Του Γιάννη Αγγελάκη
Η αγόρευση της εισαγγελέως Αριστοτελείας Δόγκα είναι από αυτες που εντοπίζεις στα social media ξανά και ξανά. Σε αυτό τον ψηφιακό κόσμο όπου μερικές φορές φαίνεται σα να υπάρχουν μόνο ήρωες και παλιάνθρωποι, άγιοι και σατανάδες, η αγόρευση της εισαγγελέας στη δίκη Τοπαλούδη συγκλόνισε. Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως “καταπέλτης”. Μία λέξη που συχνά – πυκνά χρησιμοποιούν οι δημοσιογράφοι για να περιγράψουν τη δύναμη του λόγου ως όπλο. Όμως πολλές φορές η αλήθεια και η πραγματικότητα αν και φρικτή, δεν έχει ήρωες και παλιάνθρωπους αλλά απλά ανθρώπους.
Σίγουρα, η αγόρευση της εισαγγελέως προκάλεσε ανακούφιση. Κι αυτό γιατί συχνά – πυκνά σε δικαστικές αίθουσες και στην Ελλάδα αμφισβητείται το κατά πόσο το θύμα είναι θύμα στη βάση του φύλλου. Αν κάποια φλέρταρε πριν βιαστεί, τότε θα πρέπει να φταίει. Αν δε φορά φούστα μέχρι τους αστραγάλους μπορεί να προκάλεσε. Έχει συμβεί ξανά και ξανά στις δικαστικές αίθουσες.
Αντ’ αυτού η εισαγγελέας ήταν ξεκάθαρη και δεν άφησε περιθώριο αμφιβολίας: το θύμα είπε “όχι”. Οι κατηγορούμενοι τη βίασαν, την σκότωσαν και τη πέταξαν σα κάποιο σκουπίδι στη θάλασσα, επέστρεψαν στο σπίτι και καθάρισαν μεθοδικά τα σημάδια του εγκλήματος και προσπάθησαν να συνεχίσουν τη ζωή τους σα να μην είχε συμβεί τίποτα.
Όμως, από εκείνο το σημείο και έπειτα υπάρχουν προβλήματα. Γιατί μέσα στην προσπάθεια της εισαγγελέως να ικανοποιήσει το λαϊκό συναίσθημα, υιοθέτησε έναν αντιστραμμένο σεξισμό.
Η Ελένη Τοπαλούδη μετατράπηκε σε μία ύπαρξη σχεδόν αγία, μία “αφίλητη παρθένα” που δέχτηκε επίθεση από υπάρξεις κατώτερες του ανθρώπου τον οποίων η εγκληματική φύση αποτυπώνεται στο σχήμα του κρανίου, αν δεχτούμε τον λόγο της εισαγγελέως περί “τεράτων του Λαμπρόζο”;
Άραγε, στον πυρήνα της ο λόγος της εισαγγελέως δεν αποτελεί το αντιστραμμένο είδωλο της ίδιας κυρίαρχης σεξιστικής λογικής που λέει ότι ο μόνος που αξίζει να μη βιαστεί είναι η “αφίλητη παρθένα” που έρχεται αντιμέτωπη με “άγρια θηρία”;
Η πραγματικότητα της βίας και του σεξισμού είναι πολύ διαφορετική.
Μία γυναίκα δε χρειάζεται να είναι παρθένα για να βιαστεί και να δολοφονηθεί. Και οι φονιάδες πολλές φορές είναι καθημερινοί άνθρωποι.
Μπορεί μία γυναίκα να είναι πόρνη και ο φονιάς ένας καλός οικογενειάρχης, όμως η δολοφονία και ο βιασμός θα παραμένει δολοφονία και βιασμός.
Ο θάνατος της πόρνης δεν έχει λιγότερη αξία από τον θάνατο της παρθένας, ούτε από τον θάνατο ενός καθημερινού κοριτσιού.
Γιατί η Ελένη Τοπαλούδη ήταν ένα συνηθισμένο κορίτσι. Μπορεί να ήταν η φίλη μας, η κόρη μας, αδελφή μας, ένα κορίτσι που μας αρέσει. Η Ελένη ήταν ένας άνθρωπος που την αγαπούσε η οικογένεια και οι φίλοι της, που είχε όνειρα για τη ζωή, που ήθελε να ζήσει και πέθανε με φρικτό τρόπο, όχι άγιος. Τα εγκλήματα δεν τα κάνουν μόνο τα θηρία, ούτε τα θύματα είναι μόνο άγιοι. Τα χειρότερα εγκλήματα πολλές φορές γίνονται από ανθρώπους που ζουν μέσα στις κοινωνίες, όχι από ζώα και κτήνη που παραμονεύουν στο σκοτάδι.
Η εισαγγελέας με την οπτική που διάλεξε προσπάθησε να ικανοποιήσει το λαϊκό θυμικό. Όμως η εισαγγελική αγόρευση, δεν είναι facebook post. Δεν γίνεται για να πατήσουν like οι χρήστες και να εκφράσουν την αγανάκτησή τους.
Οι ανάγκες των γονιών του θύματος να βρουν δικαίωση είναι διαφορετικό από την ανάγκη να αποδοθεί δικαιοσύνη για ένα στυγερό έγκλημα με πολύ ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Ο ρόλος μίας εισαγγελέως δε μπορεί να ειναι να ικανοποιεί τα αισθήματα.
H εισαγγελέας στην προσπάθειά της να ικανοποιήσει το λαϊκό συναίσθημα και την οικογένεια Τοπαλούδη προχώρησε σε ένα ατόπημα που εν τέλει μπορεί να αποβεί ενάντια στην αγώνα της οικογένειας Τοπαλούδη και στην ανάγκη δικαίωσης της Ελένης δίνοντας πάτημα στην άλλη πλευρά να υποστηρίζει ότι υπήρξε κακοδικία.
Και να είστε σίγουροι ότι θα συμβεί αυτό. Όχι επειδή η άλλη πλευρά είναι σατανική και οι δικηγόροι υποστηρίζουν «τα τέρατα του Λαμπρόζο», αλλά επειδή αυτό θα έπραττε κάθε δικηγόρος οποιονδήποτε και να υποστήριζε, σε οποιαδήποτε υπόθεση. Γιατί αυτός είναι ο πυρήνας της απόδοσης δικαιοσύνης, το δικαίωμα υπεράσπισης που έχουν ακόμα και οι πιο φρικτοί εγκληματίες. Γιατί αποδεχόμαστε ότι ακόμα και ο πιο φρικτός εγκληματίας έχει το δικαίωμα να προασπίσει τον εαυτό του.
Σε αυτό το μήκος κύματος ήταν και η παρέμβαση του δικηγόρου Θανάση Καμπαγιάννη, μέλους της Πολιτικής Αγωγής του αντιφασιστικού κινήματος στη δίκη της Χρυσής Αυγής, ο οποίος σημείωσε ότι:
«Οι φυσιογνωμιστικοί αφορισμοί και ο Λομπρόζο δεν έχουν θέση σε αγορεύσεις εισαγγελικών λειτουργών μιας φιλελεύθερης έννομης τάξης. Και η αμφισβήτηση του ρόλου του συνηγόρου υπεράσπισης ως συλλειτουργού της δικαιοσύνης δεν προοιωνίζεται τίποτα καλό για την απονομή της».
Γιατί, όπως αναφέρει εύστοχα, κάθε τέτοια τύπου εισαγγελική υπέρβαση «δίνει δυνατότητες στους κατηγορούμενους να θυματοποιηθούν. Και αυτό είναι το τελευταίο που χρειάζεται σ’ αυτή την υπόθεση».
Παρόμοιας υφής και τα επιχειρήματα του δημοσιογράφου και μέλους της «αναρχοσυνδικαλιστικής πρωτοβουλίας Ροσινάντε» Γιάννη Ανδρουλιδάκη που σημειώνει ότι:
«Η εισαγγελέας της δίκης των δολοφόνων της Τοπαλούδη δεν έκανε μία φεμινιστική ή αντιπατριαρχική αγόρευση. Σε μία τέτοια δεν θα είχε χώρο καμία αναφορά σε «αφίλητες παρθένες» -λες και η Τοπαλούδη αποκτούσε το δικαίωμα να πει «όχι» ΕΚΕΙΝΗ τη στιγμή, επειδή συνήθιζε να το κάνει και παλιά και όχι γιατί η άρνησή της ΕΚΕΙΝΗ τη στιγμή αρκούσε».
Η πραγματικότητά μας δε θα γίνει καλύτερη αν αρχίζουμε να διαχωρίζουμε τον κόσμο σε παρθένες και κτήνη, αλλά όταν αρχίζουμε να φέρνουμε στο προσκήνιο τον άνθρωπο. Λογικές όπως αυτή που εξέφρασε η εισαγγελέας ικανοποιούν το λαϊκό αίσθημα των πολιτών που ζητούν “κρεμάλες” και επαναφορά της θανατικής ποινής, που αρέσκονται στο να αναγνωρίζουν την πραγματικότητα ως μία όπου υπάρχουν μόνο άγιοι και κτήνη, γιατί οι ιστορίες με αγίους και κτήνη αρέσουν περισσότερο.
Όμως, όσο αναγνωρίζουμε την πραγματικότητα με αυτό τον τρόπο, τόσο θα αναζητούμε ιστορίες με άγιους και κτήνη.
Γιατί οι ιστορίες με ανθρώπους δεν είναι τόσο εντυπωσιακές, οι βιασμοί δεν ακούγονται εξίσου φριχτοί, και ίσως φταίνε τα θύματα επειδή δεν είναι παρθένες και αγίες και ίσως να έχουν δίκιο οι δολοφόνοι επειδή προκλήθηκαν και δεν είναι κτήνη του Λαμπρόζο που είναι στη φύση τους το έγκλημα.
Και όσο συμβαίνει αυτό, όσο θα αναζητούμε παρθένες και κτήνη, τόσο θα νομιμοποιείται το έγκλημα στη βάση του ότι στην τέλεσή του σχεδόν ποτέ δεν υπάρχουν αγνές παρθένες και κτήνη. Τόσο θα χρειάζονται παρθένες και κτήνη για να αποδίδεται δικαιοσύνη.
Αλλά Δικαιοσύνη δε δικαιούνται μόνο οι “αγνές παρθένες”.