Ο Καθηγητής Απόστολος Βουλγαράκης, από τη Σχολή Χημικών Μηχανικών και Μηχανικών Περιβάλλοντος του Πολυτεχνείου Κρήτης, μίλησε στον «Αγώνα της Κρήτης» για τα ακραία καιρικά φαινόμενα που πλήττουν ολοένα και συχνότερα την περιοχή μας και τον πλανήτη.
Σε μια αποκαλυπτική συνέντευξη, ο κ. Βουλγαράκης ανέλυσε τις αιτίες των καταστροφικών πλημμυρών που έπληξαν τη Βαλένθια και εξήγησε γιατί η Κρήτη είναι ιδιαίτερα ευάλωτη σε τέτοιου είδους φαινόμενα.
Συνδυασμός ακραίων καιρικών φαινομένων και κακής διαχείρισης
Όπως τόνισε ο καθηγητής, η καταστροφή στη Βαλένθια οφείλεται σε έναν συνδυασμό παραγόντων: την εξαιρετικά έντονη βροχόπτωση, που ξεπέρασε κάθε προηγούμενο, και την αργή αντίδραση των αρμοδίων αρχών.
Η κλιματική αλλαγή, σύμφωνα με τον κ. Βουλγαράκη, αυξάνει την συχνότητα και την ένταση τέτοιων φαινομένων, καθώς οι υψηλότερες θερμοκρασίες των θαλασσών οδηγούν σε μεγαλύτερες ποσότητες βροχής.
Η Κρήτη υπό απειλή
Ο καθηγητής υπενθύμισε ότι η Κρήτη δεν αποτελεί εξαίρεση. Τα πρόσφατα ακραία καιρικά φαινόμενα που έπληξαν το νησί το 2019 – στο οποίο είχαμε το πανευρωπαϊκό ρεκόρ μηνιαίας βροχόπτωσης οποιουδήποτε μήνα του έτους – αποδεικνύουν την ευπάθειά του.
Ωστόσο, ο κ. Βουλγαράκης σημείωσε ότι η ύπαρξη συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης, όπως το 112, αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο για την προστασία των πολιτών.
Η σχέση μεταξύ ξηρασίας και πλημμυρών
Ο κ. Βουλγαράκης εξήγησε ότι τα φαινόμενα της ξηρασίας και των πλημμυρών είναι άρρηκτα συνδεδεμένα. Οι παρατεταμένες περίοδοι ξηρασίας, όπως αυτή που βιώνει η Κρήτη, μπορούν να οδηγήσουν σε πιο έντονες πλημμύρες, καθώς το έδαφος δεν είναι σε θέση να απορροφήσει τις μεγάλες ποσότητες νερού.
Προληπτικά μέτρα
Ο καθηγητής τόνισε την ανάγκη για λήψη προληπτικών μέτρων, όπως:
- Απομάκρυνση κατοικιών από περιοχές υψηλού κινδύνου: Οι περιοχές κοντά σε ρέματα και ποτάμια πρέπει να επανεξεταστούν.
- Αντιπλημμυρικά έργα: Η κατασκευή αντιπλημμυρικών έργων είναι απαραίτητη για την προστασία των υποδομών και των κατοίκων.
- Αποκατάσταση των καμένων εκτάσεων: Η αποκατάσταση των καμένων εκτάσεων μπορεί να βοηθήσει στην απορρόφηση του νερού.
- Ενίσχυση του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης: Το 112 αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο, αλλά πρέπει να βελτιωθεί συνεχώς.
Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη του καθηγητή του Πολυτεχνείου Κρήτης κ. Αποστόλη Βουλγαράκη
- Τι συνέβη στη Βαλένθια; Ο αριθμός των νεκρών οφείλεται στην ένταση του καιρικού φαινομένου ή στην κακή λειτουργία της κρατικής μηχανής;
Όπως συχνά συμβαίνει σε τέτοιες ακραίες φυσικές καταστροφές που προκαλούνται από καιρικά φαινόμενα, η απάντηση είναι ότι οι ζημιές και ο αριθμός των νεκρών είναι αποτέλεσμα του συνδυασμού της έντασης του φαινομένου και της κακής διαχείρισης της κατάστασης από τον κρατικό μηχανισμό.
Η ποσότητα βροχής που έπεσε ήταν τεράστια, καθώς μέσα σε ένα οχτάωρο σημειώθηκαν ύψη βροχόπτωσης που συνήθως σημειώνονται μέσα σε έναν ολόκληρο χρόνο. Τέτοιου είδους φαινόμενα γίνονται όλο και πιο συχνά με την κλιματική αλλαγή, κάτι το οποίο οφείλεται στις υψηλότερες θερμοκρασίες των θαλασσών και στα μεγαλύτερα ποσά ενέργειας και νερού που τροφοδοτούνται από τις θάλασσες προς την ατμόσφαιρα κατά τη διάρκεια ακραίων καταιγίδων.
Στην περίπτωση της Βαλένθια, αυτή η ακραία καιρική συγκυρία συνδυάστηκε με επίσης ακραία αργοπορία στην προειδοποίηση των πληθυσμών της περιοχής για τον ερχομό και την εξέλιξη του φαινομένου. Η καθυστέρηση ήταν αδιανόητη, καθότι υπήρχαν ήδη μετεωρολογικές προγνώσεις οι οποίες έδειχναν το μέγεθος του κινδύνου.
- Διατρέχει η Κρήτη παρόμοιους κινδύνους;
Βεβαίως και διατρέχει.
Μόλις λίγα χρόνια πριν, το 2019, είχαμε το πανευρωπαϊκό ρεκόρ μηνιαίας βροχόπτωσης οποιουδήποτε μήνα του έτους το οποίο σημειώθηκε σε σταθμό της Κρήτης (Ασκύφου). Τις ίδιες ημέρες σημειώθηκαν επίσης πολύ μεγάλες ποσότητες βροχοπτώσεων σε μεγάλο μέρος του νησιού, το οποίο οδήγησε στις μεγάλες καταστροφές εκείνης της χρονιάς, ευτυχώς χωρίς ανθρώπινα θύματα.
Ακραίες βροχοπτώσεις έχουν σημειωθεί και μπορούν να σημειωθούν ξανά και στα πεδινά, το οποίο όπως ανέφερα αυξάνεται ως κίνδυνος όσο «ξεδιπλώνεται» η κλιματική αλλαγή. Άλλωστε οι περιπτώσεις της Μάνδρας, του Ιανού και του Ντάνιελ είναι όλες πρόσφατες και καταδεικνύουν το πόσο έχει αυξηθεί η συχνότητα ακραίων φαινομένων τέτοιου τύπου στον ελλαδικό χώρο.
Ένα καλό είναι το ότι έχουμε πλέον το σύστημα προειδοποίησης (112) το οποίο έχει εδραιωθεί στην καθημερινότητα μας και μπορεί να σώσει ζωές, μία δυνατότητα που δεν υπήρχε μέχρι και λίγα χρόνια πριν.
- Συνδέονται τα φαινόμενα παρατεταμένων περιόδων χωρίς νερό, όπως η περίοδος που διανύουμε στην Κρήτη τους τελευταίους μήνες, με αυτά καταστροφικών πλημμυρών; Λαμβάνοντας ως δεδομένο ότι τέτοια ακραία φαινόμενα μετατρέπονται στο νέο «κανονικό» τι είδους προληπτικά μέτρα και έργα είναι αναγκαία να γίνουν τώρα στο νησί της Κρήτης ώστε να διασφαλιστεί ότι ο όποιος κίνδυνος μεγάλων καταστροφών θα αποφευχθεί;
Ναι, είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Η κλιματική κρίση μπορεί να οδηγήσει τόσο σε παρατεταμένες ξηρασίες, ειδικά σε περιοχές όπως η Μεσόγειος, όσο και σε απότομες εξάρσεις ακραίας βροχόπτωσης. Οι οποίες δύνανται να προκαλέσουν ακόμα πιο έντονα πλημμυρικά φαινόμενα όταν το έδαφος έχει υποστεί παρατεταμένες ξηρασίες.
Σχετικά με το τί μπορεί να γίνει ώστε να θωρακιστούμε: υπάρχει το απαισιόδοξο κομμάτι, που είναι το ότι δυστυχώς όταν χτίστηκαν οι γειτονιές στις πόλεις και τα προάστια μας, δεν υπήρξε η δέουσα μέριμνα ώστε να διασφαλισθεί η ασφαλής απορροή των υδάτων σε συμβάντα έντονης βροχόπτωσης. Αυτό δύσκολα διορθώνεται.
Παρόλα αυτά, έστω και σε βάθος χρόνου, μπορούν να γίνουν βήματα ώστε σταδιακά να απομακρυνθούν δραστηριότητες από σημεία που είναι πολύ κοντινά σε ρέματα, πρώην ρέματα ή ποτάμια.
Η ευρύτερη πραγματοποίηση αντιπλημμυρικών έργων, η αποκατάσταση καμένων εκτάσεων ώστε τα εδάφη να μην απωλέσουν τη δυνατότητα τους να συγκρατούν το νερό και η περαιτέρω εδραίωση της χρήσης του 112 είναι σίγουρα βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση.