Το μεγάλο δημοσιονομικό βάρος των φοροαπαλλαγών, το επίμονα υψηλό κενό ΦΠΑ και οι εκρηκτικές ληξιπρόθεσμες οφειλές αναδεικνύονται, σύμφωνα με την έκθεση της Κομισιόν «Mind the Gap», ως βαθιά διαρθρωτικά προβλήματα που η κυβέρνηση εξακολουθεί να μην αντιμετωπίζει αποτελεσματικά. Παρά τη στατιστική μείωση της φοροδιαφυγής, οι βασικές παθογένειες του φορολογικού συστήματος παραμένουν, αποκαλύπτοντας ένα μοντέλο που στηρίζεται σε επιλεκτικές ελαφρύνσεις, μειωμένη φορολογική βάση και δυσανάλογη επιβάρυνση όσων δεν έχουν τη δυνατότητα να ξεφύγουν από τον έλεγχο της Εφορίας.

Η έκθεση της Κομισιόν καταγράφει για το 2023 συνολικά 1.116 φοροαπαλλαγές, οι οποίες κοστίζουν στο Δημόσιο 18,82 δισ. ευρώ — περίπου το ένα τρίτο των φορολογικών εσόδων. Από αυτές, οι απαλλαγές και οι μειωμένοι συντελεστές ΦΠΑ αγγίζουν τα 7 δισ. ευρώ. Το κυρίαρχο συμπέρασμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι πως ο πολλαπλασιασμός των εξαιρέσεων και των ειδικών ρυθμίσεων δεν υπηρετεί την κοινωνική δικαιοσύνη, αλλά αναπαράγει ένα σύστημα με έντονο «αντίστροφα προοδευτικό» χαρακτήρα, όπου οι φορολογικές ελαφρύνσεις δεν καταλήγουν εκεί όπου υπάρχει πραγματικά ανάγκη. Παρότι οι φοροαπαλλαγές στα φυσικά πρόσωπα μειώνουν ανισότητες, το συνολικό τους βάρος θεωρείται πλέον μη βιώσιμο, ενώ απουσιάζει κάθε μόνιμος μηχανισμός αξιολόγησης της αποτελεσματικότητάς τους.

Την ίδια στιγμή, το κενό ΦΠΑ διαμορφώθηκε στα 3 δισ. ευρώ ή 11% — βελτίωση σε σχέση με το 2022, αλλά εξακολουθεί να βρίσκεται πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Ακόμη πιο αποκαλυπτικό είναι το «VAT policy gap», δηλαδή οι απώλειες εσόδων που οφείλονται στις πολιτικές επιλογές της κυβέρνησης για συντελεστές και εξαιρέσεις. Για το 2023, αυτό το έλλειμμα φτάνει το 57% των δυνητικών εσόδων, το δεύτερο υψηλότερο στην ΕΕ, γεγονός που αναδεικνύει τις συνέπειες μιας στρατηγικής που διαρκώς «τρυπά» τη φορολογική βάση χωρίς ξεκάθαρη στόχευση.

Στο ίδιο πλαίσιο, οι ληξιπρόθεσμες οφειλές των φορολογουμένων παραμένουν σε εκρηκτικά επίπεδα: 159% των καθαρών εσόδων του Δημοσίου, όταν ο ευρωπαϊκός μέσος όρος δεν ξεπερνά το 30,7%. Η Κομισιόν επισημαίνει την έλλειψη συντονισμού ανάμεσα στις φοροεισπρακτικές αρχές και τους διαχειριστές αφερεγγυότητας, η οποία οδηγεί σε αδιέξοδες διαδικασίες, χαμηλή αποτελεσματικότητα και χιλιάδες φορολογούμενους παγιδευμένους σε χρέη που διογκώνονται.

Η παραοικονομία, τέλος, παραμένει υψηλή — στο 21% του ΑΕΠ — με τους αυτοαπασχολούμενους να αποτελούν τον μεγαλύτερο πυλώνα της. Παρά τη μείωση σε σχέση με προηγούμενες δεκαετίες, το φαινόμενο εξακολουθεί να στερεί πολύτιμους πόρους από το Δημόσιο και να τροφοδοτεί έναν φαύλο κύκλο άνισης κατανομής φορολογικών βαρών.

Συνολικά, η έκθεση της Κομισιόν φωτίζει την αντίφαση ανάμεσα στη ρητορική περί «σταθεροποίησης» και την πραγματική κατάσταση των δημοσίων εσόδων. Τα στοιχεία δείχνουν πως το ελληνικό φορολογικό σύστημα παραμένει κατακερματισμένο, γεμάτο «τρύπες», επιλεκτικές διευκολύνσεις και διοικητικές αδυναμίες, ενώ το βάρος πέφτει επαναλαμβανόμενα στους ίδιους φορολογουμένους. Ένα σύστημα που, όπως επισημαίνει η ίδια η Επιτροπή, χρειάζεται δομική αναθεώρηση — όχι μόνο αριθμητικές βελτιώσεις.