Του Χριστόφορου Βερναδάκη

Η σημερινή αγροτική κρίση είναι η κορύφωση μιας σειράς επιλογών που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια. Δεν προκύπτει από «λάθος πολιτικές» ούτε από παραλείψεις της κυβέρνησης. Είναι στρατηγική στόχευση: να μειωθεί δραματικά ή και να εξαφανιστεί η μικρή και μεσαία αγροτική εκμετάλλευση και να δημιουργηθούν μεγάλες συγκεντρώσεις γης, παραγωγής και επιδοτήσεων. Πρόκειται για τυπική πολιτική καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης.

Η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) μετά το 2019 στηρίζεται σε τρεις πυλώνες που ευνοούν εκ της κατασκευής τους το μεγάλο κεφάλαιο: 1. Επιδοτήσεις ανά στρέμμα / ζωικό κεφάλαιο, δηλαδή όποιος έχει περισσότερη γη παίρνει περισσότερα χρήματα. 2. Eco-schemes και επενδυτικά προγράμματα, που απαιτούν διαθέσιμο κεφάλαιο, διαχειριστική επάρκεια και πρόσβαση σε μελετητές και τράπεζες, αποκλείοντας εκ των πραγμάτων τον μικρό αγρότη. 3. Τραπεζική αξιολόγηση “βιωσιμότητας”, όπου η μικρή εκμετάλλευση θεωρείται υψηλού ρίσκου και δεν δανειοδοτείται, ενώ η μεγάλη εκμετάλλευση δανειοδοτείται ευκολότερα. Επομένως, η θεσμική ρύθμιση έχει «κλειδωθεί» εκ των προτέρων για τους μεγάλους οικονομικούς παίκτες.

Η Ελλάδα παραμένει χώρα πολλών μικρών εκμεταλλεύσεων, αν και αυτές μειώνονται σταθερά. Σε γενικές γραμμές πάνω από το 50% των αγροτικών εκμεταλλεύσεων είναι κάτω των 50 στρεμμάτων, αλλά κατέχουν κάτω από το 20–25% της χρησιμοποιούμενης γης, ενώ ένα μικρό 10–15% των μεγάλων μονάδων ελέγχουν πάνω από το 50% της γης. Σταθερά συντελείται μία συγκέντρωση ιδιοκτησίας και παραγωγής χωρίς απαλλοτριώσεις μέσω της αγοράς και των χρεοκοπιών.

Στην εξέλιξη αυτή συντελούν και έξι εργαλεία που συμπιέζουν περαιτέρω τη μικρή ιδιοκτησία και χρησιμοποιούνται κατά κόρον από την Κυβέρνηση Μητσοτάκη:

1. Η αύξηση στο κόστος παραγωγής (+30–50% τα τελευταία 4 χρόνια), που εξωθεί τους «μικρούς» σε εξαφάνιση.

2. Οι τιμές παραγωγού με τεράστια αστάθεια, την οποία ο μικρός παραγωγός δεν μπορεί να αντέξει σε αντίθεση με τον μεγάλο.

3. Τα χρέη και τα κόκκινα δάνεια, που οδηγούν το χωράφι του μικρού εκτός οικογένειας μέσω τραπεζών και funds.

4. Οι επιδοτήσεις που λειτουργούν ως μεταφορά δημόσιου χρήματος στους μεγάλους και επιτάχυνση της ανισότητας, σε συνδυασμό με την πελατειακή διαχείριση του ΟΠΕΚΕΠΕ.

5. Η διαχείριση της κλιματικής κρίσης, όπου η έλλειψη δημόσιων υποδομών πλήττει επιλεκτικά τον μικρό που δεν έχει ιδιωτικές άμυνες.

6. Ο ρόλος των μεσαζόντων και των σούπερ μάρκετ που προτιμούν τη συμβολαιακή γεωργία με λίγους και μεγάλους, μετατρέποντας τον μικρό σε εξαρτημένο υπεργολάβο.

Υπάρχει επομένως, ένα ενιαίο πλέγμα: ΚΑΠ, τραπεζικό σύστημα, εφοδιαστικές αλυσίδες, ενεργειακή αγορά, κλιματικός κίνδυνος, που ανταμείβει τη συγκέντρωση κεφαλαίου και τιμωρεί τη μικρή κλίμακα. Αυτή είναι η στρατηγική του σύγχρονου καπιταλιστικού αγροτοδιατροφικού μοντέλου. Βεβαίως, δεν θα ακούσετε την ΝΔ ή και τα άλλα κόμματα να λένε ευθέως «θέλουμε να καταστρέψουμε τους μικρούς». Όταν όμως ακούτε ένα πολιτικό κόμμα να μιλάει για «αγορά», «εξωστρέφεια», «επενδύσεις», «ανταγωνιστικότητα» το αποτέλεσμα είναι το ίδιο. Μια στρατηγική καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης του πρωτογενούς τομέα με έξοδο των μικρών παραγωγών, συγκέντρωση γης, εταιρικοποίηση της παραγωγής, μετατροπή του αγρότη σε εργολάβο ή μισθωτό στο ίδιο του το χωράφι.

Ο κύκλος αυτός πρέπει να σπάσει. Και όποιος/α ευαγγελίζεται «προοδευτικές συνεργασίες» ας τολμήσει πρώτα απ’ όλα να δηλώσει ότι θέλει να σπάσει τους κρίκους αυτής της αλυσίδας. Τα υπόλοιπα είναι «νάχαμε να λέγαμε»…