Του Γιώργου Ηλιόπουλου
Η Κίνα προχωρεί με μεγάλη ταχύτητα σε ολόκληρο το φάσμα της ψηφιακής τεχνολογίας και ήδη εφαρμόζει Σύστημα Παροχής Υπηρεσιών με αξιοποίηση της τεχνολογικής καινοτομίας των αλυσσοδεσμών (Blockchain Service Network-BSN) που εξυπηρετεί όχι μόνον τις εμπορικές συναλλαγές στο εσωτερικό της χώρας, αλλά και τις διεθνείς συναλλαγές. Το σύστημα επιτηρείται από μία μεγάλη ομάδα στελεχών που δεν προέρχονται μόνον από την Κεντρική Τράπεζα, αλλά και από τους ομίλους Baidu και Tencent. Αυτό δεν είναι άσχετο από τη σχέση που αναπτύσσουν Ρωσία-Κίνα.
Πολλά επαρκώς πληροφορημένα τραπεζικά στελέχη στο Χονγκ-Κόνγκ υποστηρίζουν πως η πρόθεση της Κίνας δεν στρέφεται προς την κατεύθυνση αντικατάστασης του αμερικανικού δολαρίου με το κινέζικο γουάν, ειδικά σε περίοδο που το πετροδολάριο έχει περιπέσει σε κωματώδη κατάσταση. Αντίθετα, επιθυμεί να το παρακάμψει κυρίως στις αγορές του νοτίου ημισφαιρίου.
Η επίσημη θέση του Πεκίνου εστιάζεται στο γεγονός ότι το δολάριο οφείλει να αντικατασταθεί από δικαιώματα ανάληψης πιστώσεων (Special Drawing Rights-SDR) που θα υπόκεινται στον έλεγχο του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Τα δικαιώματα αυτά (SDR ή και XDR) βασίζονται σε ένα συμπληρωματικό διεθνές συναλλαγματικό απόθεμα που διατηρεί το ΔΝΤ, με την αξία του να καθορίζεται από την αξία των διεθνούς εμβέλειας αποθεματικών νομισμάτων που το απαρτίζουν και των οποίων το ποσοστό συμμετοχής αναθεωρείται ανά πενταετία.
Όμως, από τα πέντε διεθνούς εμβέλειας νομίσματα (δολάριο, ευρώ, στερλίνα, γιέν και γουάν) τα δύο πρώτα αποτελούν το 80% του αποθέματος, οπότε έστω και έμμεσα οι ΗΠΑ διατηρούν ένα σημαντικό μηχανισμό ελέγχου. Αυτό το καθεστώς δεν επιθυμεί το Πεκίνο. Από την άλλη πλευρά οι Κινέζοι δεν εμφανίζονται διατεθειμένοι να επιτρέψουν να μεταφερθεί στο νόμισμά τους το τεράστιο φορτίο της αποκλειστικότητάς του, με τη έννοια του παγκόσμιου αποθεματικού συναλλάγματος.
Το ψηφιακό γουάν
Στους διεθνείς τραπεζικούς κύκλους, πάντως, επικρατεί η άποψη πως οι κινεζικές προτάσεις αποτελούν έναν αντιπερισπασμό του Πεκίνου και πως η πραγματική του πρόθεση είναι η υποστήριξη του νέου ψηφιακού γουάν με χρυσό. Ο χρυσός ίσως αξιοποιηθεί σε πρώτη φάση για την παροχή εγγυήσεων στην μετατρεψιμότητα ομολόγων, ή απλά να αντιπροσωπεύει μία παράπλευρη ενυπόθηκη εγγύηση.
Πάντως, ακόμα και μία αξιοποίηση αυτής της μορφής θα προκαλέσει σεισμό στις αγορές και κυριολεκτικά έναν κεραυνό που θα πλήξει ανεπανόρθωτα το δολάριο. Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Συμβούλιο Χρυσού (World Gold Council) η Κίνα έχει αποθεματοποιήσει περισσότερους από 20.000 μετρικούς τόνους χρυσού, από του οποίους οι 17.500 αποτελούν τα αποθεματικά του Χρηματιστηρίου Χρυσού της Σαγκάης (Shanghai Gold Exchange-SGE), 500 του ταμείου δημοσίων εγγυήσεων και οι υπόλοιποι αποθεματικά της Κεντρικής Τράπεζας. Παραμένει, όμως, άγνωστη η ποσότητα που διατηρούν στα αποθεματικά τους οι μεγάλες κινεζικές τράπεζες, οι οποίες υλοποιούν συνεχή προγράμματα αγορών χρυσού από το 2002.
Η Κίνα ουσιαστικά έχει και την συνδρομή της Ρωσίας στην προσπάθεια συγκέντρωσης χρυσού, με την δεύτερη να αυξάνει την παραγωγή του πολύτιμου μετάλλου από τους 189 μετρικούς τόνους του 2012, σε 305 το 2021. Ταυτόχρονα, η ρωσική Κεντρική Τράπεζα αυξάνει το απόθεμά της σε χρυσό από τους 900 μετρικούς τόνους του 2012, σε 2.300 το 2021. Παράλληλα και η κινεζική Κεντρική Τράπεζα το διπλασιάζει από τους 1.000 μετρικούς τόνους του 2014, σε 2.000 το 2021.
Έρχονται κοντά Ρωσία-Κίνα
Μετά την κρίση στην Ουκρανία, οι Σι Ζινπίνγκ και Βλαντιμίρ Πούτιν, συνομιλούν συχνά με την τελευταία τους συνομιλία μετά τα μέσα Μαρτίου να χαρακτηρίζεται από τον πάντοτε προσεκτικό εκπρόσωπο Τύπου Ντιμίτρι Πεσκόφ εντελώς ασυνήθιστα ως εξαιρετικά σημαντική. Οι συνεννοήσεις αυτές έχουν ιδιαίτερη γεωπολιτική σημασία για το 2022, σε σχέση με τις προγενέστερες συνομιλίες Μπάιντεν-Πούτιν.
Ο Πεσκόφ αναφέρεται έστω και συγκεκαλυμμένα σε γεωπολιτικά θέματα, με πρώτο τον συντονισμό των κινήσεων των δύο χωρών έναντι ενός νέου υβριδικού πολέμου που επαναφέρει μνήμες Ψυχρού Πολέμου. Αν και δεν υπάρχουν ουσιαστικές διαρροές, ο βοηθός του Ρώσου προέδρου σε θέματα εξωτερικής πολιτικής Γιούρι Ουσακόφ αποκαλύπτει κάποια βασικά σημεία. Το πρώτο αφορά το γεγονός ότι η Μόσχα τροφοδοτεί με συνεχή πληροφόρηση το Πεκίνο για την οποιαδήποτε πρόοδο ή αποτελμάτωση των σχέσεών της με τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, με δεδομένη την προβληματική κατάσταση στην Ουκρανία.
Το Πεκίνο από την πλευρά του δεσμεύεται να υποστηρίξει πλήρως τις απαιτήσεις της Μόσχας για παροχή εγγυήσεων ασφαλείας από τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ. Οι δύο ηγέτες συμφωνούν παράλληλα πως οι προβαλλόμενες υπερβολικά διασκέψεις κορυφής για την δημοκρατία, εξελίσσονται αντιπαραγωγικά και χαράσσουν νέες διαχωριστικές γραμμές, προκαλώντας προβλήματα στο διεθνές εμπόριο.
Όμως το σημαντικότερο αφορά στην δημιουργία μίας ανεξάρτητης χρηματοοικονομικής δομής για τις διεθνείς εμπορικές συναλλαγές που θα παραμένει απρόσβλητη από επιθετικές κινήσεις τρίτων χωρών. Το ολοκληρωμένο σχέδιο θα ανακοινωθεί σε διάσκεψη κορυφής στα τέλη 2022. Εντελώς συμπτωματικά, πρόσφατα και εν μέσω σκληρών οικονομικών κυρώσεων λόγω της Ουκρανίας, η Ρωσία δηλώνει πως πρόκειται να εισάγει διατάξεις ελέγχου, ή ακόμα και απαγορεύσεων εξαγωγών για συγκεκριμένα αγαθά και πρώτες ύλες με χρονικό ορίζοντα οριστικοποίησης την λήξη του 2022, που αναμένεται να προκαλέσουν μεγάλα προβλήματα στις αγορές και κύματα ανόδου των τιμών.
Προς ρήτρα χρυσού
Οι υποψίες, πάντως, των αγορών για την νέα χρηματοοικονομική δομή, εστιάζονται στην αξιοποίηση του χρυσού, με δεδομένο ότι από το 2018, η Κίνα υποστηρίζει το γουάν που χρησιμοποιεί στις εισαγωγές ενέργειας με χρυσό. Φυσιολογικά αναμένεται η υιοθέτηση του χρυσού σε ολόκληρο τον εμπορικό τομέα Κίνας και Ρωσίας ως μορφή εγγύησης των συναλλαγών στο γουάν και στο ρούβλι. Ταυτόχρονα μάλλον πρόκειται να συνδεθούν το γουάν και το ρούβλι με μηχανισμό σταθερής ισοτιμίας, ανεξάρτητης από τις διακυμάνσεις της αγοράς συναλλάγματος. Μία εύλογη σχέση του κινεζικού νομίσματος προς το ρωσικό ανταποκρίνεται υπό τις παρούσες συνθήκες στο 1:12.
Οι αναγκαίες προϋποθέσεις για την εφαρμογή ρήτρας χρυσού αφορούν κυρίως την απόλυτη ελευθερία της μετατρεψιμότητάς του στον διακανονισμό συναλλαγών στο εσωτερικό της χώρας, όπως και στο σύστημα των εισαγωγών και εξαγωγών της. Ταυτόχρονα το εθνικό νόμισμα σε κυκλοφορία οφείλει να αντιπροσωπεύει μία σταθερή αξία σε χρυσό με βάση μία αμετάβλητη τιμή σε συγκεκριμένη φάση των αγορών και να μετατρέπεται ελεύθερα σε χρυσό εάν και εφόσον το επιθυμούν οι κάτοχοί του. Όμως για να καταλήξει η Ευρωζώνη λόγου χάρη σε μία τέτοια εξέλιξη πρέπει να υλοποιηθούν συγκεκριμένα βήματα:
Πρώτον, επιβάλλονται διασκέψεις με τις τράπεζες πριν από την εφαρμογή της ρήτρας, ώστε να αναδιαρθρωθεί το τραπεζικό σύστημα. Ο στόχος έγκειται στον διαχωρισμό των δραστηριοτήτων που αφορούν καταθέσεις με την έννοια της θεματοφυλακής σε σχέση με τις αντίστοιχες που επικεντρώνονται σε επενδύσεις σε ομόλογα, μετοχές και άλλα χρηματοπιστωτικά προϊόντα με την έννοια του διαμεσολαβητή. Κάθε επέκταση των τραπεζικών πιστώσεων επιβάλλεται να ανασταλεί πριν από την εφαρμογή της ρήτρας.
Δεύτερον, όλα τα μέλη μεταφέρουν τα αδήλωτα αποθεματικά τους σε χρυσό στις κεντρικές τράπεζες, ενώ ταυτόχρονα δηλώνεται πως το ευρώ θα αποτιμηθεί σε χρυσό σε συγκεκριμένη ημερομηνία με βάση τις τιμές του πολύτιμου μετάλλου, όπως αυτές διαμορφώνονται στο διάστημα που μεσολαβεί.
Μείωση χρηματοπιστωτικών κινδύνων
Τρίτον, μετά την ημερομηνία εφαρμογής οφείλει να δηλωθεί η ποσότητα του ευρώ σε κυκλοφορία και η οποιαδήποτε πιστωτική επέκταση με αύξηση της κυκλοφορίας οφείλει να υποστηρίζεται από τα αποθεματικά της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Παράλληλα σε ετήσια βάση θα απαιτηθούν αγορές της τάξης των 1.500 μετρικών τόνων χρυσού (τρέχουσα αξία περίπου €50 δισ.), ώστε να διευκολύνεται εάν και εφόσον απαιτείται, η αύξηση της κυκλοφορίας χρήματος χωρίς σημαντικά προβλήματα.
Τέταρτον, η εφαρμογή της ρήτρας θα συνοδευθεί από τη μετατροπή του χρέους της Ευρωζώνης σε διηνεκές, δηλαδή χωρίς ημερομηνία αποπληρωμής, με παράλληλη αποτίμησή του σε χρυσό με σταθερό επιτόκιο πληρωτέο απευθείας σε χρυσό ή στο μετατρέψιμο πλέον ευρώ. Η μετατροπή του δανεισμού παρέχει πολλά πλεονεκτήματα με κυριότερο την μείωση των χρηματοπιστωτικών κινδύνων. Εάν λόγου χάρη αποδίδει σε ετήσια βάση 2% στον κάτοχό του τότε η εγγύηση του χρυσού θα αποφέρει αποδόσεις έως και 4% στις δευτερογενείς αγορές, ενώ η δημιουργία σταθερού πλούτου για τους κατόχους, θα ενισχύσει τις ροές κεφαλαίων προς την οικονομία.
Πέμπτον, όλοι οι κάτοχοι ευρώ έχουν την δυνατότητα να το μετατρέπουν απολύτως ελεύθερα σε χρυσό μετά την εφαρμογή της ρήτρας. Σε μεταγενέστερο στάδιο επιβάλλεται ο καθορισμός σταθερής σχέσης του χρυσού με τον άργυρο, ώστε να διευκολυνθεί η κυκλοφορία αργυρών νομισμάτων, πλήρως ανταλλάξιμων με χρυσό στην προκαθορισμένη σχέση. Μία επιθυμητή σχέση προσδιορίζεται στο 1:20, αν και στην τρέχουσα περίοδο διαμορφώνεται σε επίπεδα ανώτερα του 1:75.
Πάντως, παρατηρείται απότομη άνοδος των τιμών του αργύρου, με τις αγορές να τιμολογούν την πιθανότητα διμεταλλικού συστήματος. Το διμεταλλικό σύστημα επαναφέρει μνήμες της Λατινικής Ένωσης που ιδρύθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 1865 και συγκροτήθηκε από πέντε κράτη-μέλη (Γαλλία, Ιταλία, Βέλγιο, Ελβετία και Ελλάδα). Η Ελλάδα προσχώρησε στη Λατινική Ένωση το 1868 και κατά την τετραετία 1905-1909 παρέμεινε τυπικό μέλος της.
Έκτον, δεν πρόκειται να εισαχθεί κανείς απολύτως συναλλαγματικός έλεγχος με την εφαρμογή της ρήτρας.
Έβδομον, χώρες που συμμετέχουν σε ετήσιες διασκέψεις με προεκτάσεις σε θέματα νομισματικής πολιτικής, όπως οι G7 και G20 επιβάλλεται να αποσυρθούν.
Όγδοον, οι οποιοιδήποτε σχεδιασμοί για την ψηφιοποίηση του νομίσματος δεν καθίστανται πλέον αναγκαίοι και ενδεχόμενα ενέχουν κινδύνους. Με δεδομένο ότι οι διαχειριστές κινδύνων κατατάσσουν την τρέχουσα οικονομική κρίση από πλευράς κινδύνου στο επίπεδο 5, ενώ η ανάλογη του 2008 μόλις έφθανε στο 3, οι συνθήκες για την επαναφορά ρήτρας χρυσού έχουν ωριμάσει απότομα, λόγω και της επιτάχυνσης που προκαλείται από την πανδημία και οπωσδήποτε από τις απρόβλεπτες ανατροπές που διαχέονται σε παγκόσμιο επίπεδο λόγω της κρίσης στην στην Ουκρανία.