Από τότε που προκηρύχτηκαν οι εκλογές της 25ης Ιανουαρίου 2015, η δυνατότητα του Σύριζα να βγει νικητής από τις κάλπες και να σχηματίσει κυβέρνηση παρουσιάζεται σαν απειλή στη κοινή γνώμη και ειδικά σε εκείνη της Ευρωζώνης. Και όμως, αυτοί που κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου γνωρίζουν θαυμάσια πως ο Σύριζα έχει εξαγγείλει ότι δεν θα αναστείλει την αποπληρωμή του χρέους και δεν θα βγει από το Ευρώ όταν θα γίνει κυβέρνηση. Ο Σύριζα προτείνει την αναδιαπραγμάτευση του χρέους σε ευρωπαϊκό επίπεδο και εύχεται να μείνει η Ελλάδα στην Ευρωζώνη. Ωστόσο, ο Σύριζα δεσμεύεται να τερματίσει τα άδικα και αντικοινωνικά μέτρα που έλαβαν οι προηγούμενες κυβερνήσεις και η Τρόικα.
Αυτή η καμπάνια για τις υποτιθέμενες απειλές που εκφράζει ο Σύριζα στοχεύει να φοβίσει τους Έλληνες ψηφοφόρους ώστε να παραιτηθούν από το δικαίωμά τους στην αλλαγή. Στοχεύει επίσης στη περίπτωση νίκης του Σύριζα να στρέψει ένα μέρος της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης ενάντια στον ελληνικό Συνασπισμό Ριζοσπαστικής Αριστεράς προκειμένου να αποτρέψει το ενδεχόμενο να κερδίσει το Podemos τις ισπανικές εκλογές το φθινόπωρο του 2015. Θα μπορούσαμε να έχουμε και άλλες εκπλήξεις σε χώρες όπως η Πορτογαλία, η Σλοβενία ή Κύπρος αν οι πολίτες εκτιμήσουν ότι αξίζει το κόπο να προσπαθήσουν να αντικαταστήσουν μια υπερσυντηρητική καταστροφική πολιτική με μιαν αριστερή πολιτική. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες και τα μεγάλα ιδιωτικά συμφέροντα που τους υποστηρίζουν γνωρίζουν ότι η πλειοψηφία του πληθυσμού της Ευρωζώνης κάνει αρνητικό απολογισμό των πολιτικών που ασκούνται τα τελευταία χρόνια και ψάχνει να βρει τρόπο για να στηρίξει δυνάμεις που τάσσονται υπέρ της αλλαγής. Η νίκη του Σύριζα στην Ελλάδα θα συνιστούσε μεγάλη απειλή για τα παραδοσιακά κόμματα, τόσο τα συντηρητικά όσο και τα «σοσιαλιστικά», που φοβούνται ότι η επιδημία θα μπορούσε να εξαπλωθεί και στην Ισπανία.
Το χρέος που ζητάνε από την Ελλάδα να αποπληρώσει αντιπροσωπεύει το 175% του εθνικού πλούτου που παράγεται ετησίως και αποτελεί ένα αφόρητο βάρος για τον ελληνικό λαό.
Τι θα γίνει αν όντας στη κυβέρνηση , ο Σύριζα αποφάσιζε να πάρει τοις μετρητοίς το άρθρο 7 ενός κανονισμού που υιοθετήθηκε το Μάη του 2013 από την Ευρωπαϊκή Ένωση και αφορά τις χώρες που υποβάλλονται σε ένα σχέδιο διαρθρωτικής προσαρμογής; Συγκεκριμένα, πρόκειται για τη Πορτογαλία, την Ελλάδα και τη Κύπρο.
Το σημείο 9 του άρθρου 7 επιβάλλει στα κράτη που βρίσκονται σε καθεστώς διαρθρωτικής προσαρμογής να πραγματοποιήσουν πλήρη λογιστικό έλεγχο του δημόσιου χρέους προκειμένου να εξηγήσουν γιατί το χρέος αυξήθηκε υπερβολικά και να εντοπίσουν παρατυπίες. Ιδού το πλήρες κείμενο: « Τα κράτη μέλη που υπόκεινται σε πρόγραμμα μακροοικονομικής προσαρμογής διεξάγουν πλήρη έλεγχο των δημόσιων οικονομικών τους προκειμένου να εκτιμήσουν, μεταξύ άλλων, τους λόγους που οδήγησαν σε υπερβολικά υψηλά επίπεδα χρέους και να εντοπίσουν οποιαδήποτε πιθανή παρατυπία”(1).
Η ελληνική κυβέρνηση του Αντώνη Σαμαρά απέφυγε επιμελώς να εφαρμόσει αυτή τη διάταξη του κανονισμού για να αποκρύψει από τον ελληνικό πληθυσμό τις πραγματικές αιτίες της αύξησης του χρέους και τις παρατυπίες που συνδέονται με αυτήν. Το Νοέμβρη του 2012, το ελληνικό κοινοβούλιο στο οποίο κυριαρχούσε τότε η δεξιά είχε απορρίψει πρόταση του Σύριζα για τη συγκρότηση ερευνητικής επιτροπής για το χρέος, με 167 ψήφους κατά, 119 υπέρ και 0 αποχές.
Είναι ξεκάθαρο ότι μετά την ενδεχόμενη εκλογική νίκη του Σύριζα, μια κυβέρνηση που θα σχηματιστεί υπό την ηγεσία του θα μπορούσε θαυμάσια να πάρει τοις μετρητοίς την Ευρωπαϊκή Ένωση και να συγκροτήσει επιτροπή λογιστικού ελέγχου του χρέους (με συμμετοχή πολιτών) για να αναλύσει τη διαδικασία υπερβολικής χρέωσης της Ελλάδας, να εντοπίσει πιθανές παρατυπίες και να ταυτοποιήσει παράνομα, άνομα και απεχθή τμήματα …αυτού του χρέους.
Η συμμετοχή των πολιτών είναι καθοριστικής σημασίας σε μια διαδικασία λογιστικού ελέγχου που θέλει να είναι σοβαρή και ανεξάρτητη. Αξίζει λοιπόν να σημειωθεί ότι στο προαναφερθέντα κανονισμό της ΕΕ, στο άρθρο 8, συνιστάται η συμμετοχή «των κοινωνικών εταίρων και των αντιπροσωπευτικών οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών» στην επεξεργασία του «προγράμματος μακροοικονομικής προσαρμογής». Ένας λόγος παραπάνω για να τους κάνουμε να μετάσχουν ενεργά στο λογιστικό έλεγχο.
Ιδού ορισμένα στοιχεία κλειδιά που θα μπορούσαν να φωτιστούν από τη πραγματοποίηση του λογιστικού ελέγχου:
Το ελληνικό χρέος που αντιπροσώπευε το 113% του ΑΕΠ το 2009 πριν την έκρηξη της ελληνικής κρίσης και την επέμβαση της Τρόικας, η οποία κατέχει τα 4/5 αυτού του χρέους, έφτασε το 175% του ΑΕΠ το 2014. Κατά συνέπεια, την επέμβαση της Τρόικας ακολούθησε μια πολύ έντονη αύξηση του ελληνικού χρέους.
Από το 2010 και μέχρι το 2012, οι πιστώσεις που έδωσε η Τρόικα στην Ελλάδα χρησίμεψαν σε πολύ μεγάλο βαθμό για να εξοφληθούν οι κύριοι πιστωτές της Ελλάδας μέχρι εκείνη τη περίοδο, δηλαδή οι ιδιωτικές τράπεζες των κυριότερων οικονομιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αρχής γενομένης από τις γαλλικές και γερμανικές τράπεζες (2). Περίπου το 80% του ελληνικού χρέους το κατείχαν το 2009 οι ιδιωτικές τράπεζες 7 χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Από μόνες τους, το 2009, οι γερμανικές και γαλλικές τράπεζες κατείχαν περί το 50% του συνόλου των τίτλων του ελληνικού χρέους.
Ένας λογιστικός έλεγχος του ελληνικού χρέους θα καταδείξει ότι οι ευρωπαϊκές ιδιωτικές τράπεζες αύξησαν πάρα πολύ τις πιστώσεις τους στην Ελλάδα ανάμεσα στα τέλη του 2005 και στο 2009 (οι πιστώσεις αυξήθηκαν πάνω από 60 δισεκατομμύρια ευρώ περνώντας από τα 80 δισεκατομμύρια στα 140 δισεκατομμύρια) χωρίς να λαβαίνουν υπόψη τη πραγματική ικανότητα της Ελλάδας να αποπληρώσει. Οι τράπεζες ενήργησαν τυχοδιωκτικά, βέβαιες καθώς ήσαν ότι οι ευρωπαϊκές αρχές θα έσπευδαν να τις βοηθήσουν σε περίπτωση που θα υπήρχαν προβλήματα.
Όπως διαφαίνεται πιο πάνω, ο λογιστικός έλεγχος θα καταδείξει ότι το σχέδιο της υποτιθέμενης διάσωσης της Ελλάδας, που κατέστρωσαν οι ευρωπαϊκές αρχές με τη βοήθεια του ΔΝΤ, χρησίμεψε στη πραγματικότητα για να επιτρέψει στις τράπεζες μερικών ευρωπαϊκών χωρών που διαθέτουν αποφασιστική επιρροή στα ευρωπαϊκά όργανα να συνεχίσουν να αποπληρώνονται από την Ελλάδα ενώ ταυτόχρονα μεταφέρουν το ρίσκο τους στα κράτη μέσω της Τρόικας. Δεν είναι η Ελλάδα που σώθηκε αλλά μάλλον μια χούφτα μεγάλων ευρωπαϊκών ιδιωτικών τραπεζών που εδρεύουν κυρίως στις πιο ισχυρές χώρες της ΕΕ. Έτσι, οι ευρωπαϊκές ιδιωτικές τράπεζες αντικαταστάθηκαν από την Τρόικα που έγινε ο κύριος πιστωτής της Ελλάδας από τα τέλη του 2010.
Ο λογιστικός έλεγχος θα αναλύσει κατά πόσο είναι νόμιμο και έννομο αυτό το σχέδιο διάσωσης. Είναι άραγε σύμφωνο με τις συμβάσεις της ΕΕ (ειδικά με το άρθρο 125 που απαγορεύει σε ένα κράτος μέλος να επωμιστεί τις οικονομικές δεσμεύσεις ενός άλλου κράτους μέλους); Άραγε τηρήθηκε η κανονική ευρωπαϊκή διαδικασία λήψης αποφάσεων; Οι δημόσιοι δανειστές του 2010 (δηλαδή, τα 14 κράτη μέλη που παραχώρησαν δάνεια στην Ελλάδα συνολικού ύψους 53 δισεκατομμυρίων ευρώ, το ΔΝΤ, η ΕΚΤ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, κλπ) άραγε σεβάστηκαν την αρχή της αυτονομίας της θέλησης του δανειζόμενου, δηλαδή της Ελλάδας, ή μήπως επωφελήθηκαν από την απόγνωσή της μπροστά στις κερδοσκοπικές επιθέσεις των χρηματαγορών για να της επιβάλλουν συμβάσεις που αντιβαίνουν στο δικό της συμφέρον; Μήπως αυτοί οι δανειστές επέβαλαν λεόντειους όρους, ειδικά όταν απαιτούσαν υπερβολικά ποσοστά αποπληρωμής; (3) Άραγε τα 14 κράτη, μέλη που το καθένα τους χορήγησε διμερές δάνειο στην Ελλάδα, σεβάστηκαν τις νομικές και συνταγματικές διατάξεις της χώρας τους καθώς και εκείνες της Ελλάδας;
Πρέπει επίσης να γίνει ο λογιστικός έλεγχος της δράσης του ΔΝΤ. Γνωρίζουμε ότι μέσα στους κόλπους της ηγεσίας του ΔΝΤ πολλοί εκτελεστικοί διευθυντές (ο Βραζιλιάνος, ο Ελβετός, ο Αργεντινός, ο Ινδός, ο Ιρανός, ο Κινέζος, ο Αιγύπτιος) είχαν εκφράσει πολύ μεγάλες επιφυλάξεις για το δάνειο που παραχώρησε το ΔΝΤ τονίζοντας συγκεκριμένα ότι, με δεδομένες τις πολιτικές που της επιβάλλονταν, η Ελλάδα δεν θα ήταν σε θέση να το εξοφλήσει (4).
Μήπως η ελληνική κυβέρνηση, σε συμπαιγνία με τον τότε Γενικό Διευθυντή του ΔΝΤ, είχε ζητήσει από τη διοίκηση την επιφορτισμένη με τις στατιστικές να παραχαράξει τα σωστά στοιχεία για να παρουσιάσει μια οικονομική κατάσταση τόσο κακή που θα επέτρεπε στο ΔΝΤ να ξεκινήσει σχέδιο διάσωσης; Αρκετοί ανώτερα στελέχη του δημοσίου βεβαιώνουν ότι αυτό όντως συνέβη. Μήπως η ΕΚΤ υπερέβη σε πολύ μεγάλο βαθμό τη δικαιοδοσία της απαιτώντας από το ελληνικό κοινοβούλιο να νομοθετήσει για το δικαίωμα στην απεργία ή για τον ορισμό των μισθολογικών επιπέδων;
Το Μάρτη του 2012, η Τρόικα οργάνωσε μια αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους που παρουσιάστηκε εκείνη την εποχή ως επιτυχία. Ας θυμηθούμε ότι ο τότε πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου είχε αναγγείλει στις αρχές Νοεμβρίου 2011 και την παραμονή μιας συνάντησης του G20, τη πρόθεσή του να οργανώσει τον Φεβρουάριο του 2012 δημοψήφισμα για αυτή τη αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους που προετοίμασε η Τρόικα. Κάτω από τη πίεση της Τρόικας, αυτό το δημοψήφισμα δεν έγινε ποτέ και ο ελληνικός λαός είδε να του στερούν το δικαίωμα να αποφανθεί για τα νέα χρέη. Τα μεγάλα ΜΜΕ αναπαρήγαγαν το επιχείρημα ότι η αναδιάρθρωση επέτρεπε να μειωθεί κατά 50% το ελληνικό χρέος. Στη πραγματικότητα, το ελληνικό χρέος είναι μεγαλύτερο το 2015 από ό,τι ήταν το 2011, τη χρονιά που προηγήθηκε της μεγάλης διαγραφής του υποτιθέμενου 50%. Ο λογιστικός έλεγχος θα καταδείξει ότι αυτή η επιχείρηση αναδιάρθρωσης που συνιστούσε μια τεράστια εξαπάτηση συνδεόταν με το βάθεμα των πολιτικών που αντιβαίνουν στο συμφέρον της Ελλάδας και του πληθυσμού της.
Ο λογιστικός έλεγχος πρέπει επίσης να εκτιμήσει κατά πόσο οι αυστηροί όροι που επέβαλε η Τρόικα στην Ελλάδα σε αντάλλαγμα για τις πιστώσεις που της παραχωρήθηκαν συνιστούν μια χαρακτηριστική παραβίαση μιας σειράς συμβάσεων και συνθηκών που οφείλουν να σέβονται οι δημόσιες αρχές τόσο της πλευράς των πιστωτών όσο και εκείνης του δανειζόμενου, δηλαδή της Ελλάδας. Ο καθηγητής νομικής Andreas Fischer-Lescano, για λογαριασμό του Εργατικού Κέντρου της Βιέννης (5) απέδειξε χωρίς καμιά αμφιβολία ότι τα προγράμματα της Τρόικας είναι παράνομα σύμφωνα με το ευρωπαϊκό και το διεθνές δίκαιο. Τα μέτρα που προβλέπονταν από τα προγράμματα προσαρμογής και τα οποία επιβλήθηκαν στην Ελλάδα καθώς και οι συγκεκριμένες πολιτικές που αποτελούν τις άμεσες συνέπειές τους παραβιάζουν μια σειρά θεμελιωδών δικαιωμάτων όπως το δικαίωμα στην υγεία, στη μόρφωση, στη στέγαση, στη κοινωνική ασφάλιση, σε ένα δίκαιο μισθό αλλά και την ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι και τη συλλογική διαπραγμάτευση. Όλα αυτά τα δικαιώματα προστατεύονται από πολυάριθμα νομικά κείμενα σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο όπως από τη Χάρτα θεμελιωδών δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ευρωπαϊκή κοινωνική Χάρτα, τις δυο Συμβάσεις του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη Χάρτα του ΟΗΕ, τη Σύμβαση του ΟΗΕ για τα δικαιώματα του παιδιού, τη Σύμβαση του ΟΗΕ για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία, αλλά και από τις συμβάσεις της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ) που έχουν καθεστώς γενικής αρχής του δικαίου (PGD). Ο κατάλογος των άρθρων που παραβιάστηκαν από τα Μνημόνια που επιβλήθηκαν στην Ελλάδα, και που κατάρτισε με κάθε λεπτομέρεια ο καθηγητής Ficher-Lescano, είναι εντυπωσιακός και εμπλέκει τη νομική ευθύνη των οντοτήτων που συγκροτούν την Τρόικα ή που δημιουργήθηκαν από αυτήν (για παράδειγμα, ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας).
Ο λογιστικός έλεγχος θα πρέπει να εξακριβώσει αν, όπως το επιβάλλει ο προαναφερθείς Κανονισμός (ΕΕ) Νο 472/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 21ης Μαΐου 2013, τα «πρόγραμμα μακροοικονομικής προσαρμογής σέβεται πλήρως το άρθρο 152 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το άρθρο 28 της χάρτας θεμελιωδών δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης». Ο λογιστικός έλεγχος πρέπει επίσης να εξακριβώσει κατά πόσο τηρείται το ακόλουθο εδάφιο του Κανονισμού: ««Οι προσπάθειες δημοσιονομικής εξυγίανσης που καθορίζονται στο πρόγραμμα μακροοικονομικής προσαρμογής λαμβάνουν υπόψη την ανάγκη να εξασφαλίζονται επαρκή μέσα για τις θεμελιώδεις πολιτικές, όπως είναι η εκπαίδευση και η δημόσια υγεία». Πρέπει επίσης να εξακριβωθεί κατά πόσο εφαρμόζεται η εξής θεμελιώδης αρχή του Κανονισμού: ««Σύμφωνα με το άρθρο 9 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ένωση πρέπει να λαμβάνει υπόψη κατά τον καθορισμό και την εφαρμογή των πολιτικών και των δράσεων της, τις απαιτήσεις που συνδέονται με την προαγωγή ενός υψηλού επιπέδου απασχόλησης, με την εξασφάλιση επαρκούς κοινωνικής προστασίας, με την καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού, καθώς και με το δικαίωμα στην εκπαίδευση υψηλού επιπέδου, στη κατάρτιση και στη προστασία της ανθρώπινης υγείας».
Πρέπει να γίνει αντιπαραβολή των προαναφερθέντων με την έκθεση αξιολόγησης της εφαρμογής του δεύτερου προγράμματος διαρθρωτικής προσαρμογής που δημοσιεύθηκε τον Απρίλιο του 2014 από τις αρμόδιες υπηρεσίες της ΕΕ και στο οποίο οι συντάκτες του χαιρετίζουν τη μείωση κατά 20% των θέσεων εργασίας στο ελληνικό δημόσιο (6). Σε ένα πλαίσιο με τίτλο οι «επιτυχίες του οικονομικού προγράμματος προσαρμογής» («Success stories of the Economic Adjustment Programme»), μπορούμε να διαβάσουμε ότι οι μεταρρυθμίσεις της αγοράς εργασίας επέτρεψαν να μειωθεί ο νόμιμος ελάχιστος μισθός και ότι καταργήθηκαν 150.000 θέσεις εργασίας στη δημόσια διοίκηση («decrease in general government employment by 150.000», σελ.10).
Ο λογιστικός έλεγχος θα πρέπει να μπορέσει να δείξει ξεκάθαρα ότι τα μέτρα που έχουν υπαγορεύσει οι πιστωτές συνιστούν προφανή πισωγυρίσματα της άσκησης των θεμελιωδών ανθρώπινων δικαιωμάτων και χαρακτηριστική παραβίαση μιας σειράς συμβάσεων. Μπορούν να ταυτοποιηθούν σημαντικές παρατυπίες. Κατά συνέπεια, η επιτροπή που θα επωμιστεί να διεξαγάγει το λογιστικό έλεγχο θα μπορεί να εκφέρει τεκμηριωμένη γνώμη για το κατά πόσο το χρέος που έχει συνάψει η Ελλάδα με την Τρόικα είναι νόμιμο, άνομο ή άκυρο.
Σημειώσεις:
- Κανονισμός (ΕΕ) Νο 472/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 21ης Μαΐου 2013 σχετικά με την οικονομική και δημοσιονομική επιτήρηση των κρατών μελών της Ευρωζώνης που γνωρίζουν ή κινδυνεύουν να γνωρίσουν σοβαρές δυσκολίες από την άποψη της οικονομικής τους σταθερότητας http://eur-lex.europa.eu/legal-content/FR/TXT/?uri=uriserv:OJ.L_.2013.140.01.0001.01.FRA
- C. Lapavitsas, A. Kaltenbrunner, G. Lambrinidis, D. Lindo, J. Meadway, J. MIchell, J.P. Painceira, E. Pires, J. Powell, A. Stenfors, N. Teles: «The eurozone between austerity and default», September 2010. http://www.researchonmoneyandfinance.org/index.php/publication/eurozone-reports/33-second-rmf-report-on-the-eurozone-crisis-eurozone-between-austerity-and-default. Βλέπε επίσης Eric Toussaint « Grèce-Allemagne : qui doit à qui ? (2) Créanciers protégés, peuple grec sacrifié », publié le 8 octobre 2012,http://cadtm.org/Grece-Allemagne-qui-doit-a-qui-2
- Τα απαιτούμενα επιτόκια που κυμαίνονταν μεταξύ 4% και 5,5% το 2010-2011 έπεσαν περίπου στο 1% το 2012 μετά από τις διαμαρτυρίες που έγιναν από πολλές πλευρές (συμπεριλαμβανομένης και της ιρλανδικής κυβέρνησης στην οποία είχε επίσης επιβληθεί ένα πολύ υψηλό επιτόκιο από τα τέλη του 2010). Ρίχνοντας πολύ τα επιτόκια, τα 14 κράτη μέλη αναγνώρισαν ντε φάκτο ότι τα προηγούμενα επιτόκια ήταν υπερβολικά.
- Βλέπε τις αποκαλύψεις που έκανε η Wall Street Journal: http://blogs.wsj.com/economics/2013/10/07/imf-document-excerpts-disagreements-revealed/. Eπίσηςhttp://greece.greekreporter.com/2013/10/08/secret-imf-report-shows-greek-bailout-worries/
- Βλέπε την έκθεση του «Human Rights in Times of Austerity Policy», που δημοσιεύθηκε στις 17 Φεβρουαρίου 2014, και είναι διαθέσιμη στο http://www.etui.org/content/downloa…).pdf.
- European Commission, Directorate-General for Economic and Financial Affairs. The Second Economic Adjustment Programme for Greece, Fourth Review-April 2014, p.3. Βλέπε:http://ec.europa.eu/economy_finance/publications/occasional_paper/2014/pdf/ocp192_en.pdfΗ έκθεση περιλαμβάνει 304 σελίδες.
*Ο Ερίκ Τουσέν είναι πρόεδρος του βελγικού τμήματος της Επιτροπής για την Ακύρωση του Χρέους του Τρίτου Κόσμου (CADTM), μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου της ATTAC Γαλλίας, και του Διεθνούς Συμβουλίου του Παγκόσμιου Κοινωνικού Φόρουμ. Είναι διδάκτωρ πολιτικών επιστημών των πανεπιστημίων της Λιέγης και του Παρισιού VIII. Έχει γράψει δεκάδες βιβλία που έχουν μεταφραστεί σε δεκάδες γλώσσες και έχουν εκδοθεί σε άλλες τόσες χώρες.
H μετάφραση είναι του Γιώργου Μητραλιά
Πηγή: Ελληνική Επιτροπή Ενάντια στο Χρέος
