Του Σίμου Ανδρονίδη
Τις τελευταίες ημέρες, την επικαιρότητα και τον σχολιασμό της, απασχολούν οι εξελίξεις στο Αφγανιστάν, με την Ισλαμιστική οργάνωση των Ταλιμπάν να καταλαμβάνει την πρωτεύουσα Καμπούλ, πανηγυρίζοντας την κατάληψη της εξουσίας, στόχος που εν προκειμένω, είχε τεθεί προτού εκκινήσει η δρομολογημένη διαδικασία αποχώρησης των Αμερικανικών και των Νατοϊκών στρατευμάτων από την χώρα.
Και θεωρούμε πως αυτό συνιστά ένα σημείο-κλειδί για να αντιληφθούμε τις εξελίξεις στη χώρα της Ασίας που λειτουργεί ως στρατηγικό πέρασμα που ευρίσκεται επί σημαντικών (γεω-πολιτικά) διαδρομών, στο βαθμό που, αρκετές εκ των αναλύσεων των τελευταίων ημερών μοιάζουν σαν να ανακάλυψαν το τι συμβαίνει στο Αφγανιστάν μόλις τις τελευταίες δέκα περίπου ημέρες, όταν και έγινε ευρύτερα γνωστό ό,τι οι Ταλιμπάν έχουν ήδη καταλάβει σειρά αστικών κέντρων, επικεντρώνοντας το στρατηγικό τους ενδιαφέρον στην πρωτεύουσα της χώρας, Καμπούλ.
Όμως, η κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα στη χώρα διαφέρει, με την προώθηση της εκστρατείας των Ταλιμπάν να έχει εκκινήσει εδώ και αρκετό καιρό, να τροφοδοτείται από την στασιμότητα που παρουσίασαν οι διαπραγματεύσεις με εκπροσώπους της Αφγανικής κυβέρνησης, οι οποίες και πραγματοποιήθηκαν στην Ντόχα του Κατάρ,[1] και να ενισχύεται, τόσο από την διαδικασία και δη, την εξελισσόμενη διαδικασία αποχώρησης των στρατευμάτων των Ηνωμένων Πολιτειών από την χώρα, όσο και από την χαμηλή ικανότητα της Αφγανικής κυβέρνησης να αυξήσει την κοινωνικοπολιτική απήχηση και νομιμοποίηση της, εκεί όπου, ακόμη και εάν δεν ‘σύρθηκε’ σε μία σύγκρουση που δεν μπορούσε να αποφύγει, η κυβέρνηση της χώρας δεν κατάφερε να ανταπεξέλθει στις επί του πεδίου τακτικές που εφήρμοζαν οι Ταλιμπάν.
Το αποτέλεσμα δεν υπήρξε προδιαγεγραμμένο, αλλά ενδεικτικό της ‘επιτυχίας’ των Ταλιμπάν να εμβαπτισθούν στα νάματα της ‘αντι-κατοχικής’ και ‘αντιστασιακής’ δράσης, καταφέρνοντας να βρουν πρόσφορο πεδίο αύξησης της επιρροής τους και μεταξύ των νεότερων γενεών και των κατοίκων των αστικών κέντρων του Αφγανιστάν, με την κατάληψη της εξουσίας πλέον να διευκολύνεται από την στάση της Αφγανικής κυβέρνησης, που επέλεξε την αποχώρηση της, καθιστώντας, την τελευταία στιγμή, την όλη διαδικασία, παράδοξα ειρηνική, η οποία όμως, δεν παύει να εμπεριέχει το πρόσημο της επιλεκτικής βίας που άσκησαν οι Ταλιμπάν.[2]
Η οργάνωση[3] μετεξελίχθηκε όλα αυτά τα χρόνια, ανα-νοηματοδοτώντας την δράση της και θέτοντας νέα διακυβεύματα, στρεφόμενη σε καταφάσεις εκεί όπου άλλοι αντίκριζαν αρνήσεις, προβάλλοντας την δική της κοσμο-αντίληψη, ως την πλέον ‘ικανότερη’ στο να απαντήσει στις ανάγκες των κατοίκων του Αφγανιστάν, θέτοντας εκ νέου προκλήσεις (βλέπε γυναικεία δικαιώματα/μετανάστευση), σε κράτη και σε διεθνείς οργανισμούς, σε μία, εν ευρεία εννοία συμπεριληπτική κουλτούρα, λίγα χρόνια μετά την συγκρότηση του Ισλαμικού Χαλιφάτου με πυρήνα την οργάνωση του ‘Ισλαμικού Κράτους’ σε εδάφη της Συρίας και του Ιράκ.
Πέρα από το κινηθούμε με τους επι-γενόμενους όρους μίας κατά Huntington, ‘σύγκρουσης πολιτισμών,’ μπορούμε να αναφέρουμε πως ήδη στο Αφγανιστάν, οι Ταλιμπάν συνιστούν την ‘ενσάρκωση’ ενός ‘οράματος’ το οποίο και συντίθεται από τις όψεις μίας ‘ορθής επανα-Αφγανοποίησης.’[4]
Ήδη, χώρες και οργανισμοί, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, διακήρυξαν την πρόθεση τους να συμμετάσχουν σε συνομιλίες και διαπραγματεύσεις με τους Ταλιμπάν, για επίδικα που έχουν να κάνουν για παράδειγμα με την μετανάστευση[5] και την δυνατότητα ελέγχου της. Θεωρούμε όμως, πως σε αυτές οι συνομιλίες οφείλουν να τεθούν συγκεκριμένες δικλείδες ασφαλείας, οι οποίες και θα σχετίζονται με την προστασία της γυναικείας ζωής και ακεραιότητας, με την διασφάλιση ό,τι οι Ταλιμπάν δεν θα ασκήσουν βία προς πρόσωπα που αντιτίθενται στην πολιτική τους. Οι κίνδυνοι ελλοχεύουν για την χώρα.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Η οργάνωση των Ταλιμπάν δεν δίστασε να συμμετάσχει σε απευθείας και δια ζώσης συνομιλίες με εκπροσώπους της Αφγανικής κυβέρνησης, καταλήγοντας σε αυτή την απόφαση μετά την συμφωνία που συνήψαν με τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, η οποία προέβλεπε την αποχώρηση των Αμερικανικών στρατευμάτων από την χώρα (απόφαση που ήδη ‘ζυμώνονταν’ σε επίπεδο Αμερικανικής κυβέρνησης), με αντάλλαγμα την έναρξη διαπραγματεύσεων των Ταλιμπάν με την Αφγανική κυβέρνηση με στόχο την επίτευξη μίας βιώσιμης κατάπαυσης του πυρός. Προσερχόμενες στις διαπραγματεύσεις, οι Ταλιμπάν περιέπεσαν άμεσα στο ‘καθεστώς’ της αναγνώρισης τους ως συστημικού δρώντα εντός του Αφγανιστάν, επιτυγχάνοντας, σε ένα βαθύτερο επίπεδο, να προβάλλουν τις θέσεις τους, και να καταστούν ‘εναλλακτικός πόλος εξουσίας.’
[2] Οι πρώτες δηλώσεις του εκπροσώπου των Ταλιμπάν μετά την κατάληψη της εξουσίας που επετεύχθη εντός ενός πλαισίου διασταυρούμενων αφηγήσεων και στρατηγικών, είναι ενδεικτικές του τρόπου με τον οποίο προσεγγίζει η Ισλαμιστική οργάνωση τα πράγματα και σε ένα δεύτερο επίπεδο, του τρόπου με τον οποίο προτάσσει τις δικές της ‘αξίες’ και ‘αρχές.’ Σύμφωνα με τα λεγόμενα του εκπροσώπου της οργάνωσης, προκρίνεται ένα μη συγκρουσιακό και κατ’ επέκταση, συμβιωτικό μοντέλο, βασιζόμενο εμπρόθετα πάνω σε ό,τι ο Lehmbruch αποκαλεί ως «διαρκή συμβιβασμό». Και πως μεταφράζεται μία τέτοια αντίληψη; Μεταφράζεται πολιτικά ως εξής: Η οργάνωση είναι αυτή που αναλαμβάνει το καθήκον να προσφέρει ‘σταθερότητα’ (σε αυτό το σημείο συγκροτείται και οργανώνεται η αντίστιξη με την «ανίκανη» προηγούμενη κυβέρνηση), ασφάλεια, ‘χρηστή’ διακυβέρνηση, ελευθερία του τύπου και μη διακρίσεις κατά των γυναικών, λαμβάνοντας τον απαιτούμενο ‘σεβασμό’ στις νόρμες (Ισλαμικές νόρμες), εκείνες που διέπουν την λειτουργία της οργάνωσης ιστορικά, οι οποίες πλέον, θα αποτελέσουν ‘πλοηγό’ διακυβέρνησης. Οπότε, το αίτημα τους κινείται σε ένα ηθικο-πρακτικό και μη χειραφετητικό επίπεδο, κινούμενο στη σφαίρα του επιδεικνυόμενου και αμοιβαίου πραγματισμού. Βλέπε σχετικά, Lehmbruch, G., ‘Proporzdemokratie politisches system und Politische kultur in der Schweiz und in Osterreich,’ Tubingen, J.C.B. Mohr, 1967. Και, Ταλιμπάν: «Σεβασμός στα δικαιώματα των γυναικών με βάση τη Σαρία – Αμνηστία σε όλη τη χώρα»,’ Ιστοσελίδα εφημερίδας ‘Πρώτο Θέμα,’ 17/08/2021, www.protothema.gr/world/article/1152855/taliban-sevasmos-sta-dikaiomata-ton-gunaikon-me-vasi-ti-saria/
[3] Για τα χαρακτηριστικά της Αμερικανικής στρατιωτικής επιχείρησης στο Αφγανιστάν, επιχείρησης που κατά τον συγγραφέα αφήνει επίγευση ήττας και «κατάρρευσης» της «αξιοπιστίας», τόσο των Ηνωμένων Πολιτειών όσο και του ΝΑΤΟ, βλέπε σχετικά, Ιωακειμίδης Παναγιώτης, ‘Θα ήταν φιάσκο εάν δεν ήταν τραγωδία,’ Εφημερίδα ‘Τα Νέα,’ 17/08/2021, σελ. 8-9. «Μία (ακόμη) θλιβερή ημέρα για τις ΗΠΑ, την ευρύτερη περιοχή, το παγκόσμιο σύστημα. Και βέβαια για το Αφγανιστάν, τη δημοκρατία, τα θεμελιώδη δικαιώματα, ιδιαίτερα των γυναικών».
[4] Εάν αντίστοιχα αποκαλέσουμε το εξουσιαστικό εγχείρημα των Ταλιμπάν ως εγχείρημα ‘επαναϊσλαμοποίησης’ της χώρας, ανακύπτει ένα ερώτημα που έχει να κάνει με το πόσο ανώδυνα μπορεί να εξελιχθεί αυτό, από την στιγμή όπου και εντός της Αφγανικής κοινωνίας, ενυπάρχουν αντίρροπές δυναμικές ή αλλιώς, κοινωνικές-πολιτικές δυνάμει που αντιτίθενται σε ό,τι πρεσβεύουν οι Ταλιμπάν.
[5] Η ενδεχόμενη δημιουργία ενός νέου προσφυγικού-μεταναστευτικού ρεύματος με προέλευση το Αφγανιστάν, είναι μία εκ των πολλών πτυχών που συνθέτουν το Αφγανικό ‘πολύπτυχο,’ και φέρει στον πυρήνα του μία σειρά από λόγους.