Του Γιάννη Αγγελάκη
Η ευεξία μετατρέπεται σε κάτι πολύ ευρύτερο, σε μία διαδικασία επίτευξης της τέλειας ζωής.
Το άτομο τώρα καλείται να τιθασσεύσει τον εαυτό του.
Σε μια πλειάδα apps και gadgets (τεχνολογίες του εαυτού) που βγαίνουν κατά εκατοντάδες τα τελευταία χρόνια, ο στόχος είναι η βελτίωση της αποτελεσματικότητας αυτο-ελέγχου.
Στα προγράμματα καταγράφονται στοιχεία του εαυτού, προσμετρώνται, κατανέμονται και συγκρίνονται με αυτά άλλων χρηστών. Το άτομο καλείται διαρκώς να ξεπεράσει τα όριά του. Ο εαυτός βρίσκεται πάντα υπό αξιολόγηση.
Σε πολλά από αυτά τα προγράμματα επιβραβεύονται θετικές συμπεριφορές και τιμωρούνται αρνητικές. Την επιβράβευση και την τιμωρία την επιβάλλουμε εμείς. Την αναγνωρίζουμε ως ένα αναγκαίο στοιχείο μίας διαδικαδίας διαρκούς αυτο-βελτίωσης. [23, 24, 25]
Οι ερευνητές του φαινομένου Carl Cederstrom και Andre Spicer λένε ότι το σώμα μετατρέπεται στο απόλυτο αντικείμενο της ζωής και ως τέτοιο τα περιθώρια για ζωή περιορίζονται όσο ανακαλύπτωνται νέοι τρόποι για αυτο-έλεγχο και αυτο-βελτίωση.
Ο Karl Elliott αναφέρει στο βιβλίο του «Better than Well» ότι και φάρμακα όπως το Prozac και οι επεμβάσεις πλαστικής χειρουργικής περιγράφονται όλο και παραπάνω ως εργαλεία αυτο-ανακάλυψης και αυτο-εκπλήρωσης, διαδικασίες που συντελούν στη βελτίωση της ευεξίας.
Αντί να θεωρείται ναρκισσιστική η αναζήτηση, αντιμετωπίζεται ως μια ηθική υποχρέωση για να γίνεις η καλύτερη εκδοχή του εαυτού σου. Αναγνωρίζεται ως μία πράξη αγάπης. [26]
Στη ναζιστική Γερμανία λέγανε ότι «το σώμα σου ανήκει στην πατρίδα σου. Έχεις ευθύνη προς την πατρίδα σου για το σώμα σου» και ως εκ τούτου οφείλεις να κρατάς το σώμα σου σε καλή κατάσταση για να υπηρετήσει καλά το έθνος. [27]
Σήμερα, λένε ότι το σώμα ανήκει σε εσένα και εσύ πρέπει να θέλεις να κρατάς το σώμα σου σε καλή κατάσταση «αν αγαπάς τον εαυτό σου», γιατί έτσι είσαι πιο ανταγωνιστικός και αυτό είναι καλό για σένα όσο είναι καλό και για την εταιρεία και την οικονομία.
Έτσι, θα μπορείς να κάνεις αυτό που αγαπάς, πιο αποτελεσματικά και αυξάνονται οι πιθανότητες να είσαι επιτυχημένος!
Όταν οι πλούσιοι αναλαμβάνουν τον ρόλο αυτών που ασκούν την κοινωνική κριτική
Γινόμαστε οι ίδιοι οι εξουσιαστές του εαυτού μας. Τα αφεντικά του εαυτού μας, όχι πλέον απλοί εργαζόμενοι. Ενίοτε και οι βασανιστές του εαυτού μας. Προσπαθούμε να εκμαιεύσουμε ακόμη και με ελεγχόμενη βία την «αλήθεια» του, που είναι η πιο πολύτιμη αξία.
Και όσο συμβαίνει αυτό, όσο αναλαμβάνουμε εμείς τον ρόλο να έχουμε τον ρόλο της εξουσίας, τόσο η εξουσία απελευθερώνεται από το βάρος του να εξουσιάζει.
Τώρα αυτοί που βρίσκονται σε θέσεις εξουσίας μπορούν να αναλαμβάνουν τον ρόλο να ασκούν την κοινωνική κριτική που εμείς δεν έχουμε τον χρόνο να ασκήσουμε.
Ο πλούσιος μπορεί να μιλά για την παγκόσμια φτώχια και την αδικία. Καλείται να καταστρώσει σχέδια για την αντιμετώπισή της.
Σήμερα, ένας πλούσιος μπορεί να αγωνίζεται για δικαιώματα, να θέλει «έναν καλύτερο κόσμο». Είναι μάλλον και αναγκαίο – τους έχουν ανάγκη οι φτωχοί – αφού αυτοί έχουν τη συνταγή της επιτυχίας.
Καλύτερα οι πλούσιοι να έχουν τα ηνία της αλλαγής, και όχι αυτοί που με τις απαιτήσεις τους μπορεί να βλάψουν τα συμφέροντά τους. Όχι αυτοί που λαμβάνουν λάθος αποφάσεις και που άλλωστε γι’ αυτό είναι φτωχοί.
Όσο λιγότερο εξουσία έχει το άτομο τόσο πιο πολύ του υπενθυμίζουν ότι είναι το κέντρο του κόσμου και ότι ο καθένας μόνος του αποφασίζει για το μέλλον του.
Σύμφωνα με έρευνα της Oxfam 42 άνθρωποι κατέχουν όσο πλούτο έχει το 50% του πιο φτωχού πληθυσμού του πλανήτη. 3 άνθρωποι στις ΗΠΑ έχουν όσο πλούτο έχει το 50% του πιο φτωχού πληθυσμού στη χώρα. Ο πλούτος του πλουσιότερου 1% του πλανήτη αυξήθηκε κατά 762 δισεκατομμύρια δολλάρια μέσα σε ένα έτος, ένα ποσό που θα μπορούσε να εξαλείψει 7 φορές το φαινόμενο της παγκόσμιας φτώχιας. [28]
To 0,1% των πιο πλούσιων Αμερικάνων έχουν στην ιδιοκτησία τους όσο πλούτο έχει το 90% των υπόλοιπων Αμερικάνων. [29]
Πρόκειται για ιστορικά υψηλά στα επίπεδα οικονομικής ανισότητας. [30, 31]
Σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου του Πρίνστον, η δύναμη του μέσου αμερικάνου πολίτη να επηρεάσει τη λήψη αποφάσεων έχει συρρικνωθεί. Αντιθέτως, ένας πολύ μικρός ανθρώπων και ένας ακόμα μικρότερος αριθμός εταιρειών στις ΗΠΑ έχουν αυξήσει τρομερά την επιρροή τους.
Στην εποχή των influencers, όσο κι αν πιστεύουμε το αντίθετο, δεν έχουμε παρά μικρή επιρροή στις αποφάσεις που λαμβάνονται. [32]
Σα σε μία αντιστροφή του νοήματος του τραγουδιού των Crash, η εξουσία επαναλαμβάνει στον εξουσιαζόμενο:
«There is no authority but yourself».
Ο Σλαβόι Ζίζεκ μιλώντας για τη σημερινή μας εποχή, είπε ότι υπάρχει ένα είδος εξελιγμένου ολοκληρωτισμού. Σήμερα, είπε, το ζητούμενο δεν είναι η υποταγή αλλά η υποταγή να είναι επιθυμητή, να επιλέγεται υπό την ψευδαίσθηση της ελευθερίας βούλησης (γιατί δεν υπάρχει πραγματικά επιλογή).
«Δεν αρκεί πλέον να ακολουθεις μια εντολή», είπε, «πρέπει να θέλεις να ακολουθήσεις αυτή την εντολή. Και πρέπει να το αποφασίσεις εσύ «ελεύθερα»».
Οι άνθρωποι για να παραμένουν χρήσιμοι στο οικονομικό σύστημα, συμβατοί με τις ανάγκες του, οφείλουν να είναι πιο υπάκουοι, πιο «χαρούμενοι», «απελευθερωμένοι» από τα συναισθήματα. Οφείλουν να γίνουν πιο ικανοί να ανταπεξέλθουν στον υψηλό ανταγωνισμό, πιο παραγωγικοί. Πιο ευέλικτοι. Οφείλουν να αγαπούν αυτό που κάνουν.
«Filter, happier, more productive…» [33, 34, 35, 36, 37, 38, 39, 40]
Η φιλοσοφία της αγάπης είναι για λίγους – Όταν το πρόβλημα είναι οι φτωχοί, όχι η φτώχια
Ο καθηγητής φιλοσοφίας Gordon Marino τονίζει ότι η φιλοσοφία του «κάνε αυτό που αγαπάς» λειτουργεί ως ένα όριο που διαχωρίζει αυτό που πραγματικά έχει αξία από αυτό που δεν έχει.
Αυτό που δεν έχει αξία, είναι αυτό που στην πραγματικότητα (όσο και αν είναι πλέον προαπαιτούμενο ανεξαρτήτως επαγγέλματος) δε μπορεί να αγαπηθεί.
Λέει ο καθηγητής:
«Ο πατέρας μου δεν έκανε αυτό που αγαπούσε. Εργαζόταν σε μία δουλειά που απεχθανόταν για να στείλει τα παιδιά του να σπουδάσουν.
Ζούσε άραγε μέσα σε μια βαθιά συσκότιση ή έκανε λάθος που έβαλε το καλό των άλλων πάνω από το προσωπικό του συμφέρον;
Όπως τόσοι άλλοι που δεν είναι τόσο τυχεροί ώστε να τα έχουν όλα στα πόδια τους, έσφιξε τα δόντια και έκανε όσο πιο καλά μπορούσε τη δουλειά που δεν αγαπούσε, για το καλό των άλλων».
Όπως σημειώνει ο καθηγητής, ο Steve Jobs με το να μετατρέπει την Apple σε έργο που προέκυψε μόνο από την ατομική του αγάπη, απαξιώνει το καθημερινό έργο που παράγουν χιλιάδες εργαζόμενοι λ.χ., στα εργοστάσια της Apple, που κάνουν δουλειές που δεν αγαπούν.
Είναι άνθρωποι που εργάζονται επειδή έχουν ανάγκη αυτές τις δουλειές, σε χώρες όπου οι εργασιακές συνθήκες είναι πολύ χειρότερες απ’ ότι στις ΗΠΑ. Συνθήκες τις οποίες εκμεταλλεύεται η εταιρεία, όχι από ή με αγάπη αλλά για το κέρδος.
Η απαξιωμένη εργασία αυτών των ανθρώπων – που δεν έχει αξία επειδή δύσκολα μπορεί να αγαπηθεί – επιτρέπει στον Steve Jobs να πραγματοποιεί το δικό του όλο αξία έργο που τόσο αγαπά.
Η αντίληψη του «κάνω αυτό που αγαπώ» αν και ακούγεται αβλαβής, ενέχει μέσα της έναν ναρκισσισμό, μία απουσία ενσυναίσθησης, μία αποσιώπηση που λειτουργεί ώστε να αποκρύψει μία βίαιη πραγματικότητα που υπάρχει παντού γύρω μας.
Στο επίκεντρο βρίσκεται ένας κυρίαρχος διαχωρισμός σύμφωνα με τον οποίο αξία έχει μόνο η εργασία που μπορεί να αγαπηθεί (δημιουργική, διανοουμενίστικη, με κοινωνικό πρεστίζ) σε αντίθεση με αυτή που είναι χωρίς ιδιαίτερη αξία επειδή είναι δύσκολο να αγαπηθεί (που βασίζεται στην επανάληψη, που δεν παράγει κάποιο εξαιρετικό έργο, που υπάρχει για να συντηρεί μια λειτουργία, που γίνεται κατ’ ανάγκη).
Αποστερεί τις ζωές της πλειοψηφίας των ανθρώπων – κυρίως της εργατικής τάξης – από νόημα και αξία, αφού η θέση τους αυτή αναγνωρίζεται ως το αποτέλεσμα κακών επιλογών στη ζωή τους, αιτιολογώντας έτσι και την εκμετάλλευσή τους.
Σε οποιαδήποτε περίπτωση, το ζητούμενο γι’ αυτούς – αν θέλουν να αποκτήσει κάποιο νόημα η ζωή τους – είναι να ανακαλύψουν το πάθος για την εργασία τους. [41, 42, 43]
Επίσης, η φιλοσοφία που λέει ότι αν θες να πετύχεις «κάνε αυτό που αγαπάς» έρχεται σε μία εποχή όπου η κοινωνική κινητικότητα είναι νεκρή. [44]
Σύμφωνα με Έκθεση της Boston Consulting Group η κοινωνική κινητικότητα στις ΗΠΑ έχει πλέον καταρρεύσει. Σε έρευνες και στην Ευρώπη διαπιστώνεται ότι η μεσαία τάξη συρρικνώνεται στην μεγάλη πλειοψηφία των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Σήμερα, περισσότερο από ποτέ άλλοτε σε σχέση με προηγούμενες δεκαετίες, ανεξαρτήτως ικανοτήτων, κάποιος που γεννιέται φτωχός, θα είναι φτωχός για όλη του τη ζωή. [45, 46]
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
- «Κάνε αυτό που αγαπάς» (μέρος 1ο): «…Η εργασία απελευθερώνει»… αν γίνεται με αγάπη;
- Κάνε αυτό που αγαπάς (μέρος 2ο): «Κάτι περισσότερο από ένας μισθός»
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
24. https://revibetech.com/pages/how-it-works
25 https://www.uprightpose.com/blog/tiny-device-made-look-feel-better-2-weeks/
30. https://www.theatlantic.com/magazine/archive/2015/07/power-quiz/395273/
31. https://www.mintpressnews.com/average-u-s-citizens-little-influence-government-policy/189520/
34. http://edition.cnn.com/2016/11/04/health/meditation-in-schools-baltimore/index.html
35. https://www.mindfulschools.org/resources/healthy-habits-of-mind/
37. https://www.dissentmagazine.org/article/coping-economy-mindfulness-goes-corporate
39. https://www.theguardian.com/technology/2016/dec/22/why-time-management-is-ruining-our-lives
40. https://en.wikipedia.org/wiki/Soylent_(meal_replacement)
41. https://www.theverge.com/2017/7/13/15963710/robots-ai-inequality-social-mobility-study
43. http://www.theradicalnotion.com/privilege-philosophy/
44. https://www.theguardian.com/society/2023/sep/07/social-mobility-uk-worst-50-years-report-finds
45. https://www.theatlantic.com/business/archive/2016/07/social-mobility-america/491240/
46. https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/00213624.2021.1982338#abstract