδα και η απελπισία του.