Του Χρήστου Δεμετή
Yπάρχει μια διατύπωση στον λόγο του Βλαντιμίρ Πούτιν που έχει ιδιαίτερη σημασία σχετικά με όσα γίνονται τις τελευταίες ημέρες στην Ουκρανία. Στο διάγγελμα με το οποίο ανακοίνωνε επισήμως την εισβολή, ο Ρώσος Πρόεδρος έλεγε χαρακτηριστικά:
“O σκοπός αυτής της επιχείρησης είναι να προστατεύσει ανθρώπους που εδώ και 8 χρόνια είναι αντιμέτωποι με μια γενοκτονία, την οποία διαπράττει το καθεστώς του Κιέβου. Για το σκοπό αυτό, θα επιδιώξουμε να αποστρατικοποιήσουμε και να “αποναζιστικοποιήσουμε” την Ουκρανία, να δικάσουμε όσους διέπραξαν αιματηρά εγκλήματα εναντίον πολιτών.
Πριν λίγες ημέρες γράφαμε για τα τάγματα ακροδεξιών ενόπλων που από το 2014 και μετά εγκαθιδρύθηκαν στην ανατολική Ουκρανία. Πρόκειται κυρίως για το Τάγμα Αζόφ, μια εθελοντική μονάδα της εθνικής φρουράς της Ουκρανίας η οποία εδρεύει στη Μαριούπολη, και θυμίζει τα Φράικορπς, τις παραστρατιωτικές οργανώσεις που συγκροτήθηκαν στη Γερμανία μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το ουκρανικό Τάγμα Αζόφ πήρε μέρος στις μάχες μεταξύ των φιλορωσικών αυτονομιστικών δυνάμεων και των Ουκρανών, τον Ιούνιο του 2014 κατά την διάρκεια της κρίσης στη νοτιοανατολική Ουκρανία και έκτοτε κράτησε ισχυρό ρόλο καθώς εγγράφηκε στην Εθνική Φρουρά της Ουκρανίας ως Ειδική αστυνομική δύναμη.
Πρόσφατα, ο Zach Dorfman έγραφε πως από το 2015 και μετά η CIA ενισχύει τις νεοναζιστικές ομάδες της Ουκρανίας, ως “απάντηση” προς τους φιλορώσους αυτονομιστές. Μάλιστα, ισχυρίζεται πως η CIA βρίσκεται πίσω και από την εκπαίδευσή τους.
Το Nation είχε δημοσιεύσει πως το 2015 το Κογκρέσο ψήφισε νομοσχέδιο με μεγάλη οικονομική βοήθεια προς την Ουκρανία. Η τροπολογία που διατύπωνε απαγόρευση πώλησης όπλων προς το Τάγμα Αζόφ, τελικά αποσύρθηκε ως “περιττή”. Δημοσιεύματα για εκπαίδευση στελεχών του “τάγματος” από ομάδες νεοφασιστών των ΗΠΑ, σε αμερικανικά εδάφη, έχουν κυκλοφορήσει επίσης τα τελευταία χρόνια. Παράλληλα, έχουν καταγραφεί ουκ ολίγες επιθέσεις σε ακτιβιστές για τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ από μέλη των νεοναζιστικών ομάδων πολιτοφυλακής.
Την 1 Ιανουάριου χιλιάδες Ουκρανοί ακροδεξιοί διαδήλωσαν στο Κίεβο με αναμμένες δάδες για να γιορτάσουν τον Στεπάν Μπαντέρα, τον φανατικό εθνικιστή που συνεργάστηκε με τους Ναζί κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η Δύση και η ΕΕ δεν πήραν θέση, το Ισραήλ μόνο έκανε λόγο για “προσβολή των θυμάτων του Ολοκαυτώματος”.
Τα παραπάνω φωτογραφίζουν λίγο-πολύ τον ρόλο και την εμπλοκή της Δύσης στη “ριζοσπαστικοποίηση”, τη χρηματοδότηση και την ενδυνάμωση των ομάδων αυτών. Τα παραπάνω χρησιμοποίησε άλλωστε ως πρόσχημα ο Πούτιν για να δικαιολογήσει την μαζική επίθεσή του, που ξεπέρασε κάθε πρόβλεψη της Δύσης.
Παρόλα αυτά, εμπλοκή έχει και η Ρωσία.
Όπως αναφέρει το παρατηρητήριο Antifascist Europe του Ινστιτούτου Rosa-Luxemburg-Stiftung και του Khalifa Ihler Institute, οι Ρώσοι νεοναζί διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στο ουκρανικό ακροδεξιό κίνημα, παρόλο που η Ουκρανία βρίσκεται σε πόλεμο με τη Ρωσία. Στόχος, η συνολική αποσταθεροποίηση. Η έρευνα υπογράφεται από το Monitoring Project, Marker, που καταγράφει τη δράση της ακροδεξιάς στη χώρα.
Τα γεγονότα του 2014 -το Euromaidan και οι εχθροπραξίες στην Ανατολική Ουκρανία που ακολούθησαν- οδήγησαν σε σχίσμα μέσα στην ίδια τη ρωσική ακροδεξιά, σύμφωνα με την εν λόγω έρευνα. Οι ρωσόφωνοι εθνικιστές επέλεξαν να πολεμήσουν στην πλευρά του Ντονμπάς, ενώ οι ριζοσπαστικοποιημένοι νεοναζί, επέλεξαν την ουκρανική πλευρά.
Στην Ουκρανία, το Τάγμα του Αζόφ και ο Δεξιός Τομέας είναι απόλυτα νόμιμες οργανώσεις με αρκετά σημαντική επιρροή.
Ο Aleksandr Verkhovski, διευθυντής του ρωσικού think tank Sova που ασχολείται με τη καταγραφή ακροδεξιών κινήσεων στην περιοχή της Ουκρανίας από το 2002, είπε στο Maker πως δεν υπήρξε συγκεκριμένη χρονική στιγμή όπου καταγράφεται η αρχή του σχίσματος στη ρωσική ακροδεξιά. “Οι ρωσόφωνοι εθνικιστές “έσπασαν” σε πολλές ομάδες. Στην Ουκρανία, το Τάγμα του Αζόφ και ο Δεξιός Τομέας είναι απόλυτα νόμιμες οργανώσεις με αρκετά σημαντική επιρροή. Δεν είναι τυχαίο πως εκείνοι που κινήθηκαν προς αυτές τις δύο οργανώσεις, ήταν κυρίως νεοναζί και ριζοσπαστικοποιημένοι ρατσιστές”, λέει ο Verkhovski.
Η Ομοσπονδιακή Πολιτεία της Νέας Ρωσίας ή Νέα Ρωσία ήταν άλλωστε κράτος εν κράτει στο ανατολικό τμήμα της Ουκρανίας. Ανακηρύχθηκε στις 22 Μαΐου του 2014 και θεμελιώθηκε στις 24 Μαΐου του ίδιου έτους, όταν οι ρωσόφωνοι αρχηγοί της Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντονέτσκ και της Λαϊκής Δημοκρατίας του Λουγκάνσκ υπέγραψαν σύμφωνο ένωσης των περιοχών τους. Ηγέτης των πιο σκληρών κομάντο της “Πολιτείας” ήταν ο οπαδός του Τρίτου Ράιχ, Aleksey Milchakov.
Οι United Armed Forces of Novorossiya χαρακτηρίστηκαν ως “τρομοκρατικές οργανώσεις” από τη κυβέρνηση του Κιέβου. Οι εν λόγω ένοπλοι κατηγορήθηκαν και για τη κατάρριψη της πτήσης Malaysia Airlines Flight 17 στις 17 Ιουλίου του 2014, ενώ εκτιμάται πως οι αποσχιστές αυτοί στηρίζονταν και στηρίζονται οικονομικά από το Κρεμλίνο, με μια στρατιά που είχε εκτιμηθεί στους 4.000 ενόπλους.
“Δεν επέλεξαν όλοι οι νεοναζί την ουκρανική πλευρά. Είδαμε ανθρώπους από τον ίδιο ιδεολογικό κύκλο όπως τον Milchakov και τον Yan Petrovski να αλλάζουν πλευρές. Ο Milchakov αρχικά ήταν στις πορείες του Maidan και αφού πέρασε από τους κύκλους του Azov, επέλεξε να μείνει στη ρωσική, “ιμπερεαλιστική ομάδα”, αναφέρει ο ανεξάρτητος δημοσιογράφος Leonid Ragozin, μιλώντας στο Maker.
To 2015, το ραδιόφωνο του Azov φιλοξένησε έναν διάλογο ανάμεσα στον Milchakov και τον νεοναζί Denis Vikhorev που διοικούσε την ομάδα ενόπλων WotanJugend, που δραστηριοποιήθηκε στο Κίεβο. “Ήταν μια δίωρη συζήτηση με σχεδόν ακαδημαϊκό ύφος, όπου οι αντιμαχόμενοι συζητούσαν για το πού θα πρέπει να βρίσκεται ένας ρωσόφωνος πατριώτης. Ο Vikhorev ισχυριζόταν πως υπάρχει ένα ρωσοφοβικό κομμουνιστικό καθεστώς στη Ρωσσία, ενώ ο Milchakov ισχυριζόταν ότι η Ρωσική κυβέρνηση ήταν πιο κοντά στα ιδεώδη του Ράιχ”, δήλωνε ο Ragozin.
ΜΠΑΛΑ, ΜΟΥΣΙΚΗ, ΝΑΖΙ
Η μαζική έξοδος των Ρώσων Ναζί στην Ουκρανία θα ήταν αδύνατη χωρίς το υπάρχον διεθνές ναζιστικό δίκτυο που σχηματίστηκε στις μετασοβιετικές χώρες κατά μήκος του άξονα Ουκρανίας-Λευκορωσίας-Ρωσίας πολύ πριν από τα γεγονότα του 2014, όπως αναφέρει η έκθεση. Η μουσική και το ποδόσφαιρο, “ένωσε” αυτές τις υπο-ομάδες. Μάλιστα, φαίνεται πως πριν το Maidan αυτές οι ομάδες συνεργάζονταν, ενώ στελέχη όπως η Olena Semeniaka του Τάγματος του Αζόφ, είχε σχέση με τους οπαδούς του Aleksandr Dugin και είχε παρακολουθήσει σεμινάρια των ακροδεξιών αυτών στα προάστια της Μόσχας.
Ακροδεξιές ομαδοποιήσεις οπαδών καταγράφονται ανάμεσα στους φανς των CSKA Κιέβου και τους “αδελφοποιημένους” νεοναζί της CSKA Μόσχας, αλλά και ανάμεσα σε εκείνος της Metallist με τη Σπαρτάκ Μόσχας. Ο Ρώσος νεοναζί Denis Kapustin ασχολήθηκε με την εκπαίδευση νέων στελεχών σε πολεμικές τέχνες από το 2017.
Το 2009, ο Aleksandr Parinov που δολοφόνησε έναν αντιφασίστα στη Ρωσία, διέφυγε στην Ουκρανία και δεν τιμωρήθηκε ποτέ. Στη συνέχεια μπήκε στο τάγμα του Αζόφ, το οποίο είναι σε αγαστή συνεργασία με τη κυβέρνηση της χώρας, η οποία είχε και τη στήριξη της Δύσης όλα αυτά τα χρόνια.
Ακροδεξιές ομαδοποιήσεις οπαδών καταγράφονται ανάμεσα στους φανς των CSKA Κιέβου και τους “αδελφοποιημένους” νεοναζί της CSKA Μόσχας.
Ο Καναδός συγγραφέας Michael Colborne εξέδωσε βιβλίο για το “Azov movement”. Όπως λέει, τα προηγούμενα χρόνια υπήρξε μεγάλο κάλεσμα προς Ρώσους νεοναζί για να φύγουν από την πατρίδα τους και να μπουν στις ουκρανικές νεοφασιστικές τάξεις στο Κίεβο. Σύμφωνα με τον ίδιο, ο Πούτιν “δεν υποστηρίζει ανοιχτά την ακροδεξιά. Παρόλα αυτά, γνωρίζουν πως υπήρχαν διασυνδέσεις ανάμεσα σε ακροδεξιούς σε Ρωσία – Ουκρανία και Λευκορωσία, ένα σταθερό δίκτυο υποστήριξης. Στην Ουκρανία υπάρχουν ακροδεξιοί που βρέθηκαν εκεί μόνο και μόνο για τη βία. Για τους ακροδεξιούς, η σύγκρουση είναι, σε σημαντικό βαθμό, το νόημα της ύπαρξής τους. Πρόκειται για ανθρώπους που ενδιαφέρονται απλώς για σύγκρουση, επομένως σε μεγάλο βαθμό δεν τους ενδιαφέρει σε ποια πλευρά θα πολεμήσουν την Ουκρανική ή τη Ρωσική. Οι Ρώσοι ναζί θεωρούσαν πως δεν μπορούσαν να εκφραστούν ανοιχτά υπό το καθεστώς του Πούτιν και θέτουν ως στόχο την απελευθέρωση της Ρωσίας από το καθεστώς, το οποίο απλώς δεν βλέπουν ως ρωσικό”, λέει ο Leonid Ragozin.
Μέσα σε όλο αυτό το κλίμα, πολλοί νεοναζί βρήκαν πεδίο έκφρασης στη δυτική Ουκρανία. Μέσα σε δύο χρόνια, από το 2017 μέχρι το 2019, δεκάδες νεοναζί εντάχθηκαν στο πολιτικό κόμμα, The National Corps party. Γερμανοί, Ρώσοι, Σουηδοί, Αμερικανοί, Κροάτες πήγαν στην Ουκρανία σε αυτό το διάστημα.
Ο ΣΚΙΩΔΗΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΤΟΥ ΠΟΥΤΙΝ
Σημειώνεται πως τη Δευτέρα, 13 Δεκεμβρίου του 2021, οι υπουργοί Εξωτερικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποφάσισαν να επιβάλλουν κυρώσεις στη ρωσική εταιρεία μισθοφόρων Wagner Group. Οι κυρώσεις αφορούσαν οκτώ φυσικά πρόσωπα, την Wagner Group και άλλες τρεις συνδεδεμένες οντότητες, και περιλαμβάνουν απαγόρευση ταξιδιών στην Ευρωπαϊκή Ένωση και “πάγωμα” των περιουσιακών στοιχείων που διατηρούν στις χώρες του μπλοκ. Η ιδιωτική εταιρεία “Wagner Group” κατηγορείται για εικαζόμενες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Συρία, τη Λιβύη, το Σουδάν, την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, τη Μοζαμβίκη και την Ουκρανία. Η Wagner Group είναι ένας σκιώδης, όπως τον χαρακτηρίζουν, ιδιωτικός στρατός που συνδέεται με το Κρεμλίνο και τον Βλαντιμίρ Πούτιν.
Επί της ουσίας λοιπόν, ο ίδιος ο Πούτιν φαίνεται πως “αποστρέφεται” τους νεοναζί, ωστόσο χρησιμοποιεί νεοναζιστικές παραστρατιωτικές ομάδες κατά το δοκούν.
Στις 26 Ιανουαρίου, το Πεντάγωνο ανακοίνωνε πως την ώρα που 100.000 Ρώσοι στρατιώτες άρχιζαν ασκήσεις, ή αν θέλετε “πρόβα πολέμου” στα σύνορα με Ουκρανία, μέλη της Wagner Group άρχισαν πάλι να δραστηριοποιούνται στα ανατολικά της χώρας σε συνεργασία με τη Task Force Rusich και τον Alexey Milchakov, που βρίσκεται στα πρόσωπα που δέχθηκαν κυρώσεις από την ΕΕ, και βρήκε καταφύγιο στη Λευκορωσία.
Επί της ουσίας λοιπόν, ο ίδιος ο Πούτιν φαίνεται πως “αποστρέφεται” τους νεοναζί, ωστόσο χρησιμοποιεί νεοναζιστικές παραστρατιωτικές ομάδες κατά το δοκούν. Οι άνδρες του Rusich και της Wagner Group έχουν δράσει τις τελευταίες ημέρες στο Χάρκοβο, σύμφωνα με αναφορές των αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών. Οι παραστρατιωτικοί του Rusich, ή Diversionary Guerilla Reconnaissance Group Rusich (ДШРГ Русич/DShRG Rusich), ιδρύθηκαν στην Αγία Πετρούπολη και αυτοπροσδιορίζονται ανοιχτά ως εθνικοσοσιαλιστές, τόσο ως προς τα σύμβολά τους όσο και ως προς τις ιδεολογικές καταβολές. Οι ένοπλοι της ομάδας έφυγαν το 2015 από την Ουκρανία μετά από ακρωτηριασμούς και ακραίες εκφράσεις βίας για να συνεχίσουν την αποτρόπαια δράση τους στη Συρία. Ο Milchakov για τον οποίο γράψαμε παραπάνω, έχει καταγραφεί να κολυμπάει σε πισίνα κοντά στη Παλμύρα.
Εκτιμάται πως όλες αυτές οι ομάδες Ρώσων ακροδεξιών έχουν εδραιωθεί γύρω από την οργάνωση Russian Imperial Movement, που υπηρετεί την “λευκή ανωτερότητα” και τη σλαβική υπεροχή. Από τον Δεκέμβριο του 2020 μέλη της ομάδας Rusich ανέβαζαν βίντεο στο Instagram και στο VKontakte όπου κατέγραφαν κοινές συνεκπαιδεύσεις με ρωσόφωνους αντάρτες του Ντονμπάς και με την Ένωση “Union of Donbas Volunteers” ή SDD, που διατηρεί πολύ στενές σχέσεις με το κόμμα του Πούτιν.
Επικεφαλής των παραπάνω θεωρείται ο Dmitri Utkin, Συνταγματάρχης και πρώην αξιωματικός των Ρωσικών ειδικών δυνάμεων, καθώς και αξιωματικός της στρατιωτικής υπηρεσίας πληροφοριών της Ρωσίας, ο οποίος αποχώρησε από το στράτευμα το 2013. Η Wagner Group και τα παρακλάδια της βρήκαν χρηματοδότηση στο πρόσωπο του Yevgeny Prigozhin, επιχειρηματία που ελέγχεται από τον Πούτιν. Της χρεώνεται η νίκη στη Κριμαία και αποτελεί “καμάρι” των ρωσώφωνων στην Ουκρανία, ενώ επιχειρήσεις της έχουν καταγραφεί σε πολλές “ζώνες επιρροής” της Ρωσίας.
“ΜΑΥΡΕΣ ΣΥΜΜΑΧΙΕΣ”
Ο Mitchell Orenstein, επικεφαλής του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης του πανεπιστημίου Northeastern της Βοστώνης έγραφε άλλωστε στην επιθεώρηση Foreign Affairs για μια άτυπη “μαύρη διεθνή” που έχει έδρα τη Μόσχα και δεσμούς με όλα τα ακροδεξιά κόμματα της Ευρώπης, με πολλούς ακροδεξιούς στην ΕΕ να βλέπουν τον Πούτιν ως ένα “μεγάλο νέο ηγέτη”, με τον ίδιο να μην αποδέχεται αλλά και να μην απορρίπτει τον ρόλο αυτό. Το ναζιστικό κόμμα Τζόμπικ της Ουγγαρίας άλλωστε, είναι προνομιακός συνομιλητής κύκλων της ρωσικής ελίτ που βρίσκονται κοντά στον Πούτιν.
Και φυσικά ο Όρμπαν είναι από τους πλέον θερμούς υποστηρικτές της άρσης των ευρωπαϊκών κυρώσεων κατά της Ρωσίας, προχωρώντας μάλιστα ένα βήμα παραπέρα καθώς ήδη από το 2014 η Ουγγαρία ανέστειλε τις ροές φυσικού αερίου στην Ουκρανία “επ ‘αόριστον”. Ακόμη, μεγάλος θαυμαστής του Πούτιν είναι ο Ματέο Σαλβίνι της ιταλικές Λέγκας του Βορρά, ενώ έχει υπογράψει και συμφωνία συνεργασίας με το κόμμα του Ρώσου Προέδρου. Στενές είναι βέβαια και οι σχέσεις της Εναλλακτικής για τη Γερμανία με το Κρεμλίνο, με το BBC να αναφέρει πως η Μόσχα ελέγχει άμεσα βουλευτές του AfD.
Θυμίζουμε εδώ πως και η Λεπέν έλεγε πως σε περίπτωση νίκης έναντι του Μακρόν, θα υποστήριζε με πάθος την άρση των ευρωπαϊκών κυρώσεων κατά της Ρωσίας, ενώ υποστήριξε έμπρακτα και τις ρωσικές αξιώσεις στην Κριμαία.
Από τα παραπάνω, καταλαβαίνει κανείς πως το περιβόητο “απελευθερώστε το Κίεβο από τους νεοναζί”, που είπαν Λαβρόφ και Πούτιν, είναι η μισή αλήθεια, και αν μη τι άλλο σε αυτή τη κατάσταση έχουν και οι ίδιοι ρόλο, παραπάνω από καίριο. Ίσως βέβαια αυτό να εξηγεί εν πολλοίς και το αντικομμουνιστικό μανιφέστο με το οποίο ο Ρώσος Πρόεδρος ανακοίνωσε την έναρξη των ενεργειών του, αναγνωρίζοντας την ανεξαρτησία των περιοχών του Ντονμπάς. Σε κάθε περίπτωση, επιβεβαιώνεται πως ο Πούτιν χρησιμοποιεί προς όφελός του παλαιότερες Σοβιετικές τεχνικές. “Η Ρωσία σήμερα χρησιμοποιεί πολλές από τις σοβιετικές τεχνικές, αλλά τώρα βρίσκει τους ακροδεξιούς καλύτερους συνεργάτες από τους ακροαριστερούς” όπως ανέφερε ενδεικτικά ο Orenstein. Μπορεί να μη μιλάμε για ιδεολογικές συγκλίσεις, μιλάμε όμως για στρατηγικές εργαλειοποιήσεις.
Και η ιστορία συνεχίζεται, με τους αμάχους στη δίνη του σκοταδιστικού κυκλώνα.