Η περιήγηση στον Ανατολικό Αποκόρωνα, την ηλιόλουστη Κυριακη 14 Δεκεμβρίου 2025, πρόσφερε μεγάλη συγκίνηση σε όλα τα μέλη και τους φίλους της Ιστορικής, Λαογραφικής και Αρχαιολογικής Εταιρείας που συμμετείχαν. Περιελάμβανε τέσσερις σταθμούς: τα Λαογραφικά Μουσεία Γαβαλοχωρίου και Κεφαλά, το ίδρυμα Μαριακάκη στα Τσικολιανά Βάμου και το μοναστηριακό συγκρότημα του Αγίου Γεωργίου στο Καρύδι. Οι άνθρωποι των Μουσείων και των Συλλογών μας υποδέχτηκαν με μεγάλη χαρά και άνοιξαν διάπλατα τις πόρτες και τις καρδιές τους για να μας δείξουν τα αντικείμενα που με πολύ κόπο, περίσσια φροντίδα και άφθονη αγάπη έχουν συγκεντρώσει. Σε αυτό προστέθηκε και η εξαιρετική ξενάγηση και οι καίριες παρατηρήσεις από την αρχαιολόγο – ξεναγό Μαρία Ανδριανάκη.

Το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο στο Γαβαλοχώρι είναι ένα μικρό μουσείο – κόσμημα με προσεγμένη δομή στην παρουσίαση των εκθεμάτων και με πολύ ενδιαφέρουσα θεματική κατανομή που προβάλλει τις ασχολίες, τα επαγγέλματα και γενικά την καθημερινή ζωή των κατοίκων της περιοχής. Στο ιστορικό τμήμα εκτίθενται όπλα και σπαθιά από τους αγώνες των Κρητικών για την ελευθερία και εποπτικό υλικό (ζωγραφικοί πίνακες και λιθογραφίες) με τα σημαντικότερα γεγονότα της ελληνικής και κρητικής ιστορίας. Το κτήριο κατασκευάστηκε στα ενετοτουρκικά χρόνια, χρησιμοποιήθηκε ως κατοικία μέχρι το τέλος του 20^ου αι. και δωρίθηκε από το ζεύγος Γεωργίου και Μαρίας Στυλιανάκη. Μετά από μακρόχρονη λειτουργία, ασφυκτιά πλέον στους περιορισμένους χώρους της δίπατης κατοικίας και γίνεται συστηματική προσπάθεια να επεκταθεί και στο γειτονικό ερειπωμένο συγκρότημα, αφού αυτό αποκατασταθεί, όπως μας πληροφόρησε η κ. Κατερίνα Μπακατσάκη, Πρόεδρος της Τοπικής Κοινότητας.

Το μικρό Λαογραφικό Μουσείο του Κεφαλά στεγάζεται σε χαρακτηριστική παραδοσιακή οικία, η οποία είναι γεμάτη με χαρακτηριστικά σκεύη, έπιπλα, εργαλεία, ενδυμασίες, φωτογραφίες και χειροτεχνήματα των χωριανών που απλόχερα δώρισαν και βοηθούν στη συντήρησή τους. Οι Κεφαλιανοί, τόσο ο Σύλλογος Αττικής, υπό την αιγίδα και την φροντίδα του οποίου λειτουργεί το μουσείο όσο και ο Εξωραΐστικός Σύλλογος Κεφαλά με τον Πρόεδρο του κ. Σταμάτη Καραμπινάκη αγωνιούν για την πληρέστερη αποκατάσταση του κτηρίου και την καλύτερη έκθεση των πολιτιστικών αγαθών τους που με τόσο κόπο διατήρησαν από το παρελθόν σε ένα τόπο, ο οποίος σύμφωνα με την μαντινάδα: «Καλό χωριό ο Κεφαλάς μα’χει πολλά χαράκια, η μόνη του παραγωγή χοχλιοί και μανουσάκια». Την ξενάγηση σε όλο το μουσείο πραγματοποίησε η εκπαιδευτικός κ. Ελένη Κοτσιφάκη. Ταυτόχρονα, είχαμε την πολύ ευχάριστη και συγκινητική αφήγηση της ιστορίας του σπιτιού και των ιδιοκτητών του από την ιδιαίτερα ταλαντούχα συντοπίτισσά μας Μαρινέλλα Βλαχάκη, η οποία είχε την τύχη να κατοικήσει σε αυτό.

Το πολύ ενδιαφέρον κτήριο του νεοσύστατου Ιδρύματος Εμμ. Μαριακάκη είναι μια αποκατεστημένη πλούσια οικία στα Τσικολιανά Βάμου, όπου προσωρινά φιλοξενείται μέρος της Λαογραφικής Συλλογής Ελένης Φραντζεσκάκη του Πολυτεχνείου Κρήτης. Στους στόχους του Ιδρύματος, όπως μας πληροφόρησε ο υπεύθυνος κ. Μάρκος Σελιανάκης, είναι να δημιουργηθεί  Λαογραφικό Μουσείο, Πνευματικό Κέντρο και Σχολή Επιμόρφωσης. Η ολοκλήρωση της δράσης αυτής ασφαλώς θα προσδώσει ιδιαίτερο κύρος και περισσότερη πνευματική ζωή στην περιοχή του Βάμου, η οποία ούτως ή άλλως χαρακτηρίζεται από πλούσια πολιτιστική δραστηριότητα.

Είναι κοινή και σεβαστή διαπίστωση η ανάγκη των τοπικών κοινοτήτων των Χανίων να συγκεντρώνουν και να εκθέτουν τα αγαθά του τοπικού πολιτισμού για να τα διασώσουν και να γίνονται κοινωνοί σε αυτά οι απόγονοί τους. Ταυτόχρονα, όμως, είναι επίσης κοινή διαπίστωση η απουσία και η αδήριτη ανάγκη δημιουργίας ενός μεγάλου Λαογραφικού και Εθνογραφικού Μουσείου για τα Χανιά, όπου θα βρίσκεται, όχι αποσπασματικά αλλά συγκεντρωμένος ο λαϊκός πολιτισμός της χανιώτικης υπαίθρου και των αστικών κέντρων. Τοιουτοτρόπως, οι επισκέπτες, κυρίως οι εντόπιοι αλλά και οι αλλοδαποί θα αποκτούν  μια σφαιρικη γνώση του πρόσφατου παρελθόντος του τόπου μέσα από τα υλικά και άυλα τεκμήρια του πολιτισμού του. Όπως συχνά επαναλαμβάνει η ΙΛΑΕΚ, οι τοπικοί φορείς, Περιφέρεια και Δήμοι, μπορούν να συνεργαστούν άριστα – γεγονός που το έχουν αποδείξει – ώστε να αποκτήσουν τα Χανιά ένα χώρο αντάξιο του πρόσφατου πολιτιστικού αποθέματός τους. Η ΙΛΑΕΚ, με τους ανθρώπους της και τη Λαογραφική Συλλογή της είναι στη διάθεσή τους.

Και τα τρία παραδοσιακά χωριά που επισκεφτήκαμε είναι χάρμα οφθαλμών από την άποψη της διατήρησης του αρχιτεκτονικού τους χαρακτήρα, όπως και τα περισσότερα χωριά του ορεινού και κεντρικού Αποκόρωνα, που δίκαια έχει ονομαστεί «η Τοσκάνη της Κρήτης», παρά τις πρόσφατες «ανεξέλεγκτες» επεκτατικές τάσεις, που μόνο η αρμόδια δημόσια υπηρεσία μπορεί να συγκρατήσει. Τουναντίον, η επίσκεψή μας στο μοναστηριακό συγκρότημα του Αγίου Γεωργίου στο Καρύδι, εκτός από το γλυκό κέρασμα, για το οποίο ευχαριστούμε, και την εντυπωσιακή ξενάγηση της Μαρίας Ανδριανάκη στον ιερό ναό και το ελαιοτριβείο, προκάλεσαν σε όλους αρνητική εντύπωση οι αυξανόμενες διακοσμητικές προσθήκες τουριστικού χαρακτήρα που δε συνάδουν με το μέχρι πρότινος λιτό συγκρότημα, το οποίο είχε υπάρξει υπόδειγμα αποκατάστασης. Ελπίζουμε οι αρμόδιοι να το συνειδητοποιήσουν εγκαίρως και να επαναφέρουν τον λιτό και καθαρό χαρακτήρα του.