Κύριε Διευθυντά,
με την τελευταία φράση της παράτασης “Erofili synopsis” που οι Χανιώτες, θεατρόφιλοι και μη, είχαν την ευκαιρία να απολαύσουν σε τρεις παραστάσεις (31/8 και 1/9 στην αίθουσα «Μάνος Κατράκης», στην Χρυσή Ακτή και 7/9 στο μικρό αμφιθέατρο του Άλσους στον Βάμο Αποκορώνου), από την Θεατρική Εταιρία Χώρος από την Θεσσαλονίκη, ανοίγω το σημερινό μου σχολιασμό πάνω στην σημαντικότερη – ίσως – παράσταση που παίχτηκε στα Χανιά τα τελευταία χρόνια.
Βρέθηκα το βράδυ της Παρασκευής 7/9 στο μικρό αμφιθέατρο που υπάρχει στο άλσος του Βάμου, παρέα με καμιά εκατοστή συμπατριώτες μας, να παρακολουθήσω για τρίτη φορά την παράσταση του κ. Σίμου Κακάλα, προκειμένου να διαπιστώσω κατά πόσο θα επιδρούσε ο ανοικτός χώρος την απόδοση του έργου – δεδομένου ότι στην Αίθουσα «Μάνος Κατράκης» που φιλοξενήθηκε πριν από μια εβδομάδα οι συνθήκες ήταν ιδανικές για μια τέτοια παραγωγή (κλειστός χώρος, μικρή απόσταση θεατών από την σκηνή, κατάλληλο περιβάλλον για τα σκηνικά και την ηχητική απόδοση λόγου και μουσικής). Η διαπίστωσή μου ήταν ότι η επίδραση από το ανοικτό αμφιθέατρο ήταν μηδαμινή και κυρίως οφειλόταν σε εξωγενείς με την παράσταση παράγοντες (όπως θόρυβοι από περιοίκους, διερχόμενα οχήματα κλπ., που ευτυχώς ήταν λίγοι).
Αναφερόμενος στην παράσταση καθ’ εαυτή, επρόκειτο για μια πιστή μεταφορά επιλεγμένων σημείων του έργου του Γεωργίου Χορτάτση «Ερωφίλη», αποδοσμένη όχι νατουραλιστικά αλλά με μια «συμβολική» απεικόνιση των χαρακτήρων του έργου. Σ’ αυτό σημαντικότατο ρόλο έπαιξε η με μάσκες απόδοση των βασικών ρόλων καθώς και η σημειολογική ενδυματολογία (κόκκινος μανδύας, σύμβολο εξουσίας αλλά και αίματος, μαύρα ρούχα που επέτρεπαν στον θεατή να επικεντρώνεται στις μάσκες και τις εκφράσεις καθώς και στον λόγο).
Η σκηνοθετική άποψη του κ. Σίμου Κακάλα – που εκφράστηκε άμεσα με την φράση της επικεφαλίδας – διαπερνούσε όλη την παράσταση με μια καταγγελτική θέση κατά της αυθαιρεσίας της εξουσίας και είχε συνέπεια σ’ όλο το έργο. Την ίδια σχολαστικότητα διέκρινε και η εκφορά του λόγου από τις τρεις νεαρές ηθοποιούς (Δήμητρα Κούζα, Δήμητρα Λαρεντζάκη και Έλενα Μαυρίδου, που δεν είναι από την Κρήτη!) που ερμήνευαν άψογα τους απαιτητικούς ανδρικούς και γυναικείους ρόλους εναλλακτικά αλλά και το ηχόχρωμα του αναγεννησιακού κρητικού δεκαπεντασύλλαβου, που αποδιδόταν σωστά κατακτημένο μέσα από σοβαρή προσπάθεια αναπαραγωγής του.
Το σκηνικό λιτό και λειτουργικό διευκόλυνε την πλαστικότητα της κίνησης των ηθοποιών, που με την σειρά της – και βάσει της σκηνοθετικής άποψης προσέδιδε στην παράσταση μια ροή ατέρμονος, χωρίς κενά ή παύσεις χρόνου, παρά το γεγονός ότι οι … «θεατρικές σιωπές» αύξαιναν την δραματικότητα των σκηνών. Η πρωτότυπη μουσική του κ. Νίκου Βελιώτη, με έντονη την παρουσία του τσέλο, προσέθετε σ’ αυτή την δραματικότητα. Ίσως εδώ να βρει κανείς μια … αδυναμία της παράστασης, όσον αφορά την ένταση του ήχου, που κάποιες στιγμές «κάλυπτε» τον λόγο.
Τέλος οι φωτισμοί είχαν την ίδια «διαπεραστική» διάθεση όπως το σύνολο της παράστασης. Γεγονός που δεν αποδόθηκε σωστά στην αφίσα που είχε εντονότερο αισθησιακό στοιχείο από την σκηνοθετική ακροβασία της ερωτικής σκηνής του έργου (μια εκπληκτική ισορροπία μεταξύ ερωτισμού και αισθησιασμού), με αποτέλεσμα να προδιαθέτει τον ανυποψίαστο θεατή σε αναζήτηση μιας ηπιότερης εκδοχής του έργου, όπως αποδόθηκε λίγο αργότερα από τον Βιτσέντζο Κορνάρο στον «Ερωτόκριτο».
Αξίζουν λοιπόν συγχαρητήρια στο σχήμα που τόλμησε μια τόσο πρωτοποριακή μεταφορά ενός κλασσικού αναγεννησιακού κειμένου με τέτοια ειλικρίνεια και τόλμη. Απέδειξε ότι υπάρχει μέλλον στο πολιτιστικό μας γίγνεσθαι. Το πρόβλημα βρίσκεται στο πολιτικό μας αντίστοιχο, που βάσει της τελικής πρότασης της παράστασης «τακτοποιεί ατιμωρητί» τις πολιτιστικές του υποχρεώσεις με την υποκουλτούρα των media και τις οικονομικίστικες προτάσεις στα θερινά προγράμματα.
Αλλά αυτό είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο στο οποίο θα επανέλθω εν ευθέτω χρόνω.
Ευχαριστώ για την φιλοξενία.
Μανόλης Πουλής
(*) Εννοεί “χορούς” με την έννοα της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας, όπου ο “χορός” εκπροσωπούσε τον λαό και ασκούσε κριτική ή τιμωρούσε όσους διέπρατταν την “ύβρι” δηλαδή την παράβαση των πολιτικών, κοινωνικών και ηθικών κανόνων δικαίου.