Του Ιωάννη Ιντζέ *
Λίγο μετά την μαζική επίθεση του Ιράν στο Ισραήλ με βαλλιστικούς πυραύλους, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες έγραψε στο Χ: «είναι καιρός να σταματήσει ο ανατριχιαστικός κύκλος της κλιμάκωσης μετά την κλιμάκωση που οδηγεί τους ανθρώπους της Μέσης Ανατολής κατευθείαν στον γκρεμό. Αυτός ο θανατηφόρος κύκλος βίας παθιασμένων πρέπει να σταματήσει».
Όταν υπάρχει συνεχής κλιμάκωση της βίας είναι λογικό κάποιος να αναρωτηθεί: μα καλά έχει εκλείψει η λογική των ανθρώπων, έχουμε τρελαθεί, δεν βλέπουμε την καταστροφή που έρχεται για όλους, χωρίς εξαίρεση;
Ο Ηράκλειτος είχε πει ότι «ο πόλεμος είναι ο πατέρας όλων, ο βασιλεύς πάντων, και άλλους κατέστησε θεούς και άλλους ανθρώπους, άλλους έκανε δούλους κι άλλους ελεύθερους». Και εάν «ο πόλεμος είναι η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα», τότε μέσω αυτού θα λυθούν λογαριασμοί και θα υλοποιηθούν γεωπολιτικοί σχεδιασμοί. Και αυτός ο πόλεμος δεν αποτελεί εξαίρεση. Μπορεί να φαίνεται ότι το Ισραήλ ενεργεί με βάση το νόμιμο δικαίωμά του στην άμυνα και ασφάλεια, αλλά αυτό δεν είναι ανεξάρτητο από τους ευρύτερους σχεδιασμούς στην περιοχή, ιδιαίτερα τώρα που βρισκόμαστε πολύ κοντά στις προεδρικές εκλογές της 5ης Νοεμβρίου στις ΗΠΑ.
Ποια επομένως είναι τα σχέδια που ενδεχομένως να έχουν τεθεί ως τελική επιδίωξη (end state);
1ον Η διάλυση του Ιράν
Το Ιράν είναι μία χώρα με πολλά συγκριτικά πλεονεκτήματα και σημαντικά αποθέματα πετρελαίου, η οποία όμως δεν είναι στην σφαίρα επιρροής της Δύσης. Αυτό, ανεξάρτητα από το θεοκρατικό καθεστώς που έχει εγκαταστήσει από το 1979, αποτελεί κόκκινο πανί και μία σημαντική αιτία να θέλει κάποιος να την επαναφέρει «στην τάξη».
Ο στόχος διάλυσης του Ιράν είναι προφανής με την πρώτη ανάγνωση των γεγονότων που γνωρίζουμε. Το Ιράν υποστηρίζει την Παλαιστίνη, τον Λίβανο, τη Συρία, την Υεμένη, ακόμη και το Ιράκ και όλοι αυτοί αντιτάσσονται στο Ισραήλ. Επίσης το Ιράν έχει τις προϋποθέσεις να αποκτήσει πυρηνικά όπλα, ίσως και με την βοήθεια της Ρωσίας και να έχει έτσι τη δυνατότητα να εξαφανίσει το Ισραήλ από τον χάρτη πολύ εύκολα. Βέβαια το Ιράν, τα τελευταία χρόνια έχει αναπτύξει σημαντική οικονομική, πολιτική και στρατιωτική συνεργασία με την Ρωσία, τόσο σε διμερές επίπεδο, όσο και στο πλαίσιο των BRICS, στο οποίο εντάχθηκε την 1η Ιαν 2024. Μην ξεχνούμε ότι στον πόλεμο της Ουκρανίας παρείχε σημαντική στρατιωτική βοήθεια με τη διάθεση βαλλιστικών πυραύλων, ευελπιστώντας να λάβει μαχητικά Α/Φ Su-35 και Α/Α πυραύλους S-400. Δεν γνωρίζουμε εάν αυτά τα συστήματα έχουν ενταχθεί στο Ιρανικό οπλοστάσιο, αλλά εάν δεν είναι ακόμα, τότε αυτό αποτελεί έναν ακόμη λόγο για το Ισραήλ να επισπεύσει την επίθεσή του.
2ον H δημιουργία του Κουρδιστάν
Η διάλυση του Ιράν θα δημιουργήσει και τις προϋποθέσεις για την ίδρυση του κράτους του Κουρδιστάν. Ήδη στην ΒΑ Συρία υπάρχει η Κουρδική περιοχή Rojava και το σημαντικότερο πολιτικό της κόμμα, το PYD, συνεργάζεται στενά με το κουρδικό PKK της Τουρκίας. Επίσης οι Κούρδοι λαμβάνουν σημαντική βοήθεια από τις ΗΠΑ στον αγώνα τους ενάντια στο Ισλαμικό Κράτος. Η υποστήριξη αυτή είναι οικονομική (περί τα 100 εκατ ετησίως) παροχή εξοπλισμού, διοργάνωση κοινών ασκήσεων, ακόμα και συμμετοχή σε τελετές αποφοίτησης κούρδων στελεχών.
Ο Πρόεδρος Ερντογάν, αλλά και άλλοι τούρκοι αξιωματούχοι, έχουν αναφερθεί στον κίνδυνο να είναι η σειρά της Τουρκίας μετά το Ιράν, όχι τόσο με μία στρατιωτική επίθεση, αλλά με την δημιουργία των προϋποθέσεων για την ίδρυση ενός Μεγάλου Κουρδιστάν, χρησιμοποιώντας το PKK/PYD στη βόρεια Συρία και το βόρειο Ιράκ, με στόχο να δημιουργηθεί ένας νέος διάδρομος που θα ελέγχεται μέσω και της συνδρομής των ΗΠΑ. Ένα νέο κουρδικό κράτος στην ΝΑ Τουρκία, το Ιράκ, το Ιράν και τη Συρία αποτελεί τον εφιάλτη της Τουρκίας αφού θα την αποκόψει πλήρως από τον νότο. Μη ξεχνάμε ότι περίπου 20-25 εκατομμύρια Κούρδοι ζουν στην Μέση Ανατολή και οι μισοί από αυτούς στην ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Τουρκίας, Βόρειου Ιράκ, Βόρειας Συρίας και ΝΔ Ιράν. Επίσης οι Κούρδοι αποτελούν το 18% του πληθυσμού της Τουρκίας. Όλες οι επιχειρήσεις της Τουρκίας, τόσο στο Ιράκ όσο και στην Συρία, έγιναν για να πληγούν οι δυνατότητες των Κούρδων, τους οποίους τους θεωρούν συλλήβδην τρομοκράτες. Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι το Κουρδιστάν είναι το μεγαλύτερο χαρτί με το οποίο μπορούν να «παίξουν» οι ΗΠΑ με την Τουρκία.
3ον Γη της επαγγελίας (Arz-ı Mevud)
Τα δύο προαναφερόμενα σχέδια είναι αλληλοσυνδεόμενα και έχουν μεγάλη πιθανότητα να υλοποιηθούν στον χρόνο που θα επιλέξουν οι ΗΠΑ, με την σύμφωνη γνώμη και σύμπραξη του Ισραήλ.
Υπάρχει όμως και ένα ακόμη σχέδιο που είναι πιο εμβληματικό, αλλά όχι εκτός λογικής. Το ανέφερε ο Τούρκος Πρόεδρος Ερντογάν στο βήμα της Βουλής: «Μπορώ να σας πω ειλικρινά ότι, ο τόπος στον οποίο η ισραηλινή διοίκηση, ενεργώντας με την αυταπάτη της «γης της επαγγελίας», θα βάλει στο στόχαστρο μετά την Παλαιστίνη και τον Λίβανο, με πλήρη θρησκευτικό φανατισμό, θα είναι η πατρίδα μας». Υπερβολή για εσωτερική κατανάλωση; Ενδεχομένως. Επίσημα πάντως δεν υπάρχει τέτοιο σχέδιο.
Οι ισραηλινοί έχουν βαθιά θρησκευτική παράδοση που επηρεάζει την οικονομική, πολιτική και στρατιωτική τους συμπεριφορά και σχεδίαση. Θεωρούν ότι αποτελούν «τον περιούσιο λαό» του Θεού και έχουν συνεπώς αυξημένες ελευθερίες και δικαιώματα. Τα όρια του Εβραϊκού Βασιλείου, στην εποχή του Σολομώντα, εκτεινόταν από τον Νείλο μέχρι τον Ευφράτη και η δύναμη του ήταν στο απόγειό της. Μια τέτοια περιοχή, ελεγχόμενη με κάποιον τρόπο, θα εξασφάλιζε πραγματικές συνθήκες ασφάλειας για το Ισραήλ και θα του έδινε το αναγκαίο στρατηγικό βάθος για να μπορεί να ελίσσεται. Φυσικά κάθε εδαφική επέκταση της σφαίρας ελέγχου του Ισραήλ του δίνει σημαντικό πεδίο ασφαλείας και χώρο να αναπτυχθεί. Το πώς θα γίνει αυτό σε βάρος άλλων κρατών και λαών, είναι εύκολο να το καταλάβουμε, από την μέχρι τώρα συμπεριφορά του Ισραήλ.
Σήμερα βρισκόμαστε σε ένα πολύ κρίσιμο σημείο γεωπολιτικών ανταγωνισμών, που σκοπό έχουν τη διατήρηση ή απόκτηση κυριαρχίας. Η Αμερικάνικη στρατηγική, όπως αποτυπώθηκε μετά τον Β’ΠΠ (NSC-68/14-4-1950) ήταν να παραμείνουν οι ΗΠΑ μεγάλη δύναμη και κανένα άλλο κράτος ή συνασπισμός κρατών να μην μπορεί να αποκτήσει τέτοια μορφή ισχύος ώστε να μπορεί, έστω και δυνητικά, να την απειλήσει.
Από την άλλη, νέες δυνάμεις, όπως οι BRICS (Ρωσία, Κίνα, Ινδία, κλπ) συνασπίζονται και ενισχύονται πολιτικά, οικονομικά και στρατιωτικά και διεκδικούν μερίδιο στην παγκόσμια σκακιέρα. Ήδη ανακοίνωσαν την έκδοση νομίσματος, το οποίο θα αντικαταστήσει το δολάριο στις μεταξύ τους εμπορικές συναλλαγές, ενώ και ο ανταγωνισμός για την ενέργεια είναι αδυσώπητος.
Από το 2022, ο πόλεμος στην Ουκρανία, έχει μετατραπεί σε αγώνα της Δύσης με την Ρωσία. Η καταστροφή των αγωγών φυσικού αερίου Nord stream, η απαγόρευση διέλευσης φυσικού αερίου και πετρελαίου μέσω αγωγών στην Ευρώπη και ο μεγάλος κατάλογος των οικονομικών κυρώσεων αποτελούν ενέργειές που στοχεύουν στην ενεργειακή αλλά και οικονομική απεξάρτησης της Ευρώπης από την Ρωσία. Όλα αυτά συμπλέκονται, αλληλοεπιδρούν και ενδεχομένως φέρνουν αποτελέσματα μη αναμενόμενα.
Δεν γνωρίζουμε, ούτε τον χρόνο, ούτε την έκταση των αντιποίνων που σχεδιάζει το Ισραήλ εναντίον του Ιράν. Το σίγουρο είναι ότι θα πυροδοτήσουν σημαντικές εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή, που θα μας επηρεάσουν όλους.
Η αρχαία «γη της επαγγελίας», σίγουρα θα είναι στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος, για πολλούς λόγους.
* Ο Ιωάννης Ιντζές είναι Αντιστράτηγος ε.α. απόφοιτος της Σχολής Εθνικής Άμυνας και κάτοχος ΜΑ στην «Εφαρμοσμένη Στρατηγική και τη Διεθνή Ασφάλεια».