Γράφει ο Ζαν Κατρεμέρ στην ανταπόκρισή του από τις Βρυξέλλες:
«Αγγλοι και Ουαλοί φίλοι μου, σας ευχαριστώ από τα βάθη της καρδιάς μου.
Μπορέσατε και αντισταθήκατε σε όλα τα επιχειρήματα, από τα πιο ορθολογικά ως τα πιο σκοτεινά, όσων μάχονταν για το Remain. Αποφασίσατε να αγνοήσετε τους κινδύνους έκρηξης της δοξασμένης σας χώρας, αφού Σκωτσέζοι και Βόρειοι Ιρλανδοί, δύο από τα τέσσερα έθνη που σας έμειναν από την Αυτοκρατορία σας, ψήφισαν μαζικά υπέρ της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Πήρατε το ρίσκο να διχάσετε ακόμη περισσότερο την κοινωνία σας: από τη μια μεριά οι νέοι, οι κάτοχοι πτυχίων και κάτοικοι πόλεων που ήταν μαζικά υπέρ του Remain, και από την άλλη μεριά οι γέροι, οι μη διπλωματούχοι και οι κάτοικοι επαρχίας οι οποίοι ψήφισαν μαζικά Leave, ένας κοινωνικός διχασμός που θα μείνει για καιρό ανοιχτός. Το Brexit ήταν μια ψήφος τεράστιου θάρρους γιατί καταρράκωσε πολιτικά τη χώρα σας και την αποδυνάμωσε οικονομικά. Για όλα αυτά η Ευρώπη πρέπει να σας είναι ευγνώμων.
Γιατί αυτή η ψήφος υποδηλώνει την έννοια της θυσίας απέναντι στην ευρωπαϊκή ήπειρο, όταν τη σώσατε από τα νύχια του Ναπολέοντα και στη συνέχεια, δύο φορές, από τον ηγεμονισμό της Γερμανίας. Επιτέλους καταλάβατε ότι η θέση του νησιού σας δεν είναι στην Ενωση. Βέβαια είχατε ήδη το ένα πόδι απέξω (προϋπολογισμός, ευρώ, Σένγκεν, πολιτική ασφάλειας και μετανάστευσης, τραπεζική ένωση κ.λπ.), αλλά και μόνο η παρουσία σας στην Ευρώπη αρκούσε για να μπλοκάρει κάθε προσπάθεια ενίσχυσης της Ευρώπης. Κι αυτό όχι γιατί υπήρχε ο φόβος να σας δυσαρεστήσουν, αλλά γιατί κάθε φορά έπρεπε να σκεφτούν ένας Θεός ξέρει τι για να διατηρήσετε “το ειδικό καθεστώς σας”.
Αποτέλεσμα; Οι μεταρρυθμίσεις της Ενωσης πάντοτε κατέληγαν, εξαιτίας σας, να την κάνουν αγνώριστη στα μάτια των Eυρωπαίων πολιτών και να τους απομακρύνουν από αυτήν. Παρά τις προσπάθειες που καταβάλαμε, πάντα εσείς βρίσκατε την Ευρώπη πολύ διοικητική και γραφειοκρατική, ενώ η πλειοψηφία των Ευρωπαίων πολιτών την έβρισκαν πολύ φιλελεύθερη. Εμείς, βλέπετε, δεν είχαμε την τύχη να γνωρίσουμε τη Μάργκαρετ Θάτσερ και μείναμε προσδεδεμένοι, σε γενικές γραμμές, στο κράτος πρόνοιας, στον κρατικό παρεμβατισμό, στη ρύθμιση της αγοράς, όλα αυτά τα πράγματα δηλαδή που σας προκαλούσαν φρίκη. Εξαιτίας σας δεχτήκαμε να χαλαρώσουμε τα κριτήρια των ιδρυτών της ΕΕ και να ασκήσουμε μια μεσοπρόθεσμη πολιτική που τελικά δεν αρέσει σε κανέναν: η Ευρώπη, εξαιτίας σας, κατόρθωσε να εφεύρει τον ρυθμιζόμενο υπερ-φιλελευθερισμό!
Ήσασταν παρόντες στα σοκ που υπέστη η Ευρωπαϊκή Ενωση από το 2008 και καταλάβατε ότι υπήρχε κίνδυνος να πεθάνει υπό το βάρος των αντιθέσεών της, της παραλυσίας της, των συμβιβασμών της και της μετριότητας των εθνικών ηγετών της, οι οποίοι τροφοδοτούν έναν όλο και αυξανόμενο σκεπτικισμό απέναντι στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα το οποίο θεωρείται υπεύθυνο για όλες τις δυσκολίες των κρατών-μελών.
Αποφασίσατε λοιπόν να μας δώσετε μια κλωτσιά στα οπίσθια: αν η έξοδος της μίας από τις τέσσερις μεγάλες χώρες της Ενωσης δεν μας ξυπνήσει, αν δεν κινητοποιηθούμε για να αναθεωρήσουμε το ευρωπαϊκό σχέδιο το οποίο εγγυήθηκε την ειρήνη στην ευρωπαϊκή ήπειρο εδώ και 70 χρόνια, ε, τότε αξίζει να χαθούμε.
Ξέρετε τι σας περιμένει: μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο βυθιστήκατε στον οικονομικό μαρασμό, σε σημείο που το ΔΝΤ αναγκάστηκε να τρέξει προς βοήθειά σας, σαν να ήσασταν μια χυδαία Ελλάδα. Το ΑΕΠ σας, όταν μπήκατε στην Ενωση το 1973, ήταν ένα από τα χαμηλότερα της αγοράς και γι’ αυτό δεχτήκατε να συμμετάσχετε σε ένα όραμα που σιχαινόσασταν. Ο Τσόρτσιλ ήταν υπέρ των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης, αλλά με τον όρο ότι το Ηνωμένο Βασίλειο θα ήταν μια ξεχωριστή υπερδύναμη και όχι ένα απλό μέλος, όχι κάτι μικρότερο από τη Γαλλία, προς Θεού!
Εχω εντυπωσιαστεί από την ψήφο σας να θυσιαστείτε, όπως πάντα, από την έννοια της θυσίας που έχετε για το γενικό καλό. Οταν σκέφτομαι τι σας περιμένει για να διακόψουμε τους δεσμούς μεταξύ μας (200 εμπορικές συμφωνίες που υπογράψατε με την Ενωση και θα χρειαστεί να τις διαπραγματευτείτε εκ νέου, 80.000 σελίδες ευρωπαϊκών νόμων που θα χρειαστεί να αναθεωρήσετε για να μην υπάρχουν νομικά κενά, οι συναλλαγές σε ευρώ που θα φύγουν προς την ευρωπαϊκή ήπειρο) και για να προσπαθήσετε να διατηρήσετε ένα πόδι στην ενωμένη αγορά, ειδικά για τις τράπεζες και για τις οικονομικές συναλλαγές σας, σκέφτομαι πόσο εσωτερικό πόλεμο θα φάτε. Σας βγάζω το καπέλο, κύριοι Αγγλοι! Ας ελπίσουμε ότι και εμείς θα αρθούμε στο ύψος της θυσίας σας. Σε κάθε περίπτωση, good luck για τη μοναχική σας περιπέτεια».