Ολοκληρώθηκε προχθές βράδυ το 2ο Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων. Πέντε μέρες, εκατοντάδες συμμετέχοντες και προσκεκλημένοι, χιλιάδες επισκέπτες, και τίποτε δεν πήγε στραβά. Το αντίθετο: Η γενικότερη αίσθηση ήταν πως με τη δεύτερη αυτή διοργάνωση, τα Χανιά απέκτησαν ένας Φεστιβάλ που ήρθε για να μείνει, χωρίς όρια για το πόσο ψηλά μπορεί να φτάσει. Δικαιολογημένα λοιπόν τα χαμόγελα ικανοποίησης και ανακούφισης στα πρόσωπα της έμπειρης ομάδας των διοργανωτών.

Οι δυο κεντρικοί χώροι του Φεστιβάλ ήταν και φέτος η εμβληματική αίθουσα Μίκης Θεοδωράκης και το πανέμορφο κτίριο Το Μεγάλο Αρσενάλι, στο ισόγειο του οποίου λειτουργούσε και πάλι το βιβλιοπωλείο – μια σύμπραξη βιβλιοπωλείων της πόλης που εξυπηρέτησε με άψογο τρόπο το Φεστιβάλ, σε κάθε σημείο όπου γινόταν εκδήλωση.

Πολλοί Έλληνες συγγραφείς συμμετείχαν σε εκδηλώσεις για βιβλία τους ή σε συζητήσεις με άλλους συγγραφείς, αλλά ισχυρή ήταν και η παρουσία γνωστών ξένων πεζογράφων, κυρίως ισπανόφωνων που λίγες μέρες νωρίτερα είδαμε στο Φεστιβάλ ΛΕΑ. Γενικότερα, το τρίπτυχο, χανιώτικο και κρητικό χρώμα σε σειρά εκδηλώσεων, καταξιωμένοι και νεότεροι Έλληνες συγγραφείς, καταξιωμένοι και νεότεροι ξένοι συγγραφείς, ήταν και φέτος η βάση του Φεστιβάλ.

Μια άψογη διοργάνωση

Σε πρακτικό επίπεδο, η διοργάνωση (παρά τις δυσκολίες που έβαλε η εκλογική συγκυρία) ήταν άψογη. Από τα πιο απλά, εισιτήρια, λεωφορεία, παραλαβή από και προς το αεροδρόμιο, επικοινωνία, μέχρι τις ίδιες τις εκδηλώσεις (τρεις και τέσσερις παράλληλα), όλα απέπνεαν επαγγελματισμό. Οι εκδηλώσεις με ξένους συγγραφείς είχαν βέβαια ταυτόχρονη μετάφραση (σε λίγες περιπτώσεις ίσως παρατηρήθηκε έλλειψη σε ακουστικά;), οι συζητήσεις γίνονταν στην ώρα τους και χωρίς απρόοπτα (απ’ όσο μπορούμε να ξέρουμε). Σημαντικό: έξω από κάθε εκδήλωση μπορούσες να βρεις όχι μονάχα τα βιβλία του συγγραφέα που ήταν το τιμώμενο πρόσωπο, αλλά τα βιβλία όλων των συμμετεχόντων στη συζήτηση. Εξαιρετικός ο επαγγελματισμός των βιβλιοπωλών, και η διάθεσή τους να εξυπηρετήσουν, στο βαθμό βέβαια που οι εκδότες (Αθηναίοι, στην πλειονότητά τους), έστελναν εγκαίρως τα βιβλία – πράγμα που μάλλον ήταν ο κανόνας.

Όμορφη και πλούσια εμπειρία

Να μην μακρηγορώ: Το να βρίσκεσαι για πέντε μέρες (τρεις βρεθήκαμε εμείς) στο ενετικό λιμάνι των Χανίων, σε πολύ όμορφους χώρους, σε συγχρωτισμό με καταξιωμένους Έλληνες και ξένους συγγραφείς (ακόμη και στο πρωινό ή στον απογευματινό καφέ στο ξενοδοχείο), είναι από μόνο του μια όμορφη και πλούσια εμπειρία, μια από τις πολλές παράπλευρες χαρές του να συμμετέχεις σε ένα διεθνές φεστιβάλ βιβλίου.

Για την ουσία του προγράμματος, με δυο λόγια και πάλι: Ήταν πλούσιο, πληθωρικό (υπέρ το δέον, λένε ορισμένοι, μάλλον δεν συμφωνώ…), με θεματικές που συντονίζονται με τις τάσεις της εποχής (έμφυλες σχέσεις, ταυτότητες κ.ά.)

Προτάσεις

Τι καλύτερο θα μπορούσε να γίνει;

α. Περισσότερες εκδηλώσεις που να απευθύνονται σε νεανικότερο κοινό. Ξέρω, δεν είναι εύκολο να το φέρεις αυτό το κοινό, είναι κοινό αυθόρμητο, αντιδραστικό, δεν θέλει να πάει κάπου όπου πιθανώς θα συναντήσει τους γονείς του ή κάποιους σαν κι αυτούς. Χρειάζεται φαντασία και επινοητικότητα, στοιχεία που η ομάδα του Φεστιβάλ τα διαθέτει.

β. Περισσότερη ποίηση. Συζήτηση αλλά και ανάγνωση, προκρίνοντας νεότερες και νεότατες γενιές.

γ. Ο τρόπος που στήνονται τα «τραπέζια» μπορεί να γίνει πιο δημιουργικός, πιο θεματικός. Στον λόγο να προτάσσεται ο αντίλογος. Πολλές εκδηλώσεις στήνονται πάνω στο πρόσωπο ενός συγγραφέα, ή του τελευταίου του βιβλίου: δύσκολα αυτές οι εκδηλώσεις γίνονται συναρπαστικές, παρότι σε πολλές από αυτές συρρέει κόσμος.

Περισσότερος διάλογος

Ένα Φεστιβάλ όμως με θεματικές, πρέπει να προκαλέσει συζητήσεις, αντιθέσεις, διαφωνίες. Φέτος, παρότι οι θεματικές που ήταν στο κέντρο του Φεστιβάλ διχάζουν παντού τις κοινωνίες, στα πάνελ επικρατούσε κυρίως η συμφωνία, λες και τα ζητήματα αυτά δεν αποτελούν διακυβεύματα, αλλά εγκατεστημένες πραγματικότητες. Εδώ, ο παράγων «Κρήτη», με τα στερεότυπα που έλκει μαζί του, θα πρέπει να αντιμετωπιστεί, να μην οδηγήσει σε συμβιβαστικές καταστάσεις, υπερβάλλουσας και αχρείαστης συναίνεσης.

Παράδειγμα: στη συζήτηση που κάναμε με την καθηγήτρια Κατερίνα Κωστίου για τα Προσωπεία στον Καβάφη (με αφορμή το ήδη βραβευμένο βιβλίο της), η συγγραφέας υπερασπίζεται έναν Καβάφη των ρευστών ταυτοτήτων, έναν Καβάφη που δεν πρέπει να περιορίζεται στην σκληρή ταυτότητα του γκέι ή κουίρ ποιητή. Ναι, σωστά, μάλλον πολλοί συμφωνούμε με αυτήν την πιο εμπλουτισμένη άποψη για τον σπουδαίο ποιητή (γι’ αυτό, θα έλεγα, είναι και τόσο σπουδαίος), αλλά υπάρχουν δεκάδες άλλοι μελετητές του που έχουν διαφορετική άποψη. Γιατί να μην είναι ένας εκεί; Και η εκδήλωση από παρουσίαση ενός βιβλίου να στηνόταν ως μια συζήτηση με αφορμή αυτό το βιβλίο, μια συζήτηση ζωντανή, με δημιουργικές διαφωνίες.

Μια και όμως αναφέρθηκα στην εκδήλωση αυτή, να πω ότι η προστιθέμενη «μαγεία» ήρθε από μόνη της, από την εκδήλωση με τον Χρήστο Οικονόμου που ακολουθούσε. Ο καλός πεζογράφος, έχοντας ακούσει τη συζήτησή μας για τα προσωπεία στον Καβάφη, πήρε πολλές αφορμές για πολύ δημιουργικές σκέψεις γύρω από την πεζογραφία, με αποτέλεσμα μια συζήτηση ζωντανή και πολύ ενδιαφέρουσα (με τη βοήθεια και της Κυριακής Μπεϊόγλου, που έθετε γόνιμα ερωτήματα). Εδώ, η συνομιλία προέκυψε μόνη της, τυχαία τρόπον τινά: χρήσιμο είναι να την προκαλούμε.

«Ο ουρανός είναι το όριο»

Συμπερασματικά: Το Φεστιβάλ Βιβλίου στα Χανιά έχει τα στοιχεία εκείνα που μπορούν να το αναδείξουν σε ένα από τα κορυφαία της Μεσογείου, σημείο αναφοράς στον χώρο του πολιτισμού στην ευρύτερη περιοχή. Ο κίνδυνος, από την άλλη, προέρχεται από τα ίδια τα ατού του: η ραθυμία της καλοκαιρινής ραστώνης, το καλό φαγητό και η δεδομένη καλοπέραση, δημιουργούν συνθήκες μιας εξασφαλισμένης συναίνεσης, που είναι όμως συναίνεση πάνω στο «τι καλά που περνάμε», και δεν θα έπρεπε να καθορίζει συνολικά το κλίμα που Φεστιβάλ, που θα μπορούσε να είναι πιο μαχητικό, πιο ερεθιστικό, πεδίο ανταλλαγής σύγχρονων ιδεών και απόψεων.

Η παρουσία της Προέδρου της Δημοκρατίας στα εγκαίνια δεν ήταν τυπική ενέργεια: Σηματοδότησε κάτι, κι αυτό το «κάτι» περιέχει κι ένα μήνυμα που πρέπει να ληφθεί και να γονιμοποιηθεί: Το 3ο Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων θα δείξει πόσο ψηλά μπορεί να μπει ο πήχης γι’ αυτόν τον θεσμό που μας έχει ήδη δώσει πολλή χαρά και μας έχει γεμίσει με αντίστοιχα πολλές προσδοκίες.

Tο βράδυ της Τρίτης 20 Ιουνίου, την έναρξη του φεστιβάλ κήρυξε η Α.Ε. η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου. «Εγκαινιάζω, λοιπόν, σήμερα με βαθιά ικανοποίηση το Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων, μια πνευματική γιορτή που κατάφερε από τον πρώτο χρόνο της θέσπισής της να γίνει μια ζωντανή συνάθροιση των ανθρώπων του βιβλίου, μια εξωστρεφής, πλούσια σε περιεχόμενο στενά δεμένη με τους σύγχρονους προβληματισμούς διοργάνωση».
Στο Θέατρο Μίκης Θεοδωράκης, η διακεκριμένη συγγραφέας Ιωάννα Καρυστιάνη συζήτησε για το βιβλίο της Ψιλά γράμματα (εκδ. Καστανιώτη) με την εκπαιδευτικό Βαγγελιώ Σερδάκη-Χιωτάκη.
Την Τρίτη 20 Ιουνίου ο διευθυντής της εφ. «Η Καθημερινή» και συγγραφέας Αλέξης Παπαχελάς συζήτησε με τον δημοσιογράφο Σταύρο Θεοδωράκη για το πρόσφατο βιβλίο του Ένα σκοτεινό δωμάτιο 1967-1974 (εκδ. Μεταίχμιο).
Μια παρουσίαση του πολυτελούς τόμου Λαϊκές τελετουργίες στην Κρήτη. Έθιμα στον κύκλο του χρόνου (εκδ. Καρμάνωρ) από τον συγγραφέα Νίκο Ψιλάκη, που συνομίλησε, στην Πύλη Sabbionara, με τον δημοσιογράφο και μεταφραστή Μανώλη Πιμπλή.
Στο Θέατρο Μίκης Θεοδωράκης, η δημοσιογράφος Κυριακή Μπεϊόγλου συνομίλησε με τη συγγραφέα Ρούμενα Μπουζάροφσκα στην πρώτη παρουσίαση της νέας συλλογής διηγημάτων της Δεν πάω πουθενά (εκδ. Gutenberg), ενώ λίγο νωρίτερα, στη Σκάλα της οδού Αγίου Μάρκου, η ηθοποιός Στελλίνα Ιωαννίδου διάβασε αποσπάσματα από το βιβλίο Ο άντρας μου της Ρούμενα Μπουζάροφσκα.
Στην Πύλη Sabbionara, ο συγγραφέας Γιάννης Πάσχος συζήτησε με τη δημοσιογράφο Κυριακή Μπεϊόγλου για το βιβλίο του Το χρονικό ενός δυσλεκτικού (εκδ. Περισπωμένη) που απέσπασε το Βραβείο Αναγνώστη 2023.
Ένας κόσμος σε αναζήτηση, και στο Θέατρο Μίκης Θεοδωράκης η Γαλλοελβετή δημοσιογράφος και δοκιμιογράφος Μόνα Σολέ συζήτησε με τη συγγραφέα Λένα Διβάνη για το πρόσφατο βιβλίο της Εφευρίσκοντας τον έρωτα ξανά. Πώς η πατριαρχία σαμποτάρει τις ετεροφυλοφιλικές σχέσεις (εκδ. Στερέωμα), που απέσπασε το Ευρωπαϊκό Βραβείο Δοκιμίου για το 2022.
Στο Θέατρο Μίκης Θεοδωράκης, ο Κολομβιανός συγγραφέας Σαντιάγο Γκαμπόα συνομίλησε για το νέο του βιβλίο Η νύχτα θα είναι μεγάλη (εκδ. Διόπτρα) με την ιστορικό Λένα Ματσιώρη και τον μεταφραστή Κώστα Αθανασίου.
Στην Πύλη Sabbionara, παρακολουθήσαμε τους συγγραφείς Κώστα Ακρίβο και Νίκο Α. Μάντη να συζητούν για τα βιβλία τους Ανδρωμάχη (εκδ. Μεταίχμιο) και Κιθαιρώνας (εκδ. Καστανιώτη), αντίστοιχα. Τη συζήτηση συντόνισε ο δημοσιογράφος Γρηγόρης Μπέκος.
Η ηθοποιός Ιώ Ασηθιανάκη θα διαβάσει αποσπάσματα από τα βιβλία των δύο συγγραφέων…
Στο Θέατρο Μίκης Θεοδωράκης, η Βόσνια μυθιστοριογράφος και μεταφράστρια Λάνα Μπάστασιτς συζήτησε για το πρόσφατο βιβλίο της Πιάσε το λαγό (εκδ. Gutenberg) με τον δημοσιογράφο και συγγραφέα Κώστα Κατσουλάρη.
Στο Μεγάλο Αρσενάλι, στο πλαίσιο της θεματικής ενότητας “Εντοπιότητα και παγκοσμιότητα”, η Κατερίνα Ζωγραφιστού, δρ τμήματος Νεοελληνικών Σπουδών Πανεπιστημίου Paul Valéry- Montpellier III, πρόεδρος του Παραρτήματος Ελλάδας της Διεθνούς Εταιρείας Φίλων Νίκου Καζαντζάκη, ο Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος, εκδότης των εκδ. Διόπτρα, και ο Γιάννης Δημητρακάκης, επίκ. καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας, τμήμα Φιλολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης, συζήτησαν με θέμα: «140 χρόνια από τη γέννηση του Νίκου Καζαντζάκη: Η διαδρομή της σκέψης του μέχρι το σήμερα – ο μεγάλος Κρητικός επίκαιρος όσο ποτέ».
Ο συγγραφέας Χρήστος Χωμενίδης ήταν την Παρασκευή 23 Ιουνίου στο Μεγάλο Αρσενάλι, όπου συζήτησε για το πρόσφατο βιβλίο του, Η δίκη Σουάρεφ, με τον δημοσιογράφο Γιάννη Πανταζόπουλο.
Ο Κουβανός Λεονάρδο Παδούρα, με το μεταφραστή Κώστα Αθανασίου στα δεξιά του και τη δημοσιογράφο Μικέλα Χαρτουλάρη στα αριστερά του.
Μίλα, Πηνελόπη!. Στο Μεγάλο Αρσενάλι, η συγγραφέας Αγγέλα Καστρινάκη συζήτησε για το πρόσφατο βιβλίο της (εκδ. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης) με την Μαρίνα Αρετάκη, μέλος ΕΔΙΠ του Τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης.
Στο Μεγάλο Αρσενάλι, Ένα παιδί μεγαλώνει στην Αθήνα: 1934-1944. Ο συγγραφέας Νίκος Βατόπουλος παρουσίασε το πρόσφατο βιβλίο του. Προλόγισε η Τζίνα Παυλάκη-Καλογερή, αντιπρόεδρος του Ελληνο-Γαλλικού Συλλόγου Χανίων.
Η Αντιγόνη Βλαβιανού, αναπλ. καθηγήτρια Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, στην Πύλη Sabbionara, με τον δημοσιογράφο Δημήτρη Δουλγερίδη για το ποιητικό βιβλίο του γαλλόφωνου Έλληνα ποιητή Δημήτρη Τ. Άναλι (1938-2012), Τα διάκενα του χρόνου & Πρελούδιο στο νέο κοσμικό ψύχος (μετάφραση: Αντιγόνη Βλαβιανού – Σπύρος Μοσκόβου, επίμετρο: Τιτίκα Δημητρούλια, εκδ. Ιωλκός).
Ποια η δυναμική των τεχνολογικών εξελίξεων; Ποια τα κύρια ζητήματα που προκύπτουν από τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης σε όλο και περισσότερους τομείς της ζωής μας; Σ’ αυτά και σε πολλά ακόμη ερωτήματα μας μίλησε, στο Μεγάλο Αρσενάλι, ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Μανώλης Ανδριωτάκης με αφορμή το νέο του βιβλίο Τεχνητή νοημοσύνη για όλους (εκδ. Ψυχογιός).
Στην Πύλη Sabbionara, παρακολουθήσαμε τον συγγραφέα Γιάννη Σιώτο να συνομιλεί για το πρόσφατο βιβλίο του Μάνα πατρίδα, κακιά μητριά (εκδ. Καστανιώτη) με τον συγγραφέα Νίκο Ψιλάκη.
Στο Μεγάλο Αρσενάλι, ο Νίκος Δαββέτας συζήτησε για το βιβλίο του Άντρες χωρίς άντρες (εκδ. Πατάκη) με τον συγγραφέα Γιάννη Μπασκόζο.
Στο Θέατρο Μίκης Θεοδωράκης, η Αργεντινή «βασίλισσα του μικροδιηγήματος» Άνα Μαρία Σούα συζήτησε για την ανθολογία διηγημάτων της («Σκυλίσια ζωή και άλλες ακροβασίες», εκδ. Βακχικόν) με τον υπεύθυνο Επικοινωνίας του Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων και μεταφραστή Βασίλη Κιμούλη.
Κατάμεστη ήταν η αίθουσα του Φιλολογικού Συλλόγου «Χρυσόστομος», όπου ο ομότιμος καθηγητής του King’s College London και πρόεδρος του Δ.Σ. της Βρετανικής Σχολής Αθηνών, Ρόντρικ Μπίτον, συζήτησε για το πρόσφατο βιβλίο του Οι Έλληνες: Μια παγκόσμια ιστορία (εκδ. Πατάκη) με τον ομότιμο καθηγητή της Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης Αλέξη Πολίτη.
O Μίνως Ευσταθιάδης συνομίλησε με τη Μαρίνα Αρετάκη, μέλος ΕΔΙΠ του Τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, για το πρόσφατο βιβλίο του Σχέδια του χάους (εκδ. Ίκαρος). Λίγη ώρα αργότερα, στο Μεγάλο Αρσενάλι, ο κ. Ευσταθιάδης συνομίλησε μαζί με τον συγγραφέα Πολυχρόνη Κουτσάκη για τις προκλήσεις της μετάφρασης της ελληνικής λογοτεχνίας στο εξωτερικό με αφορμή το νέο βιβλίο του Πολυχρόνη Κουτσάκη Η Οδύσσεια που μας κρύβουν που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη.
Στο Θέατρο Μίκης Θεοδωράκης, η συγγραφέας Bethan Roberts παρουσίασε μαζί με τη δημοσιογράφο Αλεξάνδρα Χριστακάκη το μυθιστόρημά της O αστυνομικός μου (εκδ. Έναστρον).
Στο Μεγάλο Αρσενάλι, ο Σταύρος Ζουμπουλάκης, συγγραφέας και πρόεδρος του Εφορευτικού Συμβουλίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος συνομίλησε με τον Γιάννη Δημητρακάκη, επίκ. καθηγητή Νεοελληνικής Φιλολογίας, τμήμα Φιλολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης, για το νέο του βιβλίο η Ηθική της αγάπης και πολιτική πράξη (εκδ. Πόλις).
«Χανιά, όμορφη πόλη. Σελιδοδείκτες μνήμης και λογοτεχνίας» (εκδ. «Πυξίδα της Πόλης»). H επιλογή των κειμένων έγινε από τη συγγραφέα Νίκη Τρουλλινού, στο πάνελ επίσης η φωτογράφος Ένη Κούκουλα και ο δημοσιογράφος, μεταφραστής και διευθυντής του Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων Μανώλης Πιμπλής. Τη συζήτηση συντόνισε ο Ματθαίος Φραντζεσκάκης, υπεύθυνος εκδ. «Πυξίδα της Πόλης», διευθυντής ΦΚΧ.
Την Τρίτη 20 Ιουνίου, στις 18:00-19:00, στο Μεγάλο Αρσενάλι, οι συγγραφείς Μιχάλης Αλμπάτης, Ρέα Γαλανάκη και Νίκη Τρουλλινού συζήτησαν για την επίδραση της γενέτειρας Κρήτης στη συγκρότηση της προσωπικότητάς τους σε σχέση με το φύλο τους και το έργο τους, αλλά και για την πρόσληψη της κρητικής ταυτότητας μέσω της λογοτεχνίας, καζαντζακικής ή άλλης («Η πολιτισμική και λογοτεχνική κρητική ταυτότητα). Συντονισμός: Βαρβάρα Περράκη, πρόεδρος Συνδέσμου Φιλολόγων Νομού Χανίων.
Το Σάββατο 24 Ιουνίου ο Χρήστος Μαρκογιαννάκης παρουσίασε το νέο του μυθιστόρημα «Θάνατος επί σκηνής» (εκδ. Μίνωας).
Ο Δημοσθένης Παπαμάκρος και ο Γιάννης Δούκας συζήτησαν οι δυο τους…
Ο πολυβραβευμένος, διεθνούς φήμης θεατρικός σκηνοθέτης Θεόδωρος Τερζόπουλος παρουσίασε για πρώτη φορά το νέο βιβλίο του “Στον Λαβύρινθο: ο Θεόδωρος Τερζόπουλος συναντά τον Heiner Muller” (εκδόσεις Κείμενα), συνομιλώντας με τον εκδότη του, Φοίβο Βλάχο, στο 2ο Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων!

Και βέβαια, τα παραπάνω, είναι μονάχα ένα μέρος των όσων συνέβησαν στο 2ο Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων, με βάση και το φωτογραφικό υλικό που καταφέραμε να εξασφαλίσουμε.

Περισσότερα… του χρόνου.

bookpress.gr