«Είμαι οπαδός μιας δημιουργικής, ενεργητικής εξωτερικής πολιτικής και όχι μιας που παρατηρεί το τι κάνουν οι άλλοι». Με αυτό τον τρόπο περιγράφει ο νέος Έλληνας υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Κοτζιάς, την προσωπική του στάση απέναντι στο αξίωμα του, σε συνομιλία του με την Deutsche Welle στο Βερολίνο χθες, μόλις λίγες ώρες πριν από την συνάντηση του με το γερμανό ομόλογο του Φρανκ Βάλτερ Σταϊνμάγερ. Βασικό θέμα της συνέντευξης ήταν οι ελληνογερμανικές σχέσεις. Γεγονός είναι πάντως ότι οι πρόσφατες επίσημες ελληνικές δηλώσεις για την ουκρανική κρίση ή ακόμη και τα αιτήματα της Ελλάδας που απορρέουν από την περίοδο της γερμανικής Κατοχής έχουν προκαλέσει αρκετά ερωτήματα στο Βερολίνο για τις προθέσεις της Αθήνας. Κατ’ αρχάς όμως πως θα ήθελε να είναι οι ελληνογερμανικές σχέσεις ο νέος Υπουργός Εξωτερικών;
«Θα είναι σχέσεις ισότητας, ειλικρίνειας και δημιουργικές. Το κύριο που άλλαξε δεν είναι οι ελληνογερμανικές σχέσεις αλλά η στάση της Ελλάδος. Η Ελλάδα υπενθυμίζει σε όλους τους εταίρους, και είμαι σίγουρος ότι η Γερμανία ως χώρα ευρωπαϊκή θα το αποδεχθεί, ότι είναι κράτος μέλος της ΕΕ ισότιμο και όχι μια χώρα την οποία διοικούν τρίτοι».
Συζήτηση των κατοχικών αιτημάτων
Σε αντίθεση με προηγούμενες ελληνικές κυβερνήσεις, οι οποίες συνήθως περιορίζονταν στη δήλωση ότι το θέμα των επανορθώσεων, αποζημιώσεων και του κατοχικού δανείου παραμένουν ανοιχτά, η σημερινή κυβέρνηση φαίνεται διατεθειμένη να ξεκινήσει στα σοβαρά μια διαδικασία διεκδίκησης. Πράγματι, διαβεβαιώνει ο Νίκος Κοτζιάς, αυτή είναι η πρόθεση της ελληνικής πλευράς:
«Αυτό που πρώτα πρώτα θέλουμε είναι να κατανοήσει η Γερμανία ότι υπάρχει το πρόβλημα. Να πάψει να μην το αναγνωρίζει, να κάτσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με ειδικούς, νομικούς και ιστορικούς και να δούμε ποια είναι η κοινή απάντηση που θα δοθεί. Αλλά η κοινή απάντηση θα πρέπει να έχει σχέση με την ιστορική αλήθεια και με κάτι άλλο ακόμη: Θα πρέπει οι Γερμανοί, και εννοώ τα γερμανικά ΜΜΕ, να πάψουν να κάνουν αυτό που έχω ονομάσει στο τελευταίο μου βιβλίο ‘οικονομικό ρατσισμό’, να μας βρίζουν ως τεμπέληδες, μπαταχτσήδες που δεν πληρώνουν. Χρωστούν πριν από εμάς. Και όπως εμείς οφείλουμε το πραγματικό χρέος να το πληρώσουμε ακόμη περισσότερο οφείλουν αυτοί το δικό τους. Ό,τι και αν έκανε η Ελλάδα, το σημερινό της χρέος είναι προϊόν κακών πολιτικών επιλογών, το δικό τους είναι κακού πολέμου».
Αυτά τα επιχειρήματα έχουν προκαλέσει σε αρκετά γερμανικά έντυπα, τα οποία δεν τηρούν οπωσδήποτε αρνητική στάση απέναντι στην Ελλάδα, την εντύπωση ότι η νέα ελληνική κυβέρνηση επιδιώκει το συμψηφισμό των κατοχικών διεκδικήσεων με την περικοπή του χρέους. Ο Νίκος Κοτζιάς αρνείται να μπει σε αυτή τη λογική:
«Το κύριο πρόβλημα της χώρας με τη Γερμανία είναι να συμφωνήσουμε ότι έχουν χρέη από το παρελθόν. Και το δεύτερο πρόβλημα της χώρας είναι ότι έχουμε μιλήσει πολύ για το χρέος άλλα όχι για την παραγωγική ανασυγκρότηση του τόπου. Η παραγωγική ανασυγκρότηση του τόπου είναι απαραίτητη διότι η αύξηση του ΑΕΠ αυτόματα μειώνει το ποσοστό του χρέους».
Η ελληνική εξωτερική πολιτική στοιχείο της ευρωπαϊκής
Εντύπωση και αρνητικά σχόλια προκάλεσαν στην κοινή γνώμη πολλών χωρών της ΕΕ οι πρώτες κινήσεις της νέας ελληνικής κυβέρνησης όσον αφορά τη στάση της απέναντι στη Μόσχα. Πολλές φορές εκφράστηκε ο φόβος ότι η Αθήνα προτίθεται να ακολουθήσει φιλορωσική πολιτική, ότι θα σταθεί εμπόδιο στην προσπάθεια διατύπωσης μιας κοινής ευρωπαϊκής γραμμής πλεύσης. Ο Έλληνας Υπουργός Εξωτερικών απορρίπτει αυτές τις κατηγορίες και υπενθυμίζει ότι διαφορές για την αντιμετώπιση της ουκρανικής κρίσης και της Ρωσίας δεν επικρατούν μόνον ανάμεσα σε κράτη της ΕΕ αλλά ακόμη και ανάμεσα στο γερμανικό υπουργείο Εξωτερικών και την Καγκελαρία. Ο Νίκος Κοτζιάς:
«Η Ελλάδα δεν είναι ένα περίεργο ζώο που είπε κάποια περίεργα πράγματα για την Ρωσία. Απλώς τους φάνηκε περίεργο ότι τους είπαμε ότι είμαστε ισότιμοι και έχουμε άποψη. Μάλιστα θα έλεγα ότι οι τρεις προτάσεις που έκανα έγιναν στο τέλος της διαπραγμάτευσης αποδεκτές. Και αυτοί που έθεσαν βέτο ήταν η Πολωνία, οι χώρες της Βαλτικής και της Σκανδιναβίας. Στο τέλος έμεινε το Ηνωμένο Βασίλειο μόνο του. Εγώ δεν καταλαβαίνω γιατί μας χρεώνουν εμάς διαφοροποίηση, όταν η συμφωνία υπήρξε στη βάση των προτάσεων μας».
Πέραν αυτού, εξηγεί ο Νίκος Κοτζιάς, θα πρέπει γίνει κατανοητό στην ΕΕ ότι «η ελληνική εξωτερική πολιτική είναι στοιχείο της ευρωπαϊκής» και ότι δεν νοείται ευρωπαϊκή πολιτική «χωρίς να ενσωματώσει ως συστατικό της στοιχείο την ελληνική εξωτερική πολιτική». Αυτή είναι η βάση επάνω στην οποία διαμορφώνονται οι ελληνορωσικές σχέσεις. Οι σχέσεις αυτές δεν εγκυμονούν κινδύνους για την ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική αλλά εμπεριέχουν δυνητικές ευκαιρίες.
«Με τη Ρωσία έχουμε μεγάλες παραδόσεις από τους αγώνες ενάντια στις καταπίεση που ασκούσε η Οθωμανική Αυτοκρατορία στους πληθυσμούς του ευρωπαϊκού της τμήματος. Έχουμε πολλά στοιχεία κοινής κουλτούρας. Άρα η Ελλάδα δεν πάει στην Ρωσία για να βγει από την ευρωπαϊκή οικογένεια αλλά πάει ως μια χώρα που έχει ιδιαίτερες δυνατότητες να παίξει το ρόλο γέφυρας. Μάλιστα, εγώ προσωπικά έχω κάνει στην ουκρανική κυβέρνηση προτάσεις πως θα μπορούσαμε να διαμεσολαβήσουμε και να βοηθήσουμε στις συζητήσεις και συνεννοήσεις ανάμεσα σε Κίεβο και Μόσχα».