Το κείμενο που ακολουθεί είναι συλλογικό κείμενο της Γραμματείας του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα (ΕΣΔΟΓΕ) και ένα από τα τελευταία κείμενα, που φέρουν την υπογραφή του Μανώλη Γλέζου. Γράφτηκε για την 74η επέτειο της Σφαγής του Διστόμου και δημοσιεύτηκε στο Hot Doc History τον Ιούνιο του 2018. Μέχρι το τέλος της ζωής του ο Μανώλης Γλέζος (ιδρυτής και Πρόεδρος του ΕΣΔΟΓΕ 1996-2016) αγωνιζόταν για Δικαιοσύνη που ταυτίζεται με το αίτημα για Αποζημίωση και Επανόρθωση!
Σημειώνε χαρακτηριστικά στο κείμενο:
Είναι, πλέον, καιρός η Γερμανική Κυβέρνηση να αναλάβει την ιστορική της ευθύνη προσερχόμενη σε διαπραγματεύσεις με την Ελληνική Κυβέρνηση για την επίλυση του συνολικού ζητήματος των γερμανικών οφειλών (επιστροφή των κλαπέντων πολιτιστικών αγαθών και του κατοχικού δανείου, καταβολή των επανορθώσεων για την καταστροφή και λεηλασία της χώρας και των αποζημιώσεων στις οικογένειες των θυμάτων). Ας μην ξεχνά ότι ο Λαός μας με την Αντίσταση και τη Θυσία του πρόσφερε τα μέγιστα στον αγώνα για τη συντριβή του ναζισμού και την απαλλαγή και της ίδιας της Γερμανίας από τον χιτλερικό ζυγό. Την καλούμε επίσης να προσέλθει στη σύναψη της επιβαλλόμενης από το Διεθνές Δίκαιο Συνθήκης Ειρήνης, ώστε να τερματιστεί οριστικά η διένεξη μεταξύ των δύο χωρών. Καλούμε, τέλος, την κυβέρνηση της ΟΔΓ να σταματήσει τις νεοαποικιοκρατικές μεθοδεύσεις της («Ελληνογερμανικό Ταμείο για το Μέλλον», «Ελληνογερμανικό ίδρυμα Νεολαίας», «Ελληνογερμανική Συνέλευση» κ.α.), που στοχεύουν απροκάλυπτα στην παραχάραξη της ιστορίας και την υπονόμευση της διεκδίκησης των γερμανικών οφειλών. Οφείλει να γνωρίζει ότι η πραγματική συμφιλίωση των λαών έχει ως θεμέλια την ειλικρίνεια, την αμοιβαιότητα και τη δικαιοσύνη.
Διαβάστε το κείμενο:
«Όταν ο Άξων κτύπησε την Ελλάδα, ολόκληρος ο ελληνικός λαός πολέμησε σαν ένας άνθρωπος. Τα αποτελέσματα για τον Συμμαχικό Αγώνα είναι γνωστά: καθυστέρησε αρκετούς μήνες η επίθεσις κατά της Ρωσίας, εκρατήθησαν η διώρυξ του Σουέζ και η Μέση Ανατολή, το οπλοστάσιο των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής εκέρδισε καιρό να ετοιμασθεί, τα μικρότερα έθνη επήραν θάρρος. Και έπειτα ήλθε η κατοχή. Η χώρα επόλεμησε και πάλι. (…) Και τον αγώνα αυτόν, τον διεξήγαγε και πάλι ολόκληρος ο ελληνικός λαός. Άνδρες και γυναίκες, γέροι και παιδιά, στις πόλεις και στα βουνά, στο εργοστάσιο ή στο μυστικό τυπογραφείο, με σαμποτάζ ή με απεργίες. Τα ελληνικά μεταλλεύματα έπαυσαν να φορτώνονται για τις χώρες του Άξονος και η Ελλάς ούτε στρατιώτες ούτε εργάτες έδωσε στην Γερμανία. Κανείς Έλλην δεν επολέμησε τους Ρώσους, κανείς δεν εβοήθησε στην γερμανική «μάχη της βιομηχανίας». Οι γραμμές του Αξονικού ανεφοδιασμού απεκόπησαν. Οι Γερμανοϊταλοί και οι Βούλγαροι και Αλβανοί δορυφόροι των ευρέθησαν αναγκασμένοι να κρατήσουν δεσμευμένες στην Ελλάδα σημαντικές στρατιωτικές δυνάμεις. (…) Και το τίμημα υπήρξε πολύ βαρύ. Βαρύτερο από κάθε άλλη χώρα του Κόσμου, βαρύτερο από τις δυνάμεις του λαού και του κράτους.». Κωνσταντίνος Δοξιάδης, Εισαγωγή στο «Αι Θυσίαι της Ελλάδος στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο».
Η χώρα μας αντιστάθηκε γενναία συμβάλλοντας καθοριστικά στη συντριβή του Άξονα. Το έπος του 1940 και η γυναίκα της Πίνδου, η αυτοθυσία των μαχητών στα Οχυρά, ο παλλαϊκός ξεσηκωμός της Μάχης της Κρήτης, η μεγαλειώδης Εθνική μας Αντίσταση αποτελούν υπέρλαμπρα ορόσημα στη διαχρονική πάλη του ανθρώπου για Ελευθερία και Δημοκρατία και αστείρευτη πηγή έμπνευσης για τις νεότερες γενιές. Όμως οι συνέπειες του Πολέμου και της Κατοχής ήταν δραματικές: η Ελλάδα πλήρωσε το βαρύτερο φόρο αίματος και βυθίστηκε στο πένθος, η Εθνική Οικονομία, οι κατοικίες και οι υποδομές καταστράφηκαν, ο παραγωγικός ιστός διαλύθηκε, η χώρα λεηλατήθηκε μεθοδικά και έφτασε στα πρόθυρα του αφανισμού.
Τα στοιχεία που κατέθεσε ο Καθηγητής και υπηρεσιακός Υφυπουργός Οικονομικών Αθανάσιος Σμπαρούνης στη Διασυμμαχική Διάσκεψη των Παρισίων (1945-1946) είναι συγκλονιστικά: στη χώρα μας καταστράφηκε το 25% των κατοικιών, το 70% των λιμενικών εγκαταστάσεων, το 75% του εμπορικού μας στόλου, μεγάλο μέρος του οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου και το σύνολο των σιδηροδρομικών γεφυρών και τούνελ, ενώ παράλληλα δημεύτηκε το 80% των μέσων μεταφοράς και το 51% των δημόσιων και ιδιωτικών επιχειρήσεων. Όμως ακόμη βαρύτερες ήταν οι συνέπειες στον ανθρώπινο παράγοντα: στα εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς – θύματα των εκτελέσεων, της πείνας, των ασθενειών (μία στις δύο οικογένειες θρήνησε θύματα) οφείλουμε να συνυπολογίσουμε ότι το 1/10 των Ελλήνων έμειναν ανάπηροι, ενώ το 75% των παιδιών υπέφεραν από προβλήματα υγείας επί χρόνια μετά το τέλος της Κατοχής. Η χώρα μας καταστράφηκε ολοσχερώς και ουσιαστικά δεν μπόρεσε ποτέ να ανακάμψει πλήρως, άποψη που επικυρώνει και ο σημαντικός Βρετανός ιστορικός Μαρκ Μαζάουερ. Μία καταστροφή χωρίς προηγούμενο για την οποία ο κύριος υπεύθυνος, η Γερμανία, δεν έχει αναλάβει ακόμη την ευθύνη της!
Εβδομήντα τέσσερα ολόκληρα χρόνια μετά τον τερματισμό της Κατοχής, Δικαιοσύνη δεν έχει ακόμη αποδοθεί: με ελάχιστες εξαιρέσεις, οι σφαγείς δεν τιμωρήθηκαν, τα θύματά τους δεν αποζημιώθηκαν. Η στάση της ΟΔΓ, με την αμέριστη στήριξη των ΗΠΑ, ήταν, διαχρονικά, αδιάλλακτη και παρελκυστική. Ωστόσο, ενώ οι κυβερνήσεις της ΟΔΓ ισχυρίζονταν, έως το 1990, ότι «ήταν πολύ νωρίς» για να διευθετηθεί το ζήτημα, μετά την επανένωση της Γερμανίας και τη Συνθήκη της Μόσχας («2+4») υποστήριζαν ότι ήταν, πλέον, «πολύ αργά»! Κυνικά, αρνούνται επί δεκαετίες να αναλάβουν εμπράκτως την ιστορική τους ευθύνη για τα ειδεχθέστατα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, που διέπραξε το Γ’ Ράιχ στην Ελλάδα. Είναι χαρακτηριστική η ανιστόρητη και προκλητική απάντηση της Γερμανικής Πρεσβείας Αθηνών το 1995 στο αίτημα του Αργύρη Σφουντούρη για Δικαιοσύνη κι Αποζημίωση. Χωρίς προσχήματα, η ΟΔΓ καταφεύγει διαχρονικά σε φτηνές δικαιολογίες, αβάσιμα «επιχειρήματα» και κάθε λογής νομικά και πολιτικά τερτίπια, προκειμένου να μην εκπληρώσει τις οφειλές της απέναντι στην Ελλάδα. Στάση θλιβερή και αναντίστοιχη σε μία χώρα που διεκδικεί ηγετικό ρόλο στην Ευρώπη και σ’ όλο τον πλανήτη. Συμπεριφορά αχαριστίας του ευεργετηθέντα προς τον ευεργέτη του αλλά και ευθείας προσβολής του Διεθνούς Δικαίου και της Ιστορίας.
Απέναντι στην πολιτική αυτή οι ελληνικές κυβερνήσεις φάνηκαν, στην καλύτερη περίπτωση, άτολμες και διστακτικές. Πράγματι, με ελάχιστες εξαιρέσεις, δεν υπήρξε μεθοδική και σθεναρή διεκδίκηση των δίκαιων και απαράγραπτων αξιώσεών μας. Σημειώνουμε, πάντως, με έμφαση ότι ουδέποτε υπήρξε παραίτηση ή επίσημη υποχώρηση από τη διεκδίκηση˙ αντίθετα, η Ελλάδα έχει θέσει επίσημα το ζήτημα κατ’ επανάληψη, είτε σε διμερείς συναντήσεις των δύο χωρών είτε σε διεθνή φόρα. Μεταξύ των λιγοστών θετικών παρεμβάσεων των ελληνικών κυβερνήσεων ξεχωρίζει η ρηματική διακοίνωση στις 14.11.1995 από την κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου. Λίγες μέρες μετά, ακολούθησε η κατάθεση από τον Γιάννη Σταμούλη, εκ μέρους των οικογενειών των θυμάτων του Διστόμου, αγωγής στο Πολυμελές Πρωτοδικείο Λιβαδειάς κατά του Γερμανικού Δημοσίου: μία ιστορικής σημασίας κίνηση που δικαιώθηκε από την απόφαση του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Λειβαδιάς (137/1997), την οποία επικύρωσε και κατέστησε αμετάκλητη η απόφαση της Ολομελείας του Αρείου Πάγου (11/2000), αλλά με ευθύνη της τότε κυβέρνησης και όσων την διαδέχθηκαν, δεν έχει ακόμη εκτελεστεί! Η ίδρυση, το Γενάρη του 1996, του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα από τον Μανώλη Γλέζο και κορυφαίες μορφές της Αντίστασης και της αντιδικτατορικής πάλης, έδωσε σημαντική ώθηση στον αγώνα. Όμως οι κυβερνήσεις δεν στήριξαν τον αγώνα των θυμάτων και των Αντιστασιακών Οργανώσεων, ένας αγώνας που ξεκίνησε ταυτόχρονα με την απελευθέρωση της Ελλάδας και δεν ανέλαβαν αποφασιστικές πρωτοβουλίες για την επίλυση του ζητήματος.
Τα τελευταία χρόνια υπό την πίεση του Εθνικού Συμβουλίου έγιναν κάποια βήματα από την Πολιτεία: καταγράφηκαν, τεκμηριώθηκαν και προσδιορίστηκαν εκ νέου οι ελληνικές αξιώσεις από το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους· συγκροτήθηκε Διακομματική Κοινοβουλευτική Επιτροπή, η οποία μετά από τρεις διαφορετικές συνθέσεις, κατέληξε σε Έκθεση τον Ιούλιο του 2016, η οποία όμως ακόμη δεν έχει εισαχθεί στην Ολομέλεια της Βουλής· επιτεύχθηκε η κατάργηση του δικαστικού ενσήμου για τις αναγνωριστικές αγωγές αποζημίωσης των θυμάτων των κατοχικών δυνάμεων, μετά από αίτημα του μαρτυρικού Δομένικου (μία αντισυνταγματική ρύθμιση που είχε επιβληθεί με το δεύτερο μνημόνιο). Παράλληλα υπήρξαν θετικές δηλώσεις του Προέδρου της Δημοκρατίας και του Πρωθυπουργού, χωρίς όμως ουσιαστική συνέχεια. Η αναφορά, δε, της ΠΕΑΕΑ-ΔΣΕ στο Ευρωκοινοβούλιο δεν υποστηρίχθηκε από την Ελληνική Κυβέρνηση με αποτέλεσμα να χαθεί η δυνατότητα να συζητηθεί δημοσίως, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το ζήτημα, ενώ η Κυβέρνηση δεν έχει ακόμη προχωρήσει στις αναγκαίες πράξεις σθεναρής και ουσιαστικής διεκδίκησης των γερμανικών οφειλών και η Βουλή δεν υλοποιεί τη δέσμευσή της για περαιτέρω διεθνοποίηση του αγώνα με την αποστολή κλιμακίου βουλευτών στο γερμανικό και άλλα Κοινοβούλια.
Όμως ο Λαός μας μοιάζει να ξυπνά από το λήθαργο και να παίρνει την υπόθεση στα χέρια του. Έχει πλέον αναπτυχθεί ένα ισχυρό κίνημα μνήμης, Αντίστασης στη λήθη και διεκδίκησης των γερμανικών οφειλών, σε πείσμα όλων όσων, εντός κι εκτός Ελλάδας, προσπάθησαν να ενταφιάσουν το ζήτημα. Σε όλη τη χώρα Αντιστασιακές Οργανώσεις και Ενώσεις Θυμάτων, Μαρτυρικοί Δήμοι, Πολιτιστικά Σωματεία και κινήσεις πολιτών οργανώνουν ημερίδες και συνέδρια μνήμης και διεκδίκησης, κινηματογραφικές ταινίες, θεατρικές παραστάσεις, συναυλίες και άλλα πολιτιστικά δρώμενα. Ένας πραγματικός οργασμός εκδηλώσεων, σε συνδυασμό με έναν τεράστιο αριθμό νέων βιβλίων και επιστημονικών εργασιών, που αποδεικνύει, αν μη τι άλλο, το αμείωτο ενδιαφέρον της κοινωνίας για το ζήτημα.
Πρόκειται για ένα κίνημα δημοκρατικό, που διαπερνά τις διαχωριστικές ιδεολογικές και πολιτικές γραμμές κι ενώνει τον Ελληνικό Λαό στον αγώνα για Δικαιοσύνη κι Αποζημίωση, Δικαιοσύνη κι Επανόρθωση! Ένας αγώνας που συσπειρώνει Γερμανούς δημοκράτες κι αντιφασίστες, κόμματα (κυρίως το «Die Linke») και συλλογικότητες (με πλέον συνεπή, διαχρονικά, την παρουσία της ομάδας δικηγόρων και ακτιβιστών «AK Distomo» από το Αμβούργο), που αγωνίζονται μαζί μας διότι ακράδαντα πιστεύουν ότι με την απόδοση των οφειλών της Γερμανίας στην Ελλάδα θα επέλθει η κάθαρση για τα εγκλήματα του Γ’ Ράιχ και θα κλείσει ο δρόμος προς την εξουσία των ναζιστικών και φασιστικών εκτρωμάτων, που δείχνουν να επανακάμπτουν απειλητικά. Ένα κίνημα για Δικαιοσύνη, γέφυρα δημοκρατικής και αντιφασιστικής πάλης των δύο λαών.
Είναι, πράγματι, εκπληκτικό: ο αγώνας για Δικαιοσύνη κι Αποζημίωση συνεχώς δυναμώνει, έστω κι αν μειώνεται με το πέρασμα του χρόνου ο αριθμός των εν ζωή Αντιστασιακών και των πρώτου βαθμού συγγενών των θυμάτων! Η Ελλάδα είναι, ουσιαστικά, η μόνη χώρα που υπάρχει ανθηρό κίνημα διεκδίκησης των γερμανικών οφειλών, κάτι που διαπίστωσε και ο ίδιος ο Πρόεδρος της ΟΔΓ κ. Γιόακιμ Γκάουκ κατά την προσκυνηματική του επίσκεψη στους Λυγκιάδες Ιωαννίνων τον Μάρτιο του 2014, με αποτέλεσμα, ένα χρόνο αργότερα, να ζητήσει από την κυβέρνηση της χώρας του να κάνει ό,τι μπορεί για να αποδοθούν επανορθώσεις στην Ελλάδα[1].
Είναι, πλέον, καιρός η Γερμανική Κυβέρνηση να αναλάβει την ιστορική της ευθύνη προσερχόμενη σε διαπραγματεύσεις με την Ελληνική Κυβέρνηση για την επίλυση του συνολικού ζητήματος των γερμανικών οφειλών (επιστροφή των κλαπέντων πολιτιστικών αγαθών και του κατοχικού δανείου, καταβολή των επανορθώσεων για την καταστροφή και λεηλασία της χώρας και των αποζημιώσεων στις οικογένειες των θυμάτων). Ας μην ξεχνά ότι ο Λαός μας με την Αντίσταση και τη Θυσία του πρόσφερε τα μέγιστα στον αγώνα για τη συντριβή του ναζισμού και την απαλλαγή και της ίδιας της Γερμανίας από τον χιτλερικό ζυγό. Την καλούμε επίσης να προσέλθει στη σύναψη της επιβαλλόμενης από το Διεθνές Δίκαιο Συνθήκης Ειρήνης, ώστε να τερματιστεί οριστικά η διένεξη μεταξύ των δύο χωρών. Καλούμε, τέλος, την κυβέρνηση της ΟΔΓ να σταματήσει τις νεοαποικιοκρατικές μεθοδεύσεις της («Ελληνογερμανικό Ταμείο για το Μέλλον», «Ελληνογερμανικό ίδρυμα Νεολαίας», «Ελληνογερμανική Συνέλευση» κ.α.), που στοχεύουν απροκάλυπτα στην παραχάραξη της ιστορίας και την υπονόμευση της διεκδίκησης των γερμανικών οφειλών. Οφείλει να γνωρίζει ότι η πραγματική συμφιλίωση των λαών έχει ως θεμέλια την ειλικρίνεια, την αμοιβαιότητα και τη δικαιοσύνη.
Απαιτούμε από την Ελληνική Κυβέρνηση να αναπτύξει όλες τις αναγκαίες πρωτοβουλίες (ρηματική διακοίνωση, εκτέλεση των αμετάκλητων αποφάσεων της Ελληνικής Δικαιοσύνης υπέρ των θυμάτων του Διστόμου, του Αιγίου και του Ρεθύμνου, αξιοποίηση του πορίσματος της Βουλής, διαβήματα προς όλες τις κυβερνήσεις και τα Κοινοβούλια κ.α.) για να φέρει τη Γερμανική Κυβέρνηση ενώπιον των ευθυνών της. Κι αν αυτό δεν καταστεί δυνατό, να προχωρήσει μεθοδικά και αποφασιστικά στη δικαστική διεκδίκηση!
Όπλα υπάρχουν πολλά. Το ζητούμενο είναι η βούληση και η στράτευση όλου του Ελληνικού Λαού στον δίκαιο αυτό αγώνα. Ο αγώνας του Διστόμου αποτελεί πυξίδα για τη διεκδίκηση των γερμανικών οφειλών και, παράλληλα, «φως κι ελπίδα» για τους Λαούς που αγωνίζονται για Δικαιοσύνη.
[1] Συνέντευξη του Γιόκιμ Γκάουκ στην εφημερίδα Süddeutsche Zeitung στις 30.4.2015.