Σε μια κατάμεστη αίθουσα του Πρωτοδικείου Χανίων, με παρόντες γονείς, εκπαιδευτικούς, δικηγόρους και δεκάδες μαθητές, πραγματοποιήθηκαν για πρώτη φορά στην Κρήτη οι «Εικονικές Δίκες Ανηλίκων» — μια εκπαιδευτική δράση με στόχο την καλλιέργεια συνείδησης δικαίου, τον σεβασμό των δικαιωμάτων του παιδιού και την πρόληψη παραβατικών συμπεριφορών από νεαρή ηλικία.

Η δράση συνδιοργανώθηκε από το Υπουργείο Δικαιοσύνης, το Πρωτοδικείο Χανίων, τον Δικηγορικό Σύλλογο Χανίων και τη Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Χανίων, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος “Child-Friendly Justice”, που υλοποιείται σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Συμβούλιο της Ευρώπης. Η Ελλάδα συμμετέχει ως μία από τις τρεις επιλεγείσες χώρες-εταίρους.

Η δικαιοσύνη μέσα από τα μάτια των εφήβων

Μαθητές της Γ’ Γυμνασίου και της Α’ Λυκείου από το 6ο Γυμνάσιο και το 2ο ΓΕΛ Χανίων υποδύθηκαν δικαστές, εισαγγελείς, συνηγόρους υπεράσπισης και μέλη του ακροατηρίου σε δύο υποθέσεις με έντονα σύγχρονη θεματολογία: εκβίαση, συκοφαντική δυσφήμηση, παραβίαση προσωπικών δεδομένων, ληστεία και διακίνηση πορνογραφικού υλικού ανηλίκου.

Η «ετυμηγορία» της εικονικής δίκης κρίθηκε σύμφωνα με το κατηγορητήριο, ενώ στους ανήλικους παραβάτες επιβλήθηκαν συμβολικά αναμορφωτικά μέτρα: ένταξη στο πρόγραμμα RE:MIND για ψυχοεκπαίδευση και κοινωνικές δεξιότητες, παρακολούθηση πολιτιστικού προγράμματος στο ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης, και εντατική επιμέλεια από την Υπηρεσία Επιμελητών Ανηλίκων.

Όπως εξήγησαν οι υπεύθυνοι, στο πρόγραμμα RE:MIND οι συμμετέχοντες μελετούν κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας και της κλασικής λογοτεχνίας, εστιάζοντας σε έννοιες όπως η φιλία, η ενσυναίσθηση και η διαχείριση θυμού.

Από τη δίκη του Σωκράτη στη δικαιοσύνη για παιδιά

Την προηγουμένη των εικονικών δικών, στις 13 Νοεμβρίου, πραγματοποιήθηκε εισαγωγική εκδήλωση με τίτλο: «Από τη δίκη του Σωκράτη στη Φιλική προς τα Παιδιά Δικαιοσύνη». Τη θεματική παρουσίασαν κορυφαίοι νομικοί και ακαδημαϊκοί.

Ο κ. Δημήτρης Γιουτίκας, προϊστάμενος της Διεύθυνσης Δικαστικής Προσβασιμότητας του Υπουργείου Δικαιοσύνης, ανέλυσε τις ομοιότητες και διαφορές ανάμεσα στη δίκη του Σωκράτη και τη σύγχρονη ποινική δίκη, εστιάζοντας στις εγγυήσεις δικαιωμάτων, την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης και την ανάγκη αντικειμενικής κρίσης.

Η κα Μαρία Αγιασμενάκη, γενική γραμματέας του Δικηγορικού Συλλόγου Χανίων, παρουσίασε τη θεωρία του Kohlberg για τα στάδια ηθικής ανάπτυξης με αφορμή το «Δίλημμα του Heinz», εξηγώντας στους μαθητές τις ηθικές εντάσεις ανάμεσα σε καθήκον και συνέπειες.

Μια παιδεία δικαιοσύνης για τη νέα γενιά

Την επιστημονική ευθύνη και τον συντονισμό της δράσης για την Ελλάδα έχει η κα Ευτυχία Κατσιγαράκη, γενική διευθύντρια Ειδικών Νομικών Ζητημάτων του Υπουργείου Δικαιοσύνης, η οποία δήλωσε:

«Στις αρχές του 2024,η Ελλάδα επιλέχθηκε ως εταίρος στο πρόγραμμα «Δικαιοσύνη Φιλική προς τα παιδιά», συγχρηματοδοτούμενο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Συμβούλιο της Ευρώπης, του οποίου έχω την επιστημονική ευθύνη και το συντονισμό υλοποίησης σε ό,τι αφορά την Ελλάδα. Ο βασικός στόχος του έργου είναι η βελτίωση της προστασίας των παιδιών που έρχονται σε επαφή με το νόμο, είτε ως δράστες, θύματα ή μάρτυρες, σε δικαστικές και μη διαδικασίες. Στο εν λόγω πλαίσιο εντάσσεται η δράση που αφορά τις «εικονικές ποινικές δίκες ανηλίκων». Η δράση αυτή αποτελεί μια καινοτόμο βιωματική εκπαιδευτική δράση που στοχεύει στην ενίσχυση της δημοκρατικής συνείδησης και της ενεργού πολιτειότητας των μαθητών συνδυάζοντας τη βιωματική μάθηση με την ευαισθητοποίηση γύρω από το σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων, του κράτους δικαίου, στοχεύοντας στη αποτροπή υιοθέτησης παραβατικών συμπεριφορών και την υιοθέτηση συμπεριφορών σεβασμού των δικαιωμάτων των συνάνθρωπων μας. Η συγκεκριμένη προσέγγιση επιπλέον ενισχύει την ενσυναίσθηση και την κατανόηση της δικαιοσύνης ως θεμέλιο της δημοκρατίας, ενώ παράλληλα ενδυναμώνει τις επικοινωνιακές και κριτικές δεξιότητες των μαθητών. Με αυτόν τον τρόπο, η δράση ενδυναμώνει  τη συνειδητοποίηση των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων των παιδιών ως ενεργών πολιτών, προωθώντας έτσι τις αρχές και αξίες της ΣΔΠ σε ένα σύγχρονο εκπαιδευτικό πλαίσιο».

Η κα Ρουμπίνη Μοσχοχωρίτου, επόπτρια ποιότητας της Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Χανίων, τόνισε την ανάγκη τα παιδιά να γνωρίζουν ότι πράξεις όπως η κατοχή και διακίνηση προσωπικών φωτογραφιών συμμαθητών είναι αξιόποινες:

«Τα παιδιά δεν ξέρουν ότι κάποιες πράξεις τους είναι αξιόποινες. Για παράδειγμα, δεν ξέρουν ότι δεν μπορούν να στέλνουν μια φωτογραφία, ούτε να κατέχουν τη φωτογραφία συμμαθητή – τριάς τους που τους έχει σταλεί έστω και για πλάκα. Πρέπει να μάθουν ότι κάθε πράξη έχει μια συνέπεια. Αυτός ήταν ένας στόχος που είχαμε βάλει και πιστεύω ότι τον πετύχαμε. Στα σχολεία προσπαθούμε μέσω επιτροπών, μέσω συνεργασίας των σχολικών συμβούλων να αντιμετωπίσουμε την ενδοσχολική βία και τον εκφοβισμό».

Αναμόρφωση και προοπτική: Το νέο πρόσωπο της δικαιοσύνης ανηλίκων

Η κα Αντωνία Καπαδουκάκη, επιμελήτρια ανηλίκων στα Χανιά, ψυχολόγος και κοινωνική λειτουργός, ανέδειξε τη σταδιακή βελτίωση του θεσμικού πλαισίου:

«Από το 2003 που ξεκινήσαμε να μιλάμε για αναμόρφωση της ποινικής δικαιοσύνης για ανήλικους φτάσαμε στο 2025 και πλέον έχουμε πιο σαφή και ξεκάθαρα εργαλεία για το πώς θα κινηθούμε. Τα αναμορφωτικά μέτρα εμπλουτίζονται με νέα μέτρα, δίνονται συγκεκριμένες κατευθύνσεις, πράγμα πολύ σημαντικό και για τον επιμελητή ανηλίκων και για το δικαστήριο ανηλίκων. Η δράση που υλοποιείται αυτές τις μέρες είναι ιδιαίτερα σημαντική και προς την σωστή κατεύθυνση».

Η δράση βασίζεται σε πρωτοβουλία του Εφέτη Ναυπλίου Ιωάννη Ευαγγελάτου, ο οποίος υλοποίησε για πρώτη φορά αντίστοιχο πρόγραμμα στο Πρωτοδικείο Λασιθίου το 2023. Τον συντονισμό των εκδηλώσεων είχε η πρόεδρος Πρωτοδικών Αθηνών και δικαστής ανηλίκων κα Στέλλα Δραγατσίκη.

Ο πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Χανίων, κ. Χρήστος Πραματευτάκης, υπογράμμισε:

«Η Δικαιοσύνη είναι ένα αγαθό και της Δικαιοσύνης έννομο αγαθό είναι το ανήλικο. Οφείλουμε όλοι μας να ρίξουμε γέφυρες ώστε οι ανήλικοι να γνωρίσουν τη Δικαιοσύνη και να έχουν μια παιδεία δικαιοσύνης. Αν κάτι πρέπει να “κρατήσουμε” από αυτό το διήμερο είναι ότι πρέπει να στηριχτούμε στα παιδιά μας γιατί αν αλλάξει κάτι στον κόσμο θα οφείλεται σε αυτά. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα πραγματοποιείται για πρώτη φορά στα Χανιά, και ό,τι ξεκινάει από τα Χανιά απλώνεται στην οικουμένη».

Στην εκδήλωση παρέστη ο βουλευτής Χανίων κ. Αλέξανδρος Μαρκογιαννάκης, ενώ χαιρετισμούς απέστειλαν η επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας στο Συμβούλιο της Ευρώπης κα Ντόρα Μπακογιάννη και η υφυπουργός Μετανάστευσης κα Σέβη Βολουδάκη.