Σταυροδρόμι πολιτισμών με ιστορία και παράδοση, η Κρήτη κατέχει μεγάλη δύναμη, καθώς καταφέρνει να κληροδοτεί αβίαστα στη νέα γενιά το φως του πολιτισμού της. «Το σπίτι είναι εκεί απ’ όπου ξεκινά η ιστορία σου», λένε οι Κρητικοί τιμώντας ευλαβικά την πολύτιμη κληρονομιά τους. Αν και κάθε γωνιά της κρητικής γης είναι ευλογημένη και ξεχωριστή, υπάρχουν κάποια μέρη που έχουν αφήσει εντονότερο το αποτύπωμά τους στην ιστορία. Ένας τέτοιος τόπος είναι και τα Ανώγεια.
Όπως γράφει το περιοδικό “Κ” της Καθημερινής, στη σκιά του Ψηλορείτη, οι ήχοι από το λαούτο και τη λύρα, οι αργαλειοί που –αν και ελάχιστοι– ηχούν ακόμα ρυθμικά, αλλά κυρίως το αγέρωχο βλέμμα των Ανωγειανών με τα κεφαλομάντιλα και τα στιβάνια, που μιλούν με μαντινάδες, συνθέτουν ένα μοναδικό μωσαϊκό πολιτισμού που προσελκύει το ενδιαφέρον ανθρώπων από όλο τον κόσμο. Κάθε καλοκαίρι εκατοντάδες ταξιδευτές επισκέπτονται τη γενέτειρα του «Αρχάγγελου της Κρήτης», Νίκου Ξυλούρη, για να λάβουν μέρος στα Υακίνθεια, πολιτιστικά δρώμενα υπό την καλλιτεχνική επιμέλεια του Λουδοβίκου των Ανωγείων, ενώ πριν από λίγους μήνες ο δήμαρχος των Ανωγείων, Σωκράτης Κεφαλογιάννης, υποδέχθηκε μια σημαντική προσωπικότητα από τον χώρο της παγκόσμιας μόδας.
H καλλιτεχνική διευθύντρια του ιστορικού γαλλικού οίκου Dior, Μαρία Γκράτσια Κιούρι, συμπεριέλαβε το ορεινό χωριό στη δημιουργική εξερεύνησή της σχετικά με την ελληνική χειροτεχνία. Επισκέφθηκε τις πιο ξακουστές υφάντρες του τόπου και θαύμασε από κοντά τα περίφημα εργόχειρά τους.
«Η αξιοποίηση της κληρονομιάς μας είναι επιτακτική ανάγκη», λέει ο κ. Κεφαλογιάννης. «Στόχος μας είναι η νέα γενιά να αντλήσει έμπνευση από την παράδοση και να εκφραστεί με σύγχρονους τρόπους. Ήδη δεκάδες νέες και νέοι ανωγειανής καταγωγής, γαλουχημένοι με τις διαχρονικές ιστορικές και πολιτισμικές αξίες των Ανωγείων, έχουν καταφέρει να διακριθούν σε διάφορους τομείς. Ο καθένας ξεχωριστά, αλλά και όλοι μαζί αποτελούν ένα σημαντικό πολιτισμικό κεφάλαιο, μέρος του οποίου θα μπορούσε να επενδυθεί και στον γενέθλιο τόπο».
Νίκος & Αντώνης Ξυλούρης μουσικοί
H σπουδαία μουσική παράδοση των Ξυλούρηδων, της γνωστής οικογένειας της Κρήτης, συνεχίζεται σήμερα δυναμικά από τη νεότερη γενιά.
Ο Νίκος και ο Αντώνης, εγγόνια του ξακουστού Ανωγειανού λυράρη Ψαραντώνη, παιδιά του πρωτοποριακού Ψαρογιώργη –συνιδρυτή των Xylouris White– και ανίψια του θρυλικού Νίκου Ξυλούρη, έχουν ξεσηκώσει με τη λύρα και το λαούτο τους ολόκληρη την Κρήτη. Με τον νεανικό τους ενθουσιασμό, τις διεθνείς επιρροές τους –αυστραλιανή καταγωγή από τη μητέρα τους–, τις μουσικές σπουδές τους στη Μελβούρνη και κυρίως την αγάπη τους για την κρητική παράδοση, έχουν καταφέρει να χαράξουν το δικό τους μουσικό μονοπάτι. «Όπου παίζουν τα Ξυλουράκια είναι sold out», επιβεβαιώνουν οι συνομήλικοί τους στο νησί. O 29χρονος Νίκος με τη λύρα και ο 27χρονος Αντώνης με το λαούτο ταξιδεύουν την κρητική μουσική και στο εξωτερικό, κατακτώντας ένα παγκόσμιο κοινό. Το 2020 μάγεψαν τους Ολλανδούς, όταν μαζί με τον πατέρα τους ένωσαν τις δυνάμεις τους με την ορχήστρα Nederlands Blazers Ensemble σε μια μοναδική συναυλία στο μουσικό μέγαρο του Άμστερνταμ, Concertgebouw, η οποία μεταδόθηκε ζωντανά από το κρατικό κανάλι της χώρας. Τον Μάρτιο του 2013, όμως, ήταν η πρώτη φορά που συναντήθηκαν στη σκηνή με τον παππού, τον πατέρα και την αδελφή τους Απολλωνία στο διεθνές φεστιβάλ WOMADelaide στην Αυστραλία. Μια ιδιαίτερη στιγμή, που καταγράφηκε στο ντοκιμαντέρ A Family Affair (Μια οικογενειακή υπόθεση). «Εκεί καταλάβαμε για πρώτη φορά τη δύναμη της μουσικής μας», αναφέρουν οι ίδιοι. «Συνειδητοποιήσαμε πως εντελώς διαφορετικοί κόσμοι μπορούν να ενωθούν χάρη στη μουσική. Όταν παίζουμε στο εξωτερικό, οι θεατές μπαίνουν αμέσως στον ρυθμό. Ενθουσιάζονται με τον γρήγορο παλμό του πεντοζάλη, του μαλεβιζιώτη, του χανιώτικου συρτού, ηρεμούν και ταξιδεύουν με τις μελωδίες της κρητικής κοντυλιάς και του ριζίτικου τραγουδιού». Τα δύο αδέλφια σήμερα ζουν στις Αρχάνες της Κρήτης κι έχουν πολλά σχέδια για το μέλλον. «Μας αρέσει να πειραματιζόμαστε με διάφορα είδη μουσικής. Άλλωστε στην εφηβεία ακούγαμε και παίζαμε, πέρα από τα κρητικά, ροκ, χιπ χοπ και ηλεκτρονική μουσική». Τι τους συνδέει όμως με τον τόπο του παππού τους; «Με τα Ανώγεια έχουμε δεσμούς ισχυρούς, οικογένεια και φίλους παιδικούς. Στην ανωγειανή καταγωγή μας οφείλουμε πολλά. Αν και το πρόγραμμά μας περιλαμβάνει συχνά συναυλίες σε διάφορα μέρη του κόσμου, όπου και να παίζουμε, μόλις βγούμε στη σκηνή, το μυαλό μας ταξιδεύει πάντοτε στην Κρήτη».
Μαρία Σκουλά υφάντρα παραδοσιακών φορεσιών
Η παράδοση έχει λαμπρό μέλλον. Αυτό αποδεικνύει η 22χρονη Μαρία Σκουλά, που εδώ και τρία χρόνια επέλεξε να κάνει επάγγελμα την αγάπη της για το κέντημα και τις παραδοσιακές φορεσιές της Κρήτης. «Με το κέντημα ασχολούμαι από το γυμνάσιο. Από μικρή χορεύω κρητικούς χορούς σε συγκρότημα και κάποια στιγμή θέλησα να φτιάξω τη δική μου στολή για μία από τις παραστάσεις μας. Το πρώτο μου εργόχειρο ήταν ένα ανωγειανό ζιπόνι, το οποίο ολοκλήρωσα με την πολύτιμη βοήθεια της θείας μου Ρίτας Σκουλά-Κεφαλογιάννη, από τα Ανώγεια. Εκείνη μου χάρισε και τον αργαλειό στον οποίο υφαίνουμε πλέον τις ανωγειανές ζώνες στο εργαστήρι μας». Μία από τις περίφημες ζώνες αλλά και δύο σφακιανά γιλέκα επέλεξε να φορέσει το φετινό καλοκαίρι η πρόεδρος της Επιτροπής «Ελλάδα 2021», Γιάννα Αγγελοπούλου. «Ήταν μεγάλη τιμή που η κυρία Αγγελοπούλου επέλεξε τις χειροποίητες δημιουργίες μου σε δύο σημαντικές εκδηλώσεις μνήμης στο νησί μας, στα Σφακιά και στα Χανιά», αναφέρει η ίδια. Αν και το κατάστημά της είναι στο Ηράκλειο, επιστρέφει πάντα στον τόπο καταγωγής της, τα Ανώγεια, προκειμένου να συλλέξει πολύτιμο υλικό από τους θεματοφύλακες της παράδοσης του τόπου, τις ξακουστές υφάντρες του χωριού. «Στα Ανώγεια υπάρχουν ακόμα και σήμερα υφάντρες οι οποίες έχουν δημιουργήσει χειροποίητα αριστουργήματα από φυσικές πρώτες ύλες. Το έργο τους είναι ανεκτίμητο και ελπίζω ότι πολλές ακόμα νέες κοπέλες σαν κι εμένα θα ακολουθήσουν τα βήματά τους, ώστε να αξιοποιήσουν τον μεγάλο πλούτο του τόπου μας. Είναι ένας τρόπος σύνδεσης με τις γενιές των προγόνων μας.
Η πρόσφατη επίσκεψη της εκπροσώπου ενός παγκόσμιου brand της μόδας, του Dior, επιβεβαιώνει την τεράστια επίδραση της υφαντικής παράδοσης του τόπου μας αλλά και την αναγκαιότητα σύνδεσής της με το σήμερα». Εδώ και έναν χρόνο η νεαρή Κρητικοπούλα, πέρα από τις παραδοσιακές φορεσιές που ετοιμάζει για γάμους και βαφτίσεις, θέλησε να αξιοποιήσει τις σπουδές της πάνω στο σχέδιο μόδας και άρχισε να δημιουργεί πιο σύγχρονα ενδύματα, για να δώσει, όπως λέει, νέα ενέργεια και άποψη στην παράδοση.
Από τη Νομική στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου και από την υποκριτική στη μουσική, με τρία προσωπικά άλμπουμ στο ενεργητικό του, ο Δημήτρης Σαμόλης, που έγινε γνωστός στο ευρύ κοινό από τη συμμετοχή του στις Άγριες Μέλισσες, γνώριζε από παιδί ποια διαδρομή θα τον έφερνε πιο κοντά στην αλήθεια του. «Από την πρώτη μου εμφάνιση στη σκηνή, σε ηλικία 13 ετών, στο μιούζικαλ Η μελωδία της ευτυχίας, η υποκριτική και το τραγούδι ήταν ένα πράγμα στο μυαλό μου. Η μουσική προϋπήρχε βέβαια της υποκριτικής, ήταν ένας τρόπος να αφηγούμαι από πολύ μικρός τις δικές μου ιστορίες με ήχο, αφού πάντα έγραφα τη μουσική και τους στίχους. Η ικανότητα να δημιουργείς κάτι από το μηδέν θεωρώ πως έχει ανεκτίμητη αξία». Το μικρόβιο της τραγουδοποιίας το «κόλλησε», όπως αναφέρει ο ίδιος, στην πλατεία του Άη Γιώργη στο χωριό του πατέρα του, τα Ανώγεια. «Θυμάμαι έντονα τους Ανωγειανούς με τις λύρες στο χέρι να σκαρώνουν αυτοσχέδιες μαντινάδες μέχρι να ξημερώσει. Ο μοναδικός τρόπος με τον οποίο αφηγούνται μια ιστορία ή ένα ανέκδοτο είναι πραγματικό μάθημα υποκριτικής. Αυτό που με έχει σημαδέψει όμως είναι τα μοιρολόγια της γιαγιάς μου για την κόρη που έχασε όταν ήταν μικρή. Τα μοιρολόγια στον τόπο μας, άλλωστε, έχουν τεράστια πολιτιστική αξία κι είμαστε τυχεροί που ο Λουδοβίκος των Ανωγείων έχει ασχοληθεί με αυτά με τόση φροντίδα». Το ιδιότυπο χιούμορ, η οξύνοια αλλά και ο αδιαπραγμάτευτος λόγος της τιμής των Ανωγειανών είναι στοιχεία που καθόρισαν, όπως λέει, τη ζωή και την τέχνη του. Εδώ και εννέα χρόνια που δραστηριοποιείται επαγγελματικά στον καλλιτεχνικό χώρο, ο Ανωγειανός καλλιτέχνης έχει λάβει μέρος σε πολλές παραστάσεις του Εθνικού Θεάτρου, στο Φεστιβάλ Επιδαύρου, σε τηλεοπτικές σειρές, σε συναυλίες αλλά και σε μουσικές σκηνές, όπου διηγείται μελωδικά τις ιστορίες του, έχοντας κατακτήσει ένα κοινό που ταξιδεύει κάθε φορά μαζί του στο ιδιαίτερο μουσικό του σύμπαν. Στην τελευταία του δισκογραφική δουλειά με τίτλο Πινόκιο «μοιράζεται» ερμηνευτικά το ομώνυμο τραγούδι με τον Κωστή Μαραβέγια και ένα ντουέτο με τη Μάρθα Φριντζήλα, ενώ από τον Δεκέμβριο εμφανίζεται στο θέατρο Μικρό Παλλάς, στο έργο Μαθήματα κωμωδίας που έγραψε και σκηνοθετεί ο Θοδωρής Αθερίδης.
Η Μαρία Σκουλά κατάγεται από μια γνωστή μουσική οικογένεια των Ανωγείων. «Η ενασχόλησή μου με την κρητική μουσική ήρθε ως φυσικό επακόλουθο μιας διαδικασίας μύησης από το άμεσο οικογενειακό περιβάλλον», θα πει η ίδια. «Ο πατέρας μου Μανώλης και ο θείος μου Δημήτρης Σκουλάς θεωρούνται από τους πιο καταξιωμένους λαουτιέρηδες και τραγουδιστές στην Κρήτη, ενώ ο παππούς μου Νεοκλής Σαλούστρος υπήρξε από τους πιο γνωστούς μαντολινάρηδες της εποχής του. Οφείλω όμως πολλά και στον δάσκαλό μου, τον σπουδαίο Ανωγειανό λυράρη Γιάννη Χαιρέτη, που με ενθάρρυνε να ξεκινήσω να παίζω». Αν και οι γυναίκες που ασχολούνται με την κρητική λύρα είναι ελάχιστες, τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον που δείχνουν νέες κοπέλες έχει αυξηθεί, όπως βεβαιώνει η ίδια, ως καθηγήτρια στο Μινωικό Ωδείο Ηρακλείου. «Πριν από πολλές δεκαετίες υπήρχε η αντίληψη ότι η κρητική λύρα είναι καθαρά ανδρική υπόθεση. Η Ασπασία Παπαδάκη, όμως, ήταν η πρώτη γυναίκα λυράρισσα, με σημαντική πορεία τη δεκαετία του 1960, που άνοιξε τον δρόμο». Η Μαρία Σκουλά έχει εμφανιστεί σε συναυλίες σε Ελλάδα και εξωτερικό και έχει συμμετάσχει σε δισκογραφικές δουλειές πειραματικής ηλεκτρονικής μουσικής. Παράλληλα είναι και η ίδια συνθέτρια και τραγουδίστρια και έχει συμπράξει μουσικά με τον Αλγερινό Kamel Labbaci (μαέστρο από την ορχήστρα του Enrico Macias), με την περφόρμερ ηλεκτρονικής μουσικής Abyss X – μια συνέργεια που αποτυπώθηκε δισκογραφικά στο Pleasures of the Bull. Σε συνεργασία με τον αδελφό της, Κώστα Σκουλά, έχει ηχογραφήσει δύο δίσκους, ενώ πριν από λίγες μέρες κυκλοφόρησε η νέα δουλειά τους με τίτλο Στην κόψη του σπαθιού. Τι είναι εκείνο, όμως, που τη δένει με τα Ανώγεια, ακόμα κι αν δεν διαμένει εκεί; «Όπου κι αν βρίσκομαι, φέρω πάντοτε μέσα μου το ήθος των Ανωγειανών. Κάποια στιγμή στο μέλλον μπορεί να επιστρέψω και με χαρά θα βοηθούσα τους νέους στο κομμάτι της μουσικής». Στο ερώτημα τι διαφοροποιεί τον τόπο αυτόν από κάθε άλλο στην Κρήτη απαντά με τη μαντινάδα του Ανωγειανού μαντιναδολόγου Αριστείδη Χαιρέτη ή Γιαλάφτη: «Την ιστορία του χωριού θα πω με λίγα λόγια, ότι το κάψαν τρεις φορές και πάλι είναι Ανώγεια».
Γιώργος Καλομοίρης αρχαιολόγος, πολιτιστικός διαχειριστής, συνιδρυτής της Androidus Project Tank
Η διαφύλαξη και η ανάδειξη της κληρονομιάς του Ψηλορείτη αποτελούν σκοπό ζωής για τον Γιώργο Καλομοίρη, έναν νεαρό άνδρα με σπουδές στην αρχαιολογία και την πολιτιστική διαχείριση, που επέλεξε να ζει την καθημερινότητά του στον τόπο όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε, τα Ανώγεια. Μαζί με τον συμπατριώτη του Αντώνη Nταγιαντά δημιούργησαν το 2019 την Androidus Project Tank, έναν οργανισμό πολιτισμού, ένα «άντρο ιδεών» το οποίο, όπως λέει ο ίδιος, εμπνεύστηκαν από το Ιδαίο Άντρο, το ιερό σπήλαιο όπου ανατράφηκε ο Δίας. Κύριος στόχος τους είναι να περάσουν από το ιστορικό χθες στο αύριο της ψηφιακής εποχής σχεδιάζοντας πολιτιστικά δρώμενα, εθνογραφικά ντοκιμαντέρ και ψηφιακές εμπειρίες, όπως το πρόσφατο πρότζεκτ με τίτλο Τα Ανώγεια στην εικονική μετάβαση των 360 μοιρών και το ντοκιμαντέρ Νήζα, ο όρκος των βοσκών του Ψηλορείτη, με θέμα τη σημασία του όρκου ως τελετουργίας διαιτησίας και διαμεσολάβησης. «Είναι σημαντικό να γνωρίσει ο κόσμος τη γραπτή και άγραφη ιστορία μας. Στοιχεία όπως η τέχνη της υφαντικής και της ξερολιθιάς, το μοιρολόι και η ποιμενική ζωή στο κυρίαρχο βουνό της Κρήτης αποτελούν βασικά στοιχεία από τα οποία καθημερινά χάνουμε δεδομένα και σήμερα χρήζουν καταγραφής και διάχυσης. Φέτος καταφέραμε, σε συνεργασία με τον Δήμο Ανωγείων, να εντάξουμε τη βoσκική στον Εθνικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, γεγονός που μας κάνει ιδιαίτερα υπερήφανους. Το καλοκαίρι που πέρασε, διοργανώσαμε το συνέδριο Η τέχνη της ξερολιθιάς, με στόχο να γίνει γνωστή στο ευρύ κοινό η τεχνική με την οποία κατασκευάζονται τα κρητικά μιτάτα (καταλύματα των βοσκών) και η οποία εγγράφηκε το 2018 στον Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, αλλά και το δρώμενο Μοιρολόι, η γιορτή του πένθους, στο πλαίσιο του προγράμματος Όλη η Ελλάδα ένας πολιτισμός, που επιμελήθηκε ο Λουδοβίκος των Ανωγείων και το οποίο υλοποιήθηκε με την υποστήριξη του Δήμου Μαλεβιζίου». Η Androidus, που το 2015 διοργάνωσε και το TEDXAnogeia, φιλοδοξεί μέσα στον επόμενο χρόνο να δημιουργήσει μέσω του ερευνητικού προγράμματος IDAology και ένα ψηφιακό αποθετήριο του ποιμενικού βιώματος στις κοινότητες της Ίδας (Γεωπάρκο Ψηλορείτη) σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Κρήτης και το ΙΤΕ ( Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας). Πώς, όμως, ένα τόσο φωτεινό μυαλό φαντάζεται το μέλλον του τόπου; «Αν στα Ανώγεια αξιοποιήσουμε τις δυνατότητες του ψηφιακού μετασχηματισμού, έχουμε τις προδιαγραφές να δημιουργήσουμε μια ενεργή κοιτίδα δικτύων και συνεργασιών, με την τοπική δράση να έχει τα εργαλεία για παγκόσμια αλληλεπίδραση. Για παράδειγμα, το αστεροσκοπείο Σκίνακα, σε 1.500 μ. υψόμετρο, είναι μια δομή με υπεραξία και εξελικτικό ρόλο για την περιοχή, τον κόσμο και τη γνώση μας για το σύμπαν. Το ότι το βουνό μας διαθέτει μια πύλη στα άστρα με ισχυρό λόγο στην παγκόσμια ερευνητική κοινότητα είναι για μένα η απόδειξη πως ένας τόπος που αξιοποιεί τις δυνάμεις του μπορεί να ανάψει ως φωτεινό άστρο στον ουρανό της ανθρωπότητας».
Απολλωνία Ξυλούρη δημιουργός κινούμενων σχεδίων
Η Απολλωνία είναι ένα ταλαντούχο κορίτσι που μαγεύει με τη μελωδικότητα της φωνής της όποιον την ακούσει να τραγουδά κρητικά ριζίτικα τραγούδια στο μουσικό ντοκιμαντέρ Μια οικογενειακή υπόθεση, μια ταινία αφιερωμένη στην οικογένειά της, τον παππού της Ψαραντώνη, ξακουστό Ανωγειανό λυράρη, και τον πατέρα της Ψαρογιώργη, δεξιοτέχνη του λαούτου και τραγουδιστή. Γεννήθηκε στη Μελβούρνη –η μητέρα της είναι Αυστραλή–, αλλά λίγους μήνες μετά τη γέννησή της η οικογένεια επέστρεψε στην Κρήτη. «Με πατέρα και παππού μουσικούς από τα Ανώγεια, η κρητική μουσική αποτελούσε πάντα μεγάλο κομμάτι της ζωής μας, ειδικότερα των δύο αδελφών μου Νίκου και Αντώνη, που εδώ και χρόνια έχουν το δικό τους συγκρότημα», θα μας πει η ίδια για τη σχέση της με τη μουσική. «Όμως, παρόλο που ήμασταν περιτριγυρισμένοι από μουσικά όργανα και όλοι είχαμε μάθει να παίζουμε από ένα, από μικρή θυμάμαι τον εαυτό μου να ζωγραφίζει. Περνούσα τις ημέρες μου σκιτσάροντας και φτιάχνοντας κόμικς. Το όνειρό μου ήταν να ασχοληθώ με το κινούμενο σχέδιο». Στο Πανεπιστήμιο Τεχνολογίας του Swinburne της Μελβούρνης, η Απολλωνία θα καταφέρει τελικά να βρει διέξοδο στη δημιουργικότητά της και να εξελίξει το ταλέντο της. «Απέκτησα το Diploma of Screen and Media Animation και ειδικεύτηκα στο stop motion animation αλλά και στο claymation, μια τεχνική που χρησιμοποιεί ως υλικό την πλαστελίνη και μας επιτρέπει να αποτυπώνουμε στους χαρακτήρες μας την ανθρώπινη έκφραση μόνο με τα χέρια μας. Είναι μια συναρπαστική διαδικασία που γεμίζει συναισθήματα τον δημιουργό, όταν βλέπει τους πρωταγωνιστές του να παίρνουν μορφή, να κινούνται, να μουρμουρίζουν και να εκφράζονται σαν να ήταν ζωντανοί». Μέσα από την τέχνη του animation θέλησε όμως να εκφράσει και τα έντονα μουσικά της βιώματα, καθώς στο ολιγόλεπτο βιντεάκι που κλήθηκε να παρουσιάσει ως διπλωματική εργασία, οι «ήρωες από πλαστελίνη» ήταν εκείνη και ο πατέρας της. Το βίντεο, το οποίο βραβεύτηκε ως Best Animation, είχε τίτλο Father (Πατέρας) και το θέμα του αφορούσε τη σχέση ενός πατέρα με την κόρη του και τον δεσμό τους μέσα από τη μουσική. Θα ακολουθήσουν και άλλες ενδιαφέρουσες ταινίες μικρού μήκους, τις οποίες μπορεί κανείς να ανακαλύψει στο επίσημο κανάλι της στο YouTube, αλλά και δεκάδες διακρίσεις σε φεστιβάλ. Από το 2020 η Απολλωνία ζει μόνιμα στις Αρχάνες της Κρήτης, όπου δημιουργεί τη δική της εικονική πραγματικότητα μέσω της κινούμενης εικόνας. «Στόχος μου είναι στο μέλλον να στήσω το δικό μου στούντιο, για να συνεχίσω να ξετυλίγω τις ιστορίες μου με τη δύναμη της εικόνας και τη συμβολή της τεχνολογίας».
Ο “Αγώνας της Κρήτης” εκδόθηκε στις 8 Ιουλίου του 1981. Είναι η έκφραση μιας πολύχρονης αγωνιστικότητας. Έμεινε όλα αυτά τα χρόνια σταθερός στη διακήρυξή του για έγκυρη – έγκαιρη ενημέρωση χωρίς παρωπίδες. Υπηρετεί και προβάλλει, με ευρύτητα αντίληψης, αξίες και οράματα για μία καλύτερη κοινωνία.
Η βασική αρχή είναι η κριτική στην εξουσία όποια κι αν είναι αυτή, ιδιαίτερα στα σημεία που παρεκτρέπεται από τα υποσχημένα, που μπερδεύεται με τη διαφθορά, που διαφθείρεται και διαφθείρει. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος που η εφημερίδα έμεινε μακριά από συσχετισμούς και διαπλοκές, μακριά από μεθοδεύσεις και ίντριγκες.
