Σε πρόσφατη συνέντευξη του ο Γιουβάλ Χαράρι μίλησε για τον κίνδυνο της πόλωσης για το πολίτευμα της Δημοκρατίας. Πολλά από αυτά που λέει θα ταίριαζαν γάντι στην κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στον ΣΥΡΙΖΑ με μεγαλύτερη ένταση τον τελευταίο χρόνο.
Είπε χαρακτηριστικά:
Στη Δημοκρατία, όταν αρχίσεις να πιστεύεις ότι οι άνθρωποι που δε σκέφτονται σαν εσένα δεν είναι απλά οι πολιτικοί σου αντίπαλοι αλλά οι εχθροί που θέλουν να σε καταστρέψουν εσένα και τον τρόπο ζωής σου, τότε η Δημοκρατία καταρρέει γιατί η Δημοκρατία δε μπορεί να λειτουργήσει μεταξύ εχθρών.
Η Δημοκρατία δουλεύει όταν πιστεύεις ότι η άλλη πλευρά έχει λάθος αλλά είναι καλοί άνθρωποι που αγωνίζονται και αυτοί για το καλό του κόμματος ή της πατρίδας.
Αν πιστεύεις ότι αυτοί που έχουν διαφορετικές απόψεις είναι εχθροί που προσπαθούν να σε καταστρέψουν, τότε οι εκλογές μετατρέπονται σε έναν πόλεμο και θα κάνεις τα πάντα για να κερδίσεις τις εκλογές γιατί αυτό που διακυβεύεται είναι η επιβίωσή σου.
Κι έτσι, ακόμη και αν χάσεις δεν έχεις καμία βούληση να αποδεχτείς το αποτέλεσμα της κάλπης ενώ αν κερδίσεις νοιάζεσαι μόνο για αυτούς οι οποίοι συμφωνούν μαζί σου, τα μέλη της φυλής σου, και όχι της “εχθρικής” φυλής που κοιτάς να τους εξαλείψεις.
Η Δημοκρατία είναι όπως ένα ευαίσθητο φυτό που χρειάζεται ειδικές συνθήκες για να επιβιώσει και να ανθίσει. Μία συνθήκη είναι η ύπαρξη τεχνολογιών πληροφόρησης που επιτρέπουν τη διεξαγωγή γόνιμου διαλόγου στη βάση πραγματικών γεγονότων, μία άλλη συνθήκη είναι ότι εμπιστεύεσαι τους θεσμούς και τα όργανα.
Αν δεν εμπιστεύεσαι τους θεσμούς, η Δημοκρατία δε λειτουργεί.
Αλλά πρώτη και βασική συνθήκη για να λειτουργήσει η Δημοκρατία είναι να μη βλέπεις αυτούς που διαφωνείς ως εχθρούς σου.
Και αυτό είναι το πρόβλημα στον δημοκρατικό διάλογο όπως διεξάγεται στην εποχή μας. Αυτή η τάση να πηγαίνουμε όλο και πιο πολύ στα άκρα στον τρόπο που αντιμετωπίζουμε τους πολιτικούς αντιπάλους μας δημιουργεί την αίσθηση ότι η απέναντι πλευρά είναι ένας εχθρός.
Και αν η άλλη πλευρά είναι εχθρική είναι λογικό ότι οι όποιες θέσεις της είναι παράλογες και παράνομες.
Και αν φτάσουμε στο σημείο όπου η δυνατότητα διαλόγου καταρρεύσει, πώς θα βρούμε λύση σε σημαντικά ζητήματα;
Ο Τραμπ είναι ένα παράδειγμα αυτού που λέω. Το 2016 είχε ερωτηθεί αν έχανε τις εκλογές αν θα αποδεχόταν το αποτέλεσμα και αυτός είπε “όχι”.
Το 2020 έχασε τις εκλογές αλλά δεν παρέδωσε την εξουσία ειρηνικά. Προσπάθησε με κάθε τρόπο να εμποδίσει τη μεταβίβαση της εξουσίας.
Και τώρα είναι ξανά υποψήφιος γιατί το μάθημα που πήρε από την 6η Ιανουαρίου του 2021 (εισβολή οπαδών Τραμπ στο Καπιτώλιο) ήταν ότι ουσιαστικά μπορώ να κάνω ότι θέλω χωρίς πραγματικές επιπτώσεις αν έχω τη “βάση” μαζί μου.
Ήταν σαν ένα τεστ. Αν έκανα αυτό το ακραίο πράγμα και ακόμη με υποστηρίζουν, αυτό σημαινει ότι θα με υποστηρίζουν ανεξαρτήτως του οτιδήποτε κάνω.
Στον πυρήνα της, η Δημοκρατία είναι μία συζήτηση μεταξύ ανθρώπων με διαφορετικές θέσεις που προσπαθούν να λάβουν αποφάσεις.
Η Δικτατορία από την άλλη είναι όταν κάποιος υπαγορεύει τα πάντα.
Όταν δε μπορείς να εμπιστευθείς τίποτα, όταν αμφιβάλλεις για κάθε πληροφορία που διακινείται και ο αντίπαλός σου είναι εχθρός, τότε το μόνο σύστημα που λειτουργεί είναι αυτό της Δικτατορίας γιατί η Δημοκρατία βασίζεται στην εμπιστοσύνη ενώ η Δικτατορία λειτουργεί μέσω του τρόμου και του φόβου.
Δεν εμπιστεύεσαι τίποτα σε μία δικτατορία. Δεν εμπιστεύεσαι τίποτα που φοβάσαι.