Οι εποχές με πινακίδες τύπου «Σεβασμός στους Βενετσιάνους» ή «Προτεραιότητα στους Βενετσιάνους» φαίνεται να έχουν περάσει ανεπιστρεπτί. Εποχές κατά τις οποίες ο δημοφιλής τουριστικός προορισμός εξέταζε ακόμη τον περιορισμό των τουριστικών ροών και οργιζόταν με τις μάζες επισκεπτών, τις εικόνες με τα ασφυκτικά γεμάτα σοκάκια και τα πελώρια κρουαζιερόπλοια.
Στο μεταξύ η εικόνα έχει αλλάξει άρδην. Ξαφνικά ακούει κανείς στα σοκάκια το κελάηδημα πουλιών ή το κύμα που σκάει πάνω στα κανάλια. Η πανδημία άλλαξε παντελώς τη φυσιογνωμία της Βενετίας. Οι ντόπιοι και οι κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής ανακαλύπτουν εκ νέου τις ομορφιές της σε μια σχεδόν μαγική και άκρως ειδυλλιακή ατμόσφαιρα. Τα εκατομμύρια των επισκεπτών που λείπουν όμως έχουν προκαλέσει μια τεράστια τρύπα στα έσοδα των ξενοδόχων, εστιατόρων και ξεναγών. Οι οικονομικές ζημίες είναι ανυπολόγιστες.
Εν αναμονή τουριστών
«Έχουμε μια πόλη που είναι πραγματικά άδεια και στο σημείο μηδέν» λέει η ξεναγός Έλενα Ντέγαν. Παρότι η ίδια δεν έχει πλέον εισόδημα από τον Μάρτιο, παραδέχεται ότι ο μαζικός τουρισμός είχε φτάσει πολλές περιοχές στα όριά τους: «Η κατάσταση στη Βενετία, τη Ρώμη ή τη Φλωρεντία είχε φτάσει στο απροχώρητο». Η ίδια μένει στο κέντρο της Βενετίας. Όπου βάζει λουκέτο ένας τεχνίτης ή ένα εργαστήριο, ανοίγει ένα Bed & Breakfast ή ένα ξενοδοχείο, όπως λέει.
Η πανέμορφη πόλη που συγκαταλέγεται στην παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά της Unesco μετρά σήμερα μόλις 50.000 κατοίκους. Με φόντο τα εκατομμύρια των τουριστών οι περισσότεροι κάτοικοι προτιμούν πλέον την ηπειρωτική χώρα. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία της περιφέρειας, η Βενετία μέτρησε πέρσι 13 εκατομμύρια διανυκτερεύσεις. Γι΄ αυτό και ο δήμος επρόκειτο να εισάγει από την 1η Ιουλίου έναν ειδικό τουριστικό φόρο. Ο Covid-19 πάγωσε τα σχέδια και τα ανέβαλε για το 2021.
Και ξαφνικά οι πολιτικοί απευθύνουν έκκληση στους ξένους τουρίστες. «Ανοίξαμε και πάλι» ανακοίνωσε πρόσφατα ο δήμαρχος της Βενετίας Μπρουνάρο, επισημαίνοντας ότι ο δημοφιλής προορισμός είναι ασφαλής για τους επισκέπτες της. Από την 1η Ιουνίου η Ιταλία άνοιξε τα σύνορά της για ευρωπαίους πολίτες. Παρότι ο περιφερειάρχης του Βένετο κάνει λόγο για μια «covid-free» περιοχή, αυτό δεν ανταποκρίνεται απολύτως στην πραγματικότητα. Το Βένετο υπήρξε μία από τις πρώτες εστίες της πανδημίας στην Ιταλία. Ωστόσο σε αντίθεση με τη γειτονική Λομβαρδία κατάφερε με μαζικά τεστ να θέσει την κατάσταση υπό έλεγχο. Σήμερα μετρά μόλις 2.000 κρούσματα.
Ήδη προ κορωνοϊού η Βενετία είχε μάθει με τον πλέον δραματικό τρόπο τι σημαίνει να επενδύει κανείς αποκλειστικά στον τουρισμό και να μην έρχονται τουρίστες. Τον περασμένο Νοέμβριο η πόλη είχε παραδοθεί στο έλεος πρωτοφανών πλημμυρών, με τις εικόνες καταστροφής να κάνουν το γύρο του κόσμου και να κρατούν μακριά τους τουρίστες.
Προς ένα νέο μοντέλο;
Οι πόλεις που εξαρτώνται ως επί το πλείστον από τους ξένους τουρίστες, όπως η Βενετία και η Φλωρεντία, θα υποστούν μεγαλύτερο πλήγμα από εκείνες που επενδύουν και στον εσωτερικό τουρισμό αναφέρει έρευνα του ιταλικού οργανισμού τουρισμού ENIT. Στις πόλεις που ανήκουν στην πρώτη κατηγορία ο τουρισμός δεν πρόκειται να συνέλθει πλήρως πριν το 2023 αναφέρει η έρευνα. Γι΄ αυτό και ο δήμαρχος της Βενετίας υπόσχεται πλέον «ποιότητα αντί ποσότητας» ή έναν «νέο και έξυπνο τουρισμό», όπως είπε. Αδιευκρίνιστο παραμένει πώς ακριβώς σκοπεύει να υλοποιήσει τα σχέδιά του.
«Στην παρούσα φάση ξαναζούμε τον τουρισμό που είχαμε πριν από 50 χρόνια» επισημαίνει ο περιβαλλοντολόγος Γιοβάνι Σεσόνι από το Πανεπιστήμιο Ca’ Foscari της Βενετίας. «Δεν επιτρέπεται να πούμε ότι ανοίγουμε και πάλι και συνεχίζουμε όπως πριν». Ξαφνικά άρχισαν να επισκέπτονται και πάλι την πόλη οι κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής, ενώ στο μεταξύ έκαναν την εμφάνισή τους πουλιά και ψάρια που είχε να δει η Βενετία εδώ και δεκαετίες. Ο επιστήμονας εκτιμά ότι θα πρέπει να αξιοποιηθεί η νυν συγκυρία και το γεγονός ότι τα πέριξ της πόλης δεν κατακλύζονται από τα κρουαζιερόπλοια. Στόχος θα πρέπει να είναι ένα νέο μοντέλο για το μέλλον και η μεταφορά του λιμανιού εκτός πόλεως. «Ο τουρισμός κρουαζιέρας είναι το άκρον άωτον του επιφανειακού τουρισμού», όπως λέει.
To κίνημα No Grandi Navi δεν ζητά απλώς να φύγουν τα κρουαζιερόπλοια από τα κανάλια, αλλά καταθέτει έναν ολόκληρο κατάλογο προτάσεων για ένα νέο τουριστικό μοντέλο. Προβλέπει, μεταξύ άλλων, την εγκατάσταση τεχνιτών και καλλιτεχνών στο ιστορικό κέντρο της Βενετίας, τη μείωση των ενοικίων για τους ντόπιους αλλά και τη θέσπιση ορίων για τις ενοικιάσεις κατοικιών.
Η Βενετία φαίνεται να βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι και καλείται να επιλέξει μεταξύ της επιστροφής στον ανυπόφορο για ντόπιους αλλά και επισκέπτες μαζικό τουρισμό ή της απαρχής ενός νέου και κυρίως βιώσιμου τουριστικού μοντέλου.