Του Θανάση Πάτρα
Η ιστορία επαναλαμβάνεται. Με ένα απολύτως μυστήριο τρόπο. Με μια συχνότητα που δεν υπολογίζεται αλλά είναι δεδομένη. Κοινή συνισταμένη της ιστορίας ο άνθρωπος και η ανεξέλεγκτη απληστία του. Να κυριαρχήσει, να πλουτίσει, να ηγεμονεύσει του κοινωνικού συνόλου.
Τις τελευταίες μέρες διαβάζω ένα βιβλίο για τον ελληνικό εμφύλιο, όλως τυχαίως φυσικά, όχι γιατί ανησυχώ με τους ανιστόρητους κινδυνολόγους- παπατζήδες που αναπαράγουν διαπρυσίως και μακιαβελικώς ότι στην Ελλάδα της κρίσης είναι ορατός ο κίνδυνος ενός αυριανού εμφυλίου πολέμου. Απλώς νομίζω ότι σε τέτοιες περιόδους καλό είναι να μελετάμε την ιστορία μας, γιατί βάσει του αρχικού θεωρήματος ανακαλύπτουμε πτυχές άγνωστες και πολλές φορές βρίσκουμε την άκρη του μίτου για αυτό που πρόκειται να ακολουθήσει. Θεωρητικά πάντα, γιατί και οι εποχές αλλά και οι πρωταγωνιστές αλλάζουν αν και τα κίνητρα της πολιτικής και της διακυβέρνησης είναι σχεδόν αναλλοίωτα.
Στο βιβλίο λοιπόν υπάρχει ένα κεφάλαιο το οποίο μιλάει για την οικονομική πολιτική που ακολουθούσαν οι κυβερνήσεις της περιόδου 1945-1947 για να επουλωθούν οι πληγές που είχε αφήσει ο καταστροφικός δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος. Να τονίσουμε φυσικά ότι η Ελλάδα βρίσκεται σε εμφύλια σύρραξη από το 1946, οι αστικές πολιτικές δυνάμεις της εποχής συνεργάζονται για να κυβερνήσουν και ο Ψυχρός πόλεμος είναι στην αφετηρία της 45ετούς διάρκειας του.
Αντιγράφω ακριβώς το κείμενο που υπογράφει ο κ. Γιώργος Σταθάκης, καθηγητής του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κρήτης. «Η εξαγγελία του δόγματος Τρούμαν έγινε τον Μάρτιο του 1947 και λίγες εβδομάδες αργότερα έγινε η εξαγγελία του σχεδίου Μάρσαλ για τη Δυτική Ευρώπη. [……]
Οι ΗΠΑ είχαν ήδη στείλει από τα Χριστούγεννα στην Ελλάδα την αποστολή Πόρτερ προκειμένου να εξετάσει επιτόπια την οικονομική κατάσταση της χώρας και να διαμορφώσει το ύψος και τους όρους παροχής της οικονομικής βοήθειας. [….]Η έκθεση χαρακτήρισε το «καθεστώς της Αθήνας» απερίφραστα ως «αντιδραστικό» και «αυταρχικό» .Τους πολιτικούς τους παρουσίασε σχεδόν αδιάκριτα ως «διεφθαρμένους», καθώς μεριμνούσαν περισσότερο για το ατομικό τους συμφέρον και την εξυπηρέτηση «φίλων» και ψηφοφόρων, παρά για το δημόσιο συμφέρον. Τις επιχειρηματικές τάξεις τις κατηγόρησε για κερδοσκοπικές δραστηριότητες στις οποίες είχαν επιδοθεί τα προηγούμενα χρόνια και για την προκλητική ευμάρεια στην οποία ζούσαν εν μέσω της φτώχειας και των στερήσεων που βίωνε η μεγάλη πλειοψηφία του πληθυσμού. Την ελληνική γραφειοκρατία τη θεώρησε ως εντελώς αναποτελεσματική, καθώς ήταν διαβρωμένη από τα επιχειρηματικά συμφέροντα, δεν είχε στοιχειώδεις κανόνες ανεξαρτησίας και αξιοκρατίας και ήταν υποχείριο των πολιτικών. Τέλος η έκθεση καυτηρίαζε τον πληθωρισμό των υπουργείων αφού ήταν σύνηθες το φαινόμενο κυβερνήσεων που έφταναν μέχρι και 40 υπουργούς.
Μετά τα παραπάνω, η έκθεση απέκλεισε το ενδεχόμενο η αμερικανική οικονομική βοήθεια να δοθεί στην ελληνική κυβέρνηση προς διαχείριση και εισηγήθηκε η διαχείριση του προγράμματος να παραμείνει εξ ολοκλήρου στην Αμερικάνικη Οικονομική Αποστολή. Με το «καθεστώς άμεσου ελέγχου» το εξωτερικό εμπόριο της χώρας, η νομισματική και η δημοσιονομική πολιτική θα βρισκόταν υπό την άμεση επιτήρηση της Αποστολής, ενώ αμερικάνοι σύμβουλοι θα εγκαθίσταντο σε κάθε υπουργείο ή μεγάλο δημόσιο οργανισμό.
Στο επίμαχο θέμα της εκβιομηχάνισης η έκθεση Πόρτερ αποδέχτηκε πλήρως τα επιχειρήματα της Αριστεράς και συνηγόρησε με τους θιασώτες της ανάπτυξης των εγχώριων πηγών ενέργειας, της αξιοποίησης του ορυκτού πλούτου και της καθετοποίησης της βιομηχανίας μέσω επενδύσεων μεγάλης κλίμακας.
Η ακροτελεύτια παράγραφος επεσήμανε τα εξής: Η αποτελεσματική μεταρρύθμιση θα είναι μια μακρά και επίμονη διαδικασία και μπορεί να είναι πετυχημένη μόνο αν προσαρμοστεί στις συνθήκες που επικρατούν στην Ελλάδα. Η παρέμβαση σε μεγάλη κλίμακα με τα παγιωμένα συμφέροντα στην Ελλάδα εμπεριέχει τόσους πολιτικούς κινδύνους που μόνο μια κυβέρνηση με θέληση και ικανότητα να αντιμετωπίσει ακραίες πολιτικές αντιδράσεις θα μπορούσε να αποπειραθεί τον δραστικό περιορισμό τους. Οι μορφές παγιωμένων συμφερόντων είναι αναρίθμητες, καινούργιες δημιουργούνται συνεχώς και παλιές επιβιώνουν.»
Για την ιστορία να αναφέρουμε ότι η Αμερικανική Οικονομική Αποστολή (ΑΜΑΓΚ) εγκαταστάθηκε στην Αθήνα προς τα τέλη Ιουνίου του 1947 με προσωπικό 700 υπαλλήλων, 300 εκ των οποίων ήταν Αμερικάνοι και οργανώθηκε σαν παράλληλη διακυβέρνηση, με τμήματα δηλαδή τα οποία αντιστοιχούσαν στα κύρια πολιτικά υπουργεία της κυβέρνησης.
Το 1948 μετά από τριβές με την πρεσβεία των ΗΠΑ που την κατηγορούσε ευθέως ως «αόρατη κυβέρνηση» της Ελλάδας αντικαταστάθηκε από την ΕΚΑΕ η οποία πέραν από θερμός υποστηρικτής της ευρωπαϊκής οικονομικής ενοποίησης(!) πρότεινε τον αποπροσανατολισμό της οικονομικής στρατηγικής της χώρας από την βιομηχανία στον τουρισμό αφού κατά τους ιθύνοντες του η Ελλάδα κυριολεκτικά λόγω ομορφιάς και ιστορίας κραύγαζε για τουρισμό. Η ανάπτυξη βέβαια και λόγω των διεθνών συγκυριών δεν ήρθε ποτέ ενώ με την πολιτική της οικονομικής σταθεροποίησης που ακολουθήθηκε όλα αυτά τα χρόνια φτάσαμε στην υποτίμηση της δραχμής το 1953, η οποία συνοδεύτηκε από την πρώτη μεταπολεμική ύφεση της ελληνικής οικονομίας.
Αλλάξτε πρωταγωνιστές, αλλάξτε εποχή, αλλάξτε την αφετηρία της οικονομικής αποστολής, αλλάξτε τις διεθνείς παραμέτρους και θα καταλάβετε όπως και εγώ ότι τίποτα δεν άλλαξε. Ούτε εντός ούτε εκτός. Η ιστορία επαναλαμβάνεται και αν είμαστε υπεύθυνοι για κάτι είναι ότι δεν την γνωρίζουμε.