Τα γονίδια μας επηρεάζονται από το στρες, επισημαίνει καινούρια έρευνα, η οποία δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS).
Η διαρκής αλλαγή των κοινωνικών συνθηκών και το άγχος που διέπει την καθημερινή ζωή αναδεικνύει τα αρνητικά στοιχεία των γονιδίων μας και, κατά συνέπεια, εξασθενεί το ανοσοποιητικό μας σύστημα.
Για τις ανάγκες της έρευνας παρατηρήθηκαν 10 κοινωνικές ομάδες θηλυκών πιθήκων μακάκα. Στα ζώα που βρίσκονται σε αιχμαλωσία, την μεγαλύτερη θέση στην κοινωνία έχει ο παλαιότερος, όπως ακριβώς συμβαίνει στις ανθρώπινες κοινότητες του στρατού και των φυλακών. Τα «φυντάνια» αντιμετωπίζονται ως κατώτεροι και έτσι ζουν κάτω από περισσότερο στρες, το οποίο με τη σειρά του εξασθενεί το ανοσοποιητικό τους.
Οι επιστήμονες, με επικεφαλής τον δρ. Yoav Gilad από το Πανεπιστήμιο του Σικάγο και την δρ. Jenny Tong, του Πανεπιστημίου του Ντιουκ, διαπίστωσαν ότι αν ένα από τα πειραματόζωα έχανε την θέση του στην κοινωνική πυραμίδα, τότε, λόγω του στρες, άλλαζε σε μεγάλο βαθμό η έκφραση σχεδόν 1.000 γονιδίων του. Μεταξύ αυτών ήταν και τα γονίδια που σχετίζονται με τη φλεγμονή, τα οποία ήταν πολύ πιο ενεργά σε ζώα με χαμηλό κοινωνικό status. Οι πίθηκοι αυτοί, παράλληλα, παρουσίασαν λιγότερα λευκά κύτταρα-Τ, τα οποία είναι βασικό όπλο του οργανισμού απέναντι στα καρκινικά κύτταρα και στους παθογόνους μικροοργανισμούς.
Την ίδια στιγμή, κάθε φορά που η κοινωνική θέση του πειραματόζωου ανέβαινε, άλλαζε και πάλι η έκφραση των γονιδίων σε διάστημα μόνο λίγων εβδομάδων, γεγονός που αποδεικνύει ότι η κοινωνική θέση και ιεραρχία μπορεί να επηρεάσει πολύ γρήγορα την γενετική ρύθμιση, είτε προς θετική, είτε προς αρνητική κατεύθυνση. Οι ερευνητές κατάφεραν να ξεχωρίσουν τα γονίδια κάθε ζώου και να το κατατάξουν με βάση την κοινωνική πυραμίδα, προβλέποντας τη θέση του κάθε πιθήκου με ακρίβεια. Για να κάνουν κάτι τέτοιο, έλαβαν υπόψη μόνο τα εκάστοτε γενετικά δεδομένα, τα οποία είχαν προσδιορίσει τόσο πριν όσο και μετά την μεταβολή της θέσης του ζώου στην κοινωνική ιεραρχία.
Το στρες λόγω της αλλαγής στην κοινωνική θέση επιδρά επίσης, θετικά ή αρνητικά, σε αυτό που ονομάζεται «σύστημα των ορμονών του στρες» και στη κυτταρική σύνθεση του αίματος. Αυτοί οι δύο παράγοντες με την σειρά τους επιδρούν στην γονιδιακή έκφραση. Εκτός αυτού, ο δεσμός κοινωνικής ιεραρχίας και στρες επηρεάζει και στη μεθυλίωση του DNA, μια διαδικασία που επηρεάζει την περιοδική ενεργοποίηση και την απενεργοποίηση των γονιδίων. Έτσι, όσα γονίδια υπέστησαν αλλαγές μετά την μεταβολή του κοινωνικού status του οργανισμού, είναι πιο πιθανό να μεθυλιωθούν σε σχέση με τα γονίδια που έμειναν ανεπηρέαστα από το στρες.
«Τα σημερινά αποτελέσματα δείχνουν ότι οι αλλαγές στη γονιδιακή ρύθμιση μας βοηθούν να εξηγήσουμε τη σχέση μεταξύ κοινωνικού περιβάλλοντος και φυσιολογίας. Ενδεχομένως παρέχει σημαντικές πληροφορίες για το πώς η κοινωνική πραγματικότητα αποτυπώνεται “στο πετσί μας”», επισημαίνουν στην ανακοίνωσή τους οι ερευνητές.
Η συγκεκριμένη έρευνα είναι μία από τις πρώτες μελέτες, οι οποίες αποκαλύπτουν πόσο στενά συνδέεται η κοινωνική θέση με την ρυθμιστική έκφραση των γονιδίων. Το κοινωνικό περιβάλλον και οι βιολογικοί μηχανισμοί των θηλαστικών έχουν δημιουργήσει μια άρρηκτη σχέση μεταξύ τους και κάτι τέτοιο δεν μπορεί παρά να έχει επιπτώσεις και στην υγεία.
Για να αποδειχθεί κάτι παρόμοιο και για τα ανθρώπινα γονίδια, η διαδικασία είναι πολύ πιο περίπλοκη. Ωστόσο, αν το κοινωνικό στρες επηρεάζει με τον ίδιο τρόπο τους πιθήκους και τους ανθρώπους, τότε είναι πιθανό πως κάθε φορά που «ανεβαίνουμε» κοινωνικά, το ανοσοποιητικό μας σύστημα ενισχύεται.