Η ετήσια Έκθεση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ (World Economic Forum – WEF) που παρουσιάστηκε στο Νταβός το 2024 σκιαγραφεί ένα ολοένα και πιο ανισόρροπο παγκόσμιο οικονομικό τοπίο. Με σαφή αριθμητικά στοιχεία και αποκαλυπτική γλώσσα, η έκθεση αποτυπώνει την αυξανόμενη συγκέντρωση πλούτου στα χέρια μιας μικρής ελίτ, ενώ υπογραμμίζει την επέκταση της εξουσίας των πολυεθνικών επιχειρήσεων σε βαθμό που απειλεί τον ανταγωνισμό και τη δημοκρατική ισορροπία.

Το 1% του πλανήτη κατέχει το 63% του παγκόσμιου πλούτου

Ένα από τα πιο ηχηρά ευρήματα της Έκθεσης του Νταβός αφορά τη συγκέντρωση πλούτου σε εξαιρετικά περιορισμένο αριθμό ατόμων. Συγκεκριμένα, το 1% των πλουσιότερων ανθρώπων στον πλανήτη ελέγχει πλέον το 63% του παγκόσμιου πλούτου – ένα ποσοστό που αυξήθηκε κατά 3% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά.

Την ίδια στιγμή, οι μεσαίες τάξεις, που παραδοσιακά αποτελούν τον κορμό της οικονομικής ανάπτυξης και της κοινωνικής σταθερότητας, βλέπουν τη δική τους συμμετοχή στον παγκόσμιο πλούτο να μειώνεται σταθερά, με την συνολική τους κατοχή να αγγίζει πλέον μόλις το 36%.

Ακόμα πιο σοκαριστική είναι η αναφορά στους φτωχότερους του κόσμου: το φτωχότερο 50% του παγκόσμιου πληθυσμού κατέχει μόλις το 0,5% του παγκόσμιου πλούτου. Το χάσμα συνεχώς διευρύνεται, γεγονός που, όπως επισημαίνει η έκθεση, υπονομεύει όχι μόνο την κοινωνική συνοχή αλλά και τις δυνατότητες για βιώσιμη ανάπτυξη.

Η νέα εποχή των εταιρικών κολοσσών – «Μονοπώλια του 21ου αιώνα»

Παράλληλα, η Έκθεση του Νταβός 2024 κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για την αυξανόμενη ισχύ των μεγάλων πολυεθνικών επιχειρήσεων. Οι κορυφαίες 100 επιχειρήσεις παγκοσμίως συγκεντρώνουν σήμερα περισσότερη οικονομική δύναμη από τις περισσότερες κυβερνήσεις, με αποτέλεσμα να επηρεάζουν πολιτικές, εργασιακά πρότυπα και φορολογικά καθεστώτα.

Η έκθεση αναφέρεται συγκεκριμένα στην άνοδο εταιρικών μονοπωλίων σε τομείς όπως η τεχνολογία, η ενέργεια, τα φαρμακευτικά προϊόντα και οι αγροδιατροφικές αλυσίδες. Οι συγγραφείς της έκθεσης προειδοποιούν πως οι επιχειρήσεις αυτές διαθέτουν πια τέτοιο μέγεθος και επιρροή ώστε να ορίζουν κανόνες που παρακάμπτουν ή εξουδετερώνουν κυβερνήσεις.

«Το να επιτρέψουμε στους κολοσσούς να συγκεντρώνουν απεριόριστη ισχύ σημαίνει πως οι κανόνες της αγοράς παύουν να είναι αποτέλεσμα δημοκρατικών διαδικασιών και γίνονται όπλα ιδιωτικών συμφερόντων», σημειώνεται χαρακτηριστικά.

Ποιοι επωφελούνται και ποιοι πληρώνουν

Η ανάλυση του WEF καταγράφει πώς η πανδημία, οι γεωπολιτικές εντάσεις και η ενεργειακή κρίση επιτάχυναν τις ανισότητες. Οι μεγάλες επιχειρήσεις – ιδιαίτερα στον κλάδο της τεχνολογίας – κατέγραψαν ρεκόρ κερδών, ενώ τα νοικοκυριά και οι μικρές επιχειρήσεις επωμίστηκαν το βάρος της κρίσης.

Μάλιστα, σύμφωνα με τα στοιχεία της έκθεσης, κατά την τελευταία τριετία, τα εισοδήματα των 5 πλουσιότερων ανθρώπων παγκοσμίως υπερδιπλασιάστηκαν, ενώ περισσότεροι από 4 δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν με λιγότερα από 6 δολάρια την ημέρα.

Το κάλεσμα για φορολόγηση του πλούτου και ρυθμίσεις

Η Έκθεση του Νταβός, αν και όχι δεσμευτική, συνιστά «καμπανάκι» προς τις κυβερνήσεις και τους θεσμούς. Μεταξύ των βασικών προτάσεων περιλαμβάνονται:

• Η φορολόγηση του πλούτου με παγκόσμιες ρυθμίσεις και έλεγχος των offshore δομών.

• Η ενίσχυση των κανόνων ανταγωνισμού απέναντι στα μονοπώλια.

• Η επένδυση σε δημόσιες υπηρεσίες και κοινωνικές υποδομές, ώστε να αντιμετωπιστεί το χάσμα πρόσβασης σε υγεία, εκπαίδευση και ενέργεια.

• Η διαφάνεια στις εταιρικές πρακτικές και η λογοδοσία των πολυεθνικών.

Το πολιτικό και κοινωνικό διακύβευμα

Η ανισότητα, όπως επισημαίνεται, δεν αποτελεί απλώς οικονομικό φαινόμενο αλλά πυροδοτεί πολιτική αστάθεια, κοινωνική δυσαρέσκεια και ενίσχυση ακραίων πολιτικών ρευμάτων. Η επιβράδυνση της μεσαίας τάξης και η εξαθλίωση των φτωχών πληθυσμών καθιστούν τη σταθερότητα του συστήματος επισφαλή.

Η Έκθεση καταλήγει πως αν δεν υπάρξει ριζική αναδιάρθρωση του παγκόσμιου οικονομικού μοντέλου, οι επόμενες γενιές θα αντιμετωπίσουν έναν κόσμο με λιγότερες ευκαιρίες, περισσότερη αδικία και ασθενέστερους δημοκρατικούς θεσμούς.