Πολύς κόσμος την περασμένη Κυριακή βγήκε να περπατήσει στους δρόμους, να περιδιαβεί την αγορά, να «χαζέψει» τις βιτρίνες και να… κόψει κίνηση πώς λειτουργεί το περίφημο click away ή αλλιώς «παράδοση εκτός» κατά την προσφιλή έκφραση του υπουργού Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Άδωνη Γεωργιάδη. Ευτυχώς που η πρόθεση της αστυνομίας δεν ήταν να… διαλύσει με όποιο πρόσφορο μέσο κάθε φορά εκτιμά, τον κόσμο που περπατούσε για να πάρει μερικές ανάσες, να νιώσει μια ψυχική ανάταση μετά την εγκλεισμό διαρκείας, να συνειδητοποιήσει ότι έρχονται γιορτές. Αν και βέβαια τα φετινά Χριστούγεννα ασφαλώς δε μοιάζουν με καμία άλλη ανάλογη γιορτή περασμένων ετών, υπό το βάρος της πανδημίας και των τραγικών κοινωνικών και οικονομικών επιπτώσεων σε όλο τον κόσμο.
Ιδιότυπο «παρεμπόριο»
Το σκηνικό που ακολουθεί διαδραματίστηκε σε δήμο του κεντρικού τομέα της Αττικής.
Ζευγάρι περπατούσε κοιτώντας τα ανοιχτά μαγαζιά χωρίς όμως να έχει προβεί σε… click away παραγγελία, ούτε καν σε τηλεφωνική κράτηση.
Κόσμος έξω σχεδόν από όλα τα καταστήματα, σε σούπερ μάρκετ που ήταν ανοιχτά –κυριακάτικα- , σε κομμωτήρια, σε εμπορικά πάσης φύσεως.
Κάποια στιγμή κοντοστάθηκε σε κατάστημα ρούχων και ζήτησε να δει αν υπάρχουν φανέλες. «Βεβαίως», απάντησε ευγενέστατα η ιδιοκτήτρια πίσω από ένα… κουτί που είχε βάλει για «φράκτη» στην είσοδο του καταστήματος.
Φέρνει κάποια είδη, σε συγκεκριμένο νούμερο, το ζευγάρι δεν είναι δύσκολο στις προτιμήσεις του, διαλέγει τι θέλει και η ιδιοκτήτρια τους απαντά: «Με απόδειξη τόσο, χωρίς απόδειξη μείον τόσο». Εννοείται τοις μετρητοίς. Οι πελάτες δίνουν τα μετρητά, παίρνουν τα ρέστα τους, χωρίς απόδειξη εννοείται, και αποχωρούν αμφότεροι χαμογελαστοί. Και οι πελάτες έκαναν αβασάνιστα τη δουλειά τους και η ιδιοκτήτρια του καταστήματος έκανε τζίρο, και μάλιστα «μαύρο» .
Τέτοια σκηνικά διαδραματίζονται κάθε μέρα στα μικρά αλλά ίσως και σε μεγαλύτερα εμπορικά καταστήματα, στις περισσότερες ίσως γειτονιές και δήμους της χώρας, με την επιλογή που χάραξε η κυβέρνηση.
Γιατί, ποιο μικρό κατάστημα το συμφέρει να λειτουργήσει e-shop, ή έστω ποιο πρόλαβε να στήσει έναν τέτοιο μηχανισμό μέσα σε λίγες ημέρες και για λίγες ημέρες;
Κυρίως το click away είναι ένα μέτρο που κραυγαλέα ευνοεί τους μεγάλους κυρίαρχους του εμπορίου, τις αλυσίδες, τα πολυκαταστήματα, που αναμένεται να αποσπάσουν ακόμα μεγαλύτερα μερίδια της αγοράς, σε βάρος των «μικρών» του κλάδου.
Και οι τελευταίοι, κυρίως θα επιδοθούν σε έναν αγώνα επιβίωσης προσπαθώντας, όσο τουλάχιστον παραμένει σε lockdown η αγορά, με ένα ιδιότυπο «παρεμπόριο», να αντισταθούν στην οικονομική ένδεια, την ισοπέδωση, το λουκέτο.
Αυτό κατάφερε η κυβέρνηση και ο υπουργός του «παράδοση εντός» και ας επαίρεται ότι «το click away έχει αρχίσει και λειτουργεί», ισχυριζόμενος μάλιστα ότι «οι τζίροι των επιχειρήσεων έχουν αυξηθεί πάρα πολύ» και ότι «υπάρχουν καταστήματα που έχουν κάνει το 50% του τζίρου τους σε σχέση με πέρυσι»!
Οι φόβοι της κυβέρνησης
Τα μέτρα που εξήγγειλε στη βουλή για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις ο Κ. Μητσοτάκης, κατά τη συζήτηση για τον προϋπολογισμό του 2021 , αντανακλούν τους φόβους της κυβέρνησης για το πώς την αξιολογούν πλέον όλο και ευρύτερα τμήματα της κοινωνικής βάσης της ΝΔ, υπό το βάρος της τρομακτικής συρρίκνωσης της αγοραστικής κίνησης. Χαρακτηριστικά είναι τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ που δείχνουν πτώση 13,1 δισ. ευρώ στον τζίρο των επιχειρήσεων της χώρας, λόγω της πανδημίας, το γ’ τρίμηνο φέτος σε σχέση πέρσι.
Μέτρα όπως η μείωση κατά 80% του ενοικίου για Ιανουάριο και Φεβρουάριο 2021, η Επιστρεπτέα Προκαταβολή 5 και 6 και η συνέχιση της ΣΥΝ-εργασίας είναι απλώς «τυράκια» αμφίβολης αποτελεσματικότητας.
Ωστόσο τα τελευταία μέτρα για το click-away και το γεγονός ότι την τελευταία στιγμή τελικά συμπεριλήφθηκαν και τα εμπορικά κέντρα, αποσκοπούν στο να αναμορφώνουν πλήρως το λιανεμπόριο όπως το γνωρίζουμε σήμερα. Ωθούν σε παραπέρα συγκέντρωση σε όλο και λιγότερα «χέρια» της αγοράς και των κερδών, και στον αφανισμό της ελληνικής «ανορθογραφίας» των πολυάριθμων «μικρομεσαίων».
Ο Αδ. Γεωργιάδης ήταν σαφής: «Το ηλεκτρονικό εμπόριο ήρθε για να μείνει», δήλωσε και με κυνισμό συμφώνησε ότι οι μεγάλες επιχειρήσεις θα είναι οι κύριοι ωφελημένοι του μέτρου: «Είναι λογικό γιατί τα μεγάλα καταστήματα είναι πιο οργανωμένα»! Ανάλογες δηλώσεις έχει κάνει και ο αναπληρωτής υπουργός Ανάπτυξης Ν. Παπαθανάσης.
Σαν έτοιμοι από ποτέ, άλλωστε, εφάρμοσαν το μέτρο του click-away μεγάλοι εμπορικοί όμιλοι, όπως Αττικά Πολυκαταστήματα, Hondos Center, Inditex (Zara, κ.α.). Ενώ μεγάλα εμπορικά κέντρα όπως Mall Athens και Golden Hall, λάνσαραν και το νέο μέτρο του drive-through, δηλαδή την παραλαβή προπληρωμένων προϊόντων με αυτοκίνητο!
Γκρίνια από φορείς των μικρομεσαίων
Η γκρίνια για τα κυβερνητικά μέτρα εκφράστηκε ανάγλυφα ακόμα και από μεγάλους εμπορικούς συλλόγους και συνομοσπονδίες με φιλοκυβερνητικές ηγεσίες, όπως η ΓΣΕΒΕΕ, ο Εμπορικός Σύλλογος Αθηνών, ακόμα και η ΕΣΕΕ, που εκτιμούν ότι μόνο το «10% των επιχειρήσεων μπορεί να εφαρμόσει το μέτρο του click-away, ότι είναι ανεφάρμοστο στα χιλιάδες συνοικιακά καταστήματα, καθώς και ότι όλος ο όγκος των πωλήσεων της εορταστικής περιόδου θα συγκεντρωθεί και θα οδηγηθεί στα ταμεία των μεγάλων επιχειρήσεων του λιανικού εμπορίου που διαθέτουν e-shop.
Από την άλλη, η επιβίωση των χιλιάδων μικρών, μεσαίων εμπορικών επιχειρήσεων και των αυτοαπασχολούμενων είναι πλέον οριακή προς όφελος βέβαια του μεγάλου εμπορικού κεφαλαίου. Κι αυτό γιατί χιλιάδες τέτοια καταστήματα είναι κλειστά επί δύο μήνες, ενώ στον αντίποδα, οι λίγοι ισχυροί του εμπορίου, όπως σούπερ μάρκετ κερδίζουν ολοένα και περισσότερα σε μερίδια αγοράς και κέρδη, ή οι μεγάλες εμπορικές αλυσίδες θα ανακάμψουν πιο γρήγορα και από καλύτερες θέσεις, όταν θα έρθει η επανεκκίνηση της αγοράς.