Της Δήμητρας Μυρίλλα
Ευρωπαίοι διευθυντές φεστιβάλ, διαγωνισμών και φορέων τέχνης, σε κλίμα αντιρωσικής παρανοϊκής υστερίας, διαγκωνίζονται για να ανακοινώσουν αποκλεισμούς Ρώσων καλλιτεχνών και έργων τέχνης προερχόμενων από τη Ρωσία – εξορίζονται και από το Διεθνή Διαγωνισμό Πιάνου του Δουβλίνου οι Ρώσοι πιανίστες – ως ένα είδος δήλωσης νομιμοφροσύνης προς την ανώτατη αρχή, δηλαδή μπρος την ιμπεριαλιστή ηγεμονία του ευρωατλαντισμού.
Επανερχόμαστε στο μείζον θέμα του αποκλεισμού των ταινιών του ρώσικου κινηματογράφου – εννοείται πως αυτό θα αφορά και τα αριστουργήματα του σοβιετικού κινηματογράφου – από τις διεθνείς διοργανώσεις για τους εξής λόγους:
- Ο κινηματογράφος είναι η πλέον μαζική μορφή τέχνης που δημιούργησε ο πολιτισμός. Γι’ αυτό και η λειτουργία του εξαρτάται άμεσα από τον ποιόν τον κατέχει για να τον αξιοποιήσει είτε ως μέσο διαπαιδαγώγησης είτε ως μέσο χειραγώγησης μέσω της αποκλειστικής εμπορευματικής χρήσης του.
- Ενώ ακόμα η Οκτωβριανή Επανάσταση βρισκόταν σε «νηπιακή» κατάσταση, το 1919 ιδρύεται η πρώτη στον κόσμο Κρατική Σχολή Κινηματογράφου. Και αυτό τη στιγμή που οι νεοσύστατες Σοβιετικές Δημοκρατίες ήταν περικυκλωμένες από τις στρατιές της Ανταντ.
- Το τεχνολογικό και ερευνητικό εργαστήριο της Σχολής του οποίου επικεφαλής ήταν ο Σεργκέι Αϊζενστάιν αποτέλεσε σταθμό για την ανάπτυξη της τέχνης και της τεχνικής του κινηματογράφου και σημείο αναφοράς σε παγκόσμιο επίπεδο.
- Η σοβιετικός κινηματογράφος έχει δώσει μοναδικά αριστουργήματα που προχώρησαν την τέχνη του σινεμά σε νέα αισθητικά, τεχνικά και ιδεολογικά επίπεδα. Πρόσφερε, δε, στον παγκόσμιο κινηματογράφο ονόματα όπως των Μιχαήλ Ρομ, Πουντόβκιν, Ταρκόφσκι, Κλίμοφ, Μπονταρτσούκ, Λιόζνοβα, Ριζάνοφ, Τοντορόφσκι, Παρατζάνοφ, Κοντσαλόφσκι, Ιοσιλιάνι, Μιχαλκόφ, Σαχναζάροφ, Σοκούροφ κ.ά.
- Αυτή η κληρονομιά που δημιούργησε η σοβιετική εξουσία ως ήταν αναμενόμενο κληροδοτήθηκε στους σύγχρονους κινηματογραφιστές που ζουν και εργάζονται στην καπιταλιστική Ρωσία του Πούτιν όπου πλέον η Κρατική Σχολή Κινηματογράφου έχει αποκτήσει «κολέγιο» με δίδακτρα, όπου μεταξύ άλλων διδάσκονται «μάνατζμεντ» και διαφήμιση.
Δειγματοληπτικά και μόνο θα αναφερθούμε σε δύο ταινίες προερχόμενες από τη Σοβιετική Ενωση («Ελα να δεις» του Ελεν Κλίμοφ, 1985) και τη σημερινή Ρωσία της παλινόρθωσης του καπιταλισμού («Λεβιάθαν» του Αντρέι Ζβιαγκνίτσεφ, 2015).
Οι δύο ταινίες έχουν ένα κοινό στοιχείο και αυτό είναι η συγκλονιστικά τραγική σταδιακή κατάβαση στην κόλαση. Στην μεν πρώτη, το «Ελα να δεις», η οποία διαδραματίζεται κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στη Λευκορωσία, η κόλαση είναι ο πόλεμος και ο ναζισμός, η απαξίωση, η ακύρωση του ανθρώπου ως ύπαρξη. Στη δεύτερη, όμως, το «Λεβιάθαν», η κόλαση είναι η Ρωσία του Πούτιν, η Ρωσία του καπιταλισμού, η Ρωσία των ολιγαρχών και των τοπικών αρχόντων που συναλλάσσονται με τη μαφία και τα αποβράσματα του υπόκοσμου. Είναι η διεφθαρμένη εξουσία, η εκκλησία και οι απάνθρωποι μηχανισμοί ενός συστήματος που συνθλίβει τον άνθρωπο,ως μια συνθήκη που δεν έχει διέξοδο.
Εχουν, όμως, και μία διαφορά, απολύτως ενδεικτική για το οικονομικό, πολιτικό, κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο γυρίστηκαν. Στο «Ελα να δεις», γυρισμένο στη σοσιαλιστική Σοβιετική Ενωση, τον επί τρεις ώρες ζωντανό εφιάλτη έρχεται να λύσει η παντοτινή σοσιαλιστική πίστη στον Άνθρωπο και η ασταμάτητη πορεία στον αγώνα για Ελευθερία και για Ζωή. Στο «Λεβιάθαν» ο ήρωας συνθλίβεται από τέρας…. Δεν υπάρχει διαφυγή.
Αυτή, δε, η δεύτερη ταινία ετούτες τις ώρες, όμως, αναδεικνύει και την απύθμενη βλακεία της Ουκρανικής Ακαδημίας Κινηματογράφου και συνεκδοχικά και της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου, όπου συμφωνούν στον παγκόσμιο αποκλεισμό των ρώσικων ταινιών, επειδή προπαγανδίζουν τον Πούτιν. Διότι, την προβολή της συγκεκριμένης ταινίας συνοδεύει και μία παράλληλη ιστορία: αν και χρηματοδοτήθηκε από το ρωσικό κράτος, μετά την προβολή της κατηγορήθηκε ως «αντι-πατριωτική». Μάλιστα, με αφορμή τη διεθνή επιτυχία της, η κυβέρνηση στη Μόσχα υιοθέτησε νέους κανόνες ως προς τη χορήγηση άδειας προβολής ταινιών, βάζοντας ως προϋποθέσεις τη «μη υπονόμευση της εθνικής ενότητας και την υπεράσπιση της συνταγματικής τάξης». Ετσι «προπαγανδίζει» ο ρώσικος κινηματογράφος ή έστω μέρος του ρώσικου κινηματογράφου τον Πούτιν!
Φυσικά, προφανώς και η ελευθερία της τέχνης καθώς και η ελευθερία της διάδοσής της δεν εξαρτάται από τον ποιόν προπαγανδίζει ή δεν προπαγανδίζει και οπωσδήποτε δεν κρίνεται με κριτήρια φυλετικά και καταγωγικά. Φαίνεται, όμως, πως οι «δημοκράτες» της καπιταλιστικής Δύσης ανοίγουν τις πύλες αυτής της κόλασης. Μια κόλασης που μας γυρίζει πίσω και από το Διαφωτισμό. Το διαφωτισμό της δικής τους τάξης, της αστικής. Διότι, στην πραγματικότητα, εδώ μιλάμε για ακύρωση ακόμα και εκείνων των αστικοδημακρατικών ελευθεριών που ήταν απαραίτητες για την ύπαρξή τους και την εξασφάλιση της συναίνεσης και που βέβαια δεν προέκυψαν από παρθενογένεση, αλλά από αίμα… Η υποχώρηση, δε, αυτών ακριβώς των ελευθεριών δηλώνει με τον πλέον κατηγορηματικό τρόπο πως καθόλου δεν χαρακτηρίζουν την ουσία της αστικής δημοκρατίας. Αντίθετα, όποτε θέλουν και όποτε χρειάζεται τις παίρνουν πίσω. Ετσι, με αφορμή την απαράδεκτη εισβολή στην Ουκρανία παρατηρούμε την αστική δημοκρατία ξεγυμνωμένη από όλα τα δήθεν φιλελεύθερα ιδεώδη της, γυμνή να πνίγεται στο βούρκο της βαρβαρότητάς της.
Υπενθυμίζουμε το ερεβώδες, φρικιαστικό σκεπτικό της Ουκρανικής Ακαδημίας Κινηματογράφου ζητώντας τον αποκλεισμό των ρώσικων ταινιών από τις παγκόσμιες διοργανώσεις, από τη διανομή, από τις αίθουσες: «σε μια εποχή που οι παγκόσμιες δυνάμεις επιβάλλουν οικονομικές και πολιτικές κυρώσεις στη Ρωσική Ομοσπονδία, η χώρα συνεχίζει να δραστηριοποιείται στον πολιτιστικό τομέα. Ειδικότερα, αρκετές ταινίες της Ρωσίας γίνονται δεκτές τακτικά στα προγράμματα των περισσότερων παγκόσμιων κινηματογραφικών φεστιβάλ και δαπανώνται σημαντικοί πόροι για την προώθησή τους. Αποτέλεσμα αυτής της δραστηριότητας δεν είναι μόνο η διάδοση προπαγανδιστικών μηνυμάτων και παραποιημένων γεγονότων. Ενισχύει επίσης την πίστη της ρωσικής κουλτούρας – την κουλτούρα του επιτιθέμενου κράτους, που εξαπέλυσε αδικαιολόγητο και απρόκλητο πόλεμο στην κεντρική Ευρώπη. Ακόμη και η ίδια η παρουσία ρωσικών ταινιών στο πρόγραμμα των παγκόσμιων κινηματογραφικών φεστιβάλ δημιουργεί την ψευδαίσθηση της εμπλοκής της Ρωσίας στις αξίες του πολιτισμένου κόσμου.».
Και την απάντηση της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου: «Η Ευρωπαϊκή Ακαδημία Κινηματογράφου παραμένει ένα μέρος για να υποστηρίζει και να ενώνει όλους τους κινηματογραφιστές που συμμερίζονται την πίστη μας στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια, την ελευθερία, τη δημοκρατία, την ισότητα, το κράτος δικαίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αναγνωρίζουμε και εκτιμούμε εκείνους τους γενναίους κινηματογραφιστές στη Ρωσία που αντιστέκονται σε αυτόν τον πόλεμο. Ωστόσο, ενόψει μιας βίαιης και αδικαιολόγητης επίθεσης, πρέπει να σταθούμε δίπλα στις αδερφές και τους αδελφούς μας στην Ουκρανία των οποίων οι ζωές κινδυνεύουν. Αναγνωρίζουμε ότι αυτή η αντίδραση θα έπρεπε να είχε έρθει νωρίτερα τις προηγούμενες ημέρες, αλλά οι δημοκρατικές μας διαδικασίες έπρεπε να ακολουθηθούν. Ενώ έγιναν αυτά, η Ευρωπαϊκή Ακαδημία Κινηματογράφου, παράλληλα και αθόρυβα στα παρασκήνια, κατάφερε να συγκεντρώσει κεφάλαια και να δημιουργήσει δομές υποστήριξης. Ως εκ τούτου, επωφελούμαστε αυτής της ευκαιρίας για να εκφράσουμε κατηγορηματικά τη διαμαρτυρία μας ενάντια σε αυτόν τον αποτρόπαιο πόλεμο και να επιβεβαιώσουμε και να επαναλάβουμε την πλήρη και πλήρη αλληλεγγύη μας προς τον ηρωικό λαό της Ουκρανίας.».
Δηλαδή, η Ευρωπαϊκή Ακαδημία Κινηματογράφου δηλώνει και «δημοκρατικά» ευαίσθητη και ακολούθησε «δημοκρατικές διαδικασίες» – ψήφισαν δηλαδή, μάλλον αυτό θέλει να μας πει – για να καταλήξει σε μία φασιστικής κοπής και έμπνευσης απόφαση.
Πληροφοριακά, αναφέρουμε ότι αυτές τις ημέρες στις αθηναϊκές κινηματογραφικές αίθουσες προβάλλονται δύο ουκρανικές ταινίες: η ταινία «Η Δύναμη της Αλήθειας», βραβευμένη στο «Ενα Κάποιο Βλέμμα» του 72ου Φεστιβάλ Καννών φιλμ, του Σεργκέι Λόζνιτσα, που γυρίστηκε με ευρωπαϊκά κεφάλαια και ούτε λίγο ούτε πολύ μας λέει ότι στο Ντονμπάς τις δολοφονίες (14.000 αντιφασίστες, κομμουνιστές και αριστεροί από το 2014 ως σήμερα) τις έκαναν οι αντιφασίστες και και όχι οι ναζιστές του τάγματος Αζόφ. Και η ταινία «Ταξίδι στην Κριμαία», του Ουκρανού Ναριμάν Αλίεβ.
Να υποθέσουμε ότι οι παραπάνω ταινίες προπαγανδίζουν τη σωστή πλευρά της ιστορίας;
Και για το τέλος … από την Καθαρά Δευτέρα 7 Μαρτίου ο ΑΝΤ1 θα παρουσιάζει, αποκλειστικά για την ελληνική τηλεόραση, τη σειρά «Υπηρέτης του Λαού» την οποία υπογράφει, ως δημιουργός και πρωταγωνιστής, ο Πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι.
Η βλακεία και η ανοησία είναι σύμφυτα στοιχεία της πορείας προς τον εκφασισμό της κοινωνίας. Η κατακλυσμιαία βλακεία, ωστόσο, δεν κάνει όλα τα παραπάνω λιγότερο επικίνδυνα.
Υ.Γ. Μέχρι στιγμής μόνο η Επιμελητήρια Εικαστικών Τεχνών (δείτε εδώ την Ανακοίνωση) εξέδωσε ανακοίνωση καταγγελίας για πογκρόμ κατά των καλλιτεχνών από τη Ρωσία.
***Η φωτογραφία είναι “Το μαύρο τετράγωνο” του Καζίμιρ Μάλεβιτς