Οι φορείς εκμετάλλευσης των ευρωπαϊκών υποδομών φυσικού αερίου προετοιμάζονται για όλα τα σενάρια του επερχόμενου χειμώνα, συμπεριλαμβανομένου ενός χειμώνα «χωρίς καθόλου ρωσικό φυσικό αέριο» και με περιορισμένο εφοδιασμό των καταναλωτών, λέει ο Τόρμπεν Μπράμπο.
Ο Τόρμπεν Μπράμπο είναι διευθύνων σύμβουλος του διαχειριστή του συστήματος μεταφοράς φυσικού αερίου στη Δανία και πρόεδρος της Gas Infrastructure Europe (GIE). Μίλησε στον Φρέντερικ Σίμον της EURACTIV στο περιθώριο του ετήσιου συνεδρίου του GIE στη Βουδαπέστη.
Ποιες είναι οι προοπτικές για το φυσικό αέριο τον επόμενο χειμώνα; Τι κάνει ο κλάδος για να διασφαλίσει ότι οι αποθήκες φυσικού αερίου θα είναι όσο το δυνατόν πιο γεμάτες;
Αυτό που κάνουμε για τον επόμενο χειμώνα είναι αυτό που κάνουμε πάντα. Και συνήθως το κάνουμε τόσο καλά που δεν το σκεφτόμαστε καν.
Τώρα, βρισκόμαστε σε μια πολύ σοβαρή κατάσταση που προκλήθηκε από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Και η μεγαλύτερη αβεβαιότητα είναι αν θα έχουμε ή όχι ρωσικό φυσικό αέριο τον επόμενο χειμώνα.
Εργάζεστε με την υπόθεση ότι δεν θα υπάρχει καθόλου ρωσικό φυσικό αέριο;
Εδώ και πολλά χρόνια, είμαστε υποχρεωμένοι να εξετάζουμε τα σενάρια διακοπής εφοδιασμού κατά τη διάρκεια του χειμώνα, ιδίως στο πλαίσιο των προοπτικών εφοδιασμού που πραγματοποιεί ο ENTSOG. Και φυσικά, τις τελευταίες εβδομάδες, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζήτησε από τις εταιρείες υποδομών να προσθέσουν ένα νέο σενάριο, το οποίο είναι να μην υπάρχει καθόλου ρωσικό αέριο.
Σχεδόν το ήμισυ (45%) του συνολικού αερίου που καταναλώνεται στην Ευρώπη εισάγεται σήμερα από τη Ρωσία. Και δεν μπορεί να αντικατασταθεί όλο αυτό σε περίπτωση διακοπής των ρωσικών προμηθειών. Αυτό σημαίνει ότι οι Ευρωπαίοι καταναλωτές θα πρέπει να προετοιμαστούν για περιορισμένη διανομή με δελτίο;
Το φυσικό αέριο αντιπροσωπεύει το 25% της συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης της Ευρώπης. Έτσι, το 45% του φυσικού αερίου που προέρχεται από τη Ρωσία είναι πιθανώς ακόμη χειρότερο, διότι είναι περίπου το 10% της συνολικής ενέργειας στην Ευρώπη. Και φυσικά, δεν είναι ομοιόμορφα κατανεμημένο, οπότε υπάρχουν χώρες και περιοχές που θα επηρεαστούν πολύ περισσότερο από άλλες.
Το κύριο συμπέρασμά μου από το πρόσφατο ετήσιο συνέδριο της GIE είναι ότι τα μαθηματικά που παρέχονται από το σχέδιο REPowerEU της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μάλλον δεν είναι απολύτως σωστά. Αν κοιτάξετε τους αριθμούς για τη ρωσική προμήθεια, τους αριθμούς για την προμήθεια LNG, τις προβλέψεις για το βιομεθάνιο – είναι όλοι αρκετά αισιόδοξοι.
Αυτό σημαίνει ότι πιθανότατα δεν μπορούμε να αγοράσουμε τόσο LNG όσο προβλέπεται σήμερα στο REPowerEU, μεταξύ άλλων.
Λέτε ότι τα σενάρια διαφοροποίησης του φυσικού αερίου της Επιτροπής βασίζονται σε λανθασμένες εκτιμήσεις;
Ας πούμε ότι αυτά θα πρέπει μάλλον να θεωρηθούν περισσότερο ως στόχος – κάτι στο οποίο θα πρέπει να στοχεύουμε.
Αν ακούσετε προσεκτικά τους ανθρώπους από τον τομέα των υποδομών LNG, λένε ότι η αγορά έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά που καθιστούν αδύνατη την επίτευξη αυτών των υψηλών αριθμών. Ίσως το ήμισυ του στόχου θα μπορούσε να επιτευχθεί αρκετά εύκολα, αλλά περισσότερα από αυτά φαίνονται δύσκολα.
Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, δεν έχουν την ικανότητα υγροποίησης για να παραδώσουν πραγματικά τα 15 δισ. κυβικά μέτρα επιπλέον υγροποιημένου φυσικού αερίου για τα οποία μιλούν. Και όσον αφορά το Κατάρ και τους παραγωγούς της Μέσης Ανατολής, η παραγωγική τους ικανότητα έχει ήδη πωληθεί σε άλλους καταναλωτές, οπότε θα πρέπει να την αγοράσουμε πριν από αυτούς, πράγμα που είναι πιο δύσκολο.
Όσον αφορά το βιομεθάνιο, τα 35 bcm που αναφέρονται στο σχέδιο REPowerEU φαίνονται επίσης αρκετά αισιόδοξα.
Ωστόσο, πρόκειται για αριθμούς για το 2030, γεγονός που δίνει στη βιομηχανία τουλάχιστον επτά χρόνια για να τους επιτύχει.
Σίγουρα, αλλά πρέπει να έχετε κατά νου ότι όλοι οι στόχοι για το βιομεθάνιο τα τελευταία 10 χρόνια δεν επιτεύχθηκαν ποτέ, επειδή είναι απλώς δύσκολο, ή επειδή ο τομέας δεν είχε την κατάλληλη οικονομική στήριξη.
Χωρίς το ρωσικό φυσικό αέριο, βρισκόμαστε ίσως στη χειρότερη κατάσταση που έχουμε βρεθεί ποτέ στην Ευρώπη. Ευτυχώς, έχουμε έναν πραγματικά καλό κανονισμό για την ασφάλεια του εφοδιασμού, ο οποίος ορίζει τους προστατευόμενους και τους μη προστατευόμενους καταναλωτές. Και αυτό θα χρησιμοποιηθεί.
Πώς λειτουργεί η προστασία των καταναλωτών στην πράξη; Καταλαβαίνω ότι τα νοικοκυριά είναι η πρώτη προτεραιότητα και ότι ορισμένες βιομηχανίες μπορούν να αποσυνδεθούν προσωρινά από το δίκτυο σε ορισμένες περιόδους, σωστά;
Ο κανονισμός παρέχει ένα πλαίσιο για κάθε κράτος μέλος της ΕΕ για την εφαρμογή προστατευόμενων πελατών και μη προστατευόμενων πελατών. Η υψηλότερη προστασία είναι η θέρμανση για οικιακούς σκοπούς, σχολεία, νοσοκομεία, κοινωνικές υπηρεσίες κ.λπ. και ακολουθεί η θέρμανση για βιομηχανίες.
Και στη συνέχεια κάθε χώρα μπορεί να το εφαρμόσει διαφορετικά. Για παράδειγμα, οι γαλακτοπαραγωγικές μονάδες σε ορισμένες χώρες θα έχουν προτεραιότητα επειδή έχουν ουσιαστική κοινωνική αξία στη συγκεκριμένη χώρα.
Πολλές χώρες το εφάρμοσαν αυτό μάλλον γρήγορα με βάση σενάρια ψυχρού χειμώνα ή με την υπόθεση ότι το φυσικό αέριο θα μπορούσε να διακοπεί για το πολύ 30 ημέρες. Τώρα, πρέπει να εργαστούμε με την υπόθεση ότι θα μπορούσαμε να έχουμε, ας πούμε, 365 ημέρες χωρίς τον κύριο προμηθευτή, ενώ ταυτόχρονα θα είχαμε έναν κρύο χειμώνα.
Τώρα, το βασικό ερώτημα από τη δική μας οπτική γωνία είναι πότε θα σταματήσει να ρέει ρωσικό αέριο; Είναι τον Μάιο, τον Ιούνιο ή τον Ιούλιο; Και από την άποψη του τομέα του φυσικού αερίου, όσο αργότερα τόσο το καλύτερο, διότι μας αφήνει χρόνο να γεμίσουμε τις αποθήκες όσο το δυνατόν περισσότερο.
Αυτό σημαίνει ότι θα βρισκόμασταν σε εξαιρετικά σοβαρή κατάσταση αν η ρωσική προμήθεια διακόπτονταν τώρα. Τότε, θα έπρεπε να εξετάσουμε το ενδεχόμενο να μειώσουμε τις προμήθειες στους καταναλωτές με δυνατότητα διακοπής, ώστε να σταματήσουν να λαμβάνουν φυσικό αέριο.
Σε ορισμένες χώρες, ίσως χρειαστεί ακόμη και να διακόψουν βιομηχανίες κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, προκειμένου να διασφαλιστεί η τροφοδοσία των προστατευόμενων πελατών για τον επόμενο χειμώνα. Ακόμη και αν υπήρχε αρκετό φυσικό αέριο στα χαρτιά, θα έπρεπε να κοπούν κάποιοι πελάτες για να διασφαλιστεί ότι οι προστατευόμενοι πελάτες θα καλυφθούν αργότερα.
Προβλέπεται επίσης διανομή για προστατευόμενους πελάτες όπως τα νοικοκυριά;
Σε ορισμένες χώρες, οι ΔΣΜ περιλαμβάνουν στον προγραμματισμό τους πιθανή διακοπή των προμηθειών και για τους προστατευόμενους πελάτες. Έτσι, έχουμε προετοιμαστεί γι’ αυτό, αλλά αυτό γίνεται μόνο σε ακραίες καταστάσεις.
Άλλες χώρες έχουν κάνει το ίδιο, οπότε υπάρχουν σίγουρα μηχανισμοί.
Επιστρέφοντας στις εισαγωγές LNG, υπάρχουν επίσης συμφορήσεις στο σύστημα των ευρωπαϊκών ΔΣΜ. Επί του παρόντος, έχουμε μια υποδομή που κατασκευάστηκε πριν από 30-40 χρόνια για την εισαγωγή φυσικού αερίου κυρίως από τη Ρωσία και στη συνέχεια την αναδιανομή του από ανατολή προς δύση στην υπόλοιπη ΕΕ. Και τώρα, βρισκόμαστε σε μια κατάσταση όπου μας λένε να κάνουμε το αντίστροφο. Αλλά η υποδομή δεν έχει σχεδιαστεί και κατασκευαστεί για να το κάνει αυτό.
Τι άλλα κωλύματα υπάρχουν;
Τα κύρια προβλήματα είναι μεταξύ της ανατολικής και της δυτικής Ευρώπης και η διαγώνιος προς νότο. Επειδή το ρωσικό αέριο έρχεται από τα ανατολικά και στη συνέχεια οι αγωγοί γίνονται όλο και πιο λεπτοί καθώς το αέριο παραδίδεται στα δυτικά, όπου οι νορβηγικές παραδόσεις και το LNG έρχονται στη στεριά. Εν τω μεταξύ, ο νότος είναι εκεί όπου έρχεται το βορειοαφρικανικό αέριο και όπου βρίσκονται οι περισσότεροι τερματικοί σταθμοί υγροποιημένου φυσικού αερίου, στην Ιβηρική Χερσόνησο.
Οπότε στη μέση της Ευρώπης – εκεί θα βρείτε κάποια από τα σημεία συμφόρησης. Σε γενικές γραμμές, οι χώρες που δεν έχουν χερσαία σύνορα δεν έχουν επαρκείς συνδέσεις με τα λιμάνια υγροποιημένου φυσικού αερίου.
Τώρα, οι αριθμοί που έχουμε για την ικανότητα εισαγωγής μπορεί επίσης να είναι λανθασμένοι, επειδή παραδοσιακά το υπολογίζουν με συντηρητικό τρόπο. Και αν οι LSO και οι ΔΣΜ υπολογίσουν εκ νέου τη χωρητικότητα εισαγωγής LNG με μια πιο αισιόδοξη νοοτροπία, ίσως καταλήξουν σε υψηλότερα νούμερα.
Για παράδειγμα, μεταξύ του Βελγίου και της Γερμανίας ήταν σε θέση να διοχετεύσουν διπλάσια ποσότητα φυσικού αερίου από αυτή που ήταν προηγουμένως το ιστορικό μέγιστο. Έτσι, στην πραγματικότητα, η φυσική μπορεί να κάνει περισσότερα από αυτά που είχαν πωληθεί ιστορικά. Επομένως, μάλλον πρέπει να υπολογίσουμε εκ νέου τη μέγιστη ικανότητα μεταφοράς μας.
Και πρέπει να το υπολογίζουμε αυτό όχι μόνο ετησίως αλλά τριμηνιαία, μηνιαία ή εβδομαδιαία. Διότι αν έχουμε ας πούμε έναν θερμό Νοέμβριο, τότε μπορούμε ακόμα να διοχετεύσουμε πολύ αέριο στην αποθήκη. Εάν για παράδειγμα δεν επιτύχουμε το επίπεδο πλήρωσης της αποθήκης κατά 80% την 1η Νοεμβρίου 2022, ίσως μπορέσουμε να βελτιώσουμε την κατάσταση τον Δεκέμβριο, ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες.
Ορισμένες αποθήκες έχουν αργό ρυθμό έγχυσης, ενώ άλλες έχουν γρήγορους κύκλους και μπορούν να είναι πραγματικά ευέλικτες. Έτσι, μπορεί να είναι δυνατόν να γεμίσουν και αυτές πολύ αργότερα. Και αυτή τη στιγμή, δεν έχουμε πλήρη εικόνα όλων αυτών. Και για εμάς, στη GIE, αυτό είναι που θα κάνουμε τους επόμενους μήνες.
Ποιος μπορεί να δώσει αυτά τα δεδομένα, είναι το ΕΔΔΣΜ Αερίου;
Σίγουρα το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Διαχειριστών Συστημάτων Μεταφοράς για το φυσικό αέριο (ΕΔΔΣΜ Αερίου) θα παράσχει τα σενάρια ροής για την αποθήκευση και το LNG. Αλλά, όπως είπα, πρέπει να επανεξετάσουμε τους αριθμούς που μοιραστήκαμε στο παρελθόν, διότι είναι πιθανώς λίγο υπερβολικά συντηρητικοί. Στη GIE, έχουμε επίσης δεδομένα από τις πλατφόρμες μας AGSI και ALSI.
Η κατασκευή νέων τερματικών σταθμών εισαγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου απαιτεί τουλάχιστον 3 έως 5 χρόνια. Αυτό σημαίνει πέντε χρόνια, κατά τη διάρκεια των οποίων οι άνθρωποι μπορεί να έχουν δυσκολίες στη θέρμανση των σπιτιών τους. Αλλά ίσως στο μεταξύ, θα πρέπει να βρούμε πιο βιώσιμες λύσεις, όπως μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας ή ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Υπάρχει κίνδυνος να αρχίσουμε να κατασκευάζουμε υπερβολικά πολλές υποδομές φυσικού αερίου;
Όχι, δεν νομίζω ότι υπάρχει κίνδυνος. Και σε σύγκριση με την κρίση στην οποία βρισκόμαστε τώρα, νομίζω ότι αυτό είναι ένα ρίσκο που πρέπει να αναλάβουμε ούτως ή άλλως. Επιτρέψτε μου να αναφέρω μερικά παραδείγματα.
Πρώτον, κράτη μέλη της ΕΕ, όπως η Γερμανία και η Ολλανδία, αξιολογούν τρόπους αύξησης της εγχώριας παραγωγής φυσικού αερίου στη Βόρεια Θάλασσα ή η Ιταλία στη Μεσόγειο Θάλασσα. Μπορεί να υπάρχουν κάποιες ποσότητες εκεί. Δεύτερον, η Γερμανία θα κατασκευάσει τερματικούς σταθμούς υγροποιημένου φυσικού αερίου, ο πρώτος προβλέπεται να είναι έτοιμος στα τέλη του 2024 – δηλαδή σε λιγότερο από τρία χρόνια.
Τρίτον, η παραγωγή βιομεθανίου και υδρογόνου μπορεί να επιταχυνθεί.
Πόσο;
Δεν ξέρω, ίσως 1 ή 2 δισ. κυβικά μέτρα. Αλλά κάθε bcm μετράει.
Σίγουρα, αλλά οι εισαγωγές της ΕΕ από τη Ρωσία είναι 150 δισ. κυβικά μέτρα…
Ναι, είναι πολλά. Αλλά ας πούμε ότι έχουμε 50 bcm από LNG, Νορβηγία και Βόρεια Αφρική, τότε τα υπόλοιπα θα είναι ας πούμε 0,5, 1 ή 2 bcm. Αλλά όλα αυτά αθροίζονται και είναι όλα πολύ σημαντικά.
Και η ανάπτυξη ορισμένων υποδομών θα μπορούσε να προχωρήσει πολύ γρήγορα. Οι μονάδες βιομεθανίου, για παράδειγμα, μπορούν να αναβαθμιστούν μέσα σε ένα χρόνο. Οι πλωτοί τερματικοί σταθμοί υγροποιημένου φυσικού αερίου – πλωτές μονάδες αποθήκευσης και επαναεριοποίησης – μπορούν να εγκατασταθούν μέσα σε λίγους μήνες. Και μερικοί από αυτούς θα είναι εκεί για τον επόμενο χειμώνα, στη Γερμανία και την Ολλανδία.
Και ορισμένες συνδέσεις αγωγών θα μπορούσαν να προχωρήσουν πολύ γρήγορα, εάν επιταχυνθεί η αδειοδότηση, για παράδειγμα κατά μήκος της συμφορημένης γραμμής βορρά-νότου.
Και αυτές οι συνδέσεις θα μπορούσαν να είναι έτοιμες εγκαίρως για τον επόμενο χειμώνα;
Ναι, βέβαια, όλα έχουν να κάνουν με την ιεράρχηση των προτεραιοτήτων. Στη Δανία, τη Νορβηγία και την Πολωνία, κατασκευάζουμε τώρα τον αγωγό της Βαλτικής και θα είναι έτοιμος την 1η Οκτωβρίου. Πρόκειται για έναν αγωγό 10 bcm, οπότε είναι μια σημαντική προσθήκη.
Και δεν πρέπει να ξεχνάμε τις προσπάθειες για ενεργειακή απόδοση και απλά να καταναλώνουμε λιγότερο – αυτό είναι το κλειδί για τη συνολική μετάβαση.
Ωστόσο, η ενεργειακή απόδοση απαιτεί επίσης χρόνο.
Σίγουρα, χρειάζεται χρόνος. Αλλά τώρα, περισσότερο από ποτέ, είναι η ώρα να προωθήσουμε τα μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας. Το σχέδιο 10 σημείων της ΔΟΕ για τη μείωση της εξάρτησης της ΕΕ από το ρωσικό φυσικό αέριο προτείνει στους καταναλωτές να ρυθμίσουν προσωρινά τους θερμοστάτες τους. Η μείωση της θέρμανσης των κτιρίων κατά 1°C θα μείωνε τη ζήτηση φυσικού αερίου κατά περίπου 10 δισ. κυβικά μέτρα ετησίως. Στον λέβητα του σπιτιού μου, κατέβασα τη θερμοκρασία κατά 12 βαθμούς. Η οικογένειά μου παραπονέθηκε, αλλά έτσι έχουν τα πράγματα – όλοι μας πρέπει να χρησιμοποιούμε την ενέργεια πιο αποτελεσματικά.
Ορισμένες χώρες στοχεύουν επίσης σε ταχύτερη ενεργειακή μετάβαση. Στη Δανία ή την Αυστρία, οι πολιτικοί πιέζουν για περιφερειακά σχέδια σταδιακής κατάργησης του φυσικού αερίου, με σχέδια επιτάχυνσης της ανάπτυξης αντλιών θερμότητας ή της μετατροπής σε ηλεκτροδότηση. Υπάρχουν πολλές διαφορετικές πρωτοβουλίες, οι οποίες θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε συνολική μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου.
Το σχέδιο RePowerEU της Επιτροπής προβλέπει επιτάχυνση της εξάπλωσης των φωτοβολταϊκών συστημάτων σε στέγες κατά 15 TWh φέτος, με την οποία η ΕΕ θα μπορούσε να εξοικονομήσει επιπλέον 2,5 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου και να διπλασιάσει τον προγραμματισμένο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης αντλιών θερμότητας. Η εξοικονόμηση για κάθε 10 εκατομμύρια αντλίες θερμότητας που εγκαθίστανται από τα νοικοκυριά θα μπορούσε να φθάσει τα 12 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου.
Και, με τους σωστούς αριθμούς, μπορούμε πιο εύκολα να αντιστοιχίσουμε με τις εισαγωγές και τη νέα εγχώρια παραγωγή. Γι’ αυτό και εργαζόμαστε πάνω σε όλα αυτά.
Αυτή η βιασύνη τώρα για την κατασκευή νέων υποδομών φυσικού αερίου – πώς σχετίζεται αυτό με την Πράσινη Συμφωνία και τους στόχους της ΕΕ για την απαλλαγή από τον άνθρακα μέχρι το 2030; Θα εξακολουθεί να είναι σημαντική αυτή η υποδομή το 2030 και μετά;
Λάβετε υπόψη σας ότι οι νέες υποδομές που κατασκευάζονται σήμερα θα είναι επίσης έτοιμες για την απαλλαγή από τον άνθρακα. Για παράδειγμα, το βιομεθάνιο εισέρχεται απευθείας στο υφιστάμενο δίκτυο μεθανίου. Και οι υποδομές αποθήκευσης και μεταφοράς μπορούν να μετασκευαστούν ή να επαναχρησιμοποιηθούν για υδρογόνο.
Πιστεύουμε ότι, μετά τον επόμενο χειμώνα και τα επόμενα 2 ή 3 κρίσιμα χρόνια, θα είμαστε πιθανώς σε μια κατάσταση όπου θα διαπιστώσουμε ότι η απαλλαγή από τον άνθρακα έχει επιταχυνθεί.
Αυτή τη στιγμή, οι χώρες της ΕΕ επιστρέφουν στις παλιές μονάδες ηλεκτροπαραγωγής που λειτουργούν με άνθρακα και πετρέλαιο για να μειώσουν την πίεση από την κρίση του φυσικού αερίου. Αυτά δεν θα ενεργοποιηθούν σε τέσσερα χρόνια, αν έχουμε περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές.
Στο τέλος της ημέρας, αυτή η κρίση του φυσικού αερίου θα αποτελέσει επιταχυντή για την αιολική και ηλιακή ηλεκτρική ενέργεια, το βιομεθάνιο και το υδρογόνο. Και η εκτίμησή μου είναι ότι το 2026 ή το 2027, θα έχουμε επιταχύνει προς τους στόχους μας για το κλίμα του 2030. Αυτή η κρίση είναι καταλύτης για να επιτύχει η Ευρώπη τον μακροπρόθεσμο στόχο της για το κλίμα, είμαι αρκετά σίγουρος γι’ αυτό.