Ο αναπληρωτής υπουργός Ερευνας και Τεχνολογίας περιγράφει τις κυβερνητικές προτεραιότητες, μιλάει για υγιή κουλτούρα απαλλαγμένη από ιδεολογήματα περί κακού δημόσιου ή ιδιωτικού τομέα και αναζητεί συναίνεση για το νομοσχέδιο που θα φέρει
Νέο νόμο για την έρευνα και μάλιστα σύντομα υπόσχεται ο αναπληρωτής υπουργός Eρευνας και Τεχνολογίας κ. Κώστας Φωτάκης μιλώντας στο «Βήμα» και υπογραμμίζει ότι για τον νόμο αυτόν θα συνεργαστεί με όλα κόμματα, ώστε να είναι «μακράς πνοής». Ο κ. Φωτάκης δηλώνει ότι η έρευνα και η ανάπτυξη μπορούν να αποτελέσουν το «οξυγόνο» για τη χώρα μας, η οποία στραγγαλίζεται επί σειρά ετών από πολιτικές λιτότητας. «Χρειάζεται να αναπτυχθεί μια υγιής κουλτούρα και πρέπει να απαλλαγούμε από ιδεολογήματα του τύπου ο “κακός” δημόσιος και ο “καλός” ιδιωτικός τομέας, και το αντίστροφο βέβαια» λέει ο κ. Φωτάκης.
Εχοντας περάσει από το «τιμόνι» του επιτυχημένου Ιδρύματος Τεχνολογίας και Ερευνας (ΙΤΕ) της Κρήτης, το οποίο κατά πολλούς αποτελεί παράδειγμα αποτελεσματικής και επικερδούς συνεργασίας μεταξύ ερευνητικού κέντρου και πανεπιστημίου, ο κ. Φωτάκης επιδιώκει να θέσει τις βάσεις για μια ουσιαστική συνεργασία έρευνας και παιδείας.
Μιλώντας στο «Βήμα», ο αναπληρωτής υπουργός αποκαλύπτει ότι η χώρα μας έχει προσελκύσει την τελευταία επταετία πάνω από 1 δισ. ευρώ κοινοτικών κονδυλίων μέσω προγραμμάτων των πανεπιστημίων και των ερευνητικών κέντρων, γεγονός που επιβεβαιώνει ότι στην Ελλάδα υπάρχει υψηλής ποιότητας επιστημονικό δυναμικό.
Ερευνα και ανάπτυξη, ένας τομέας ο οποίος για την Ελλάδα μοιάζει σαν σωσίβιο μέσα σε ταραγμένο ωκεανό. Πώς θα κινηθεί η χώρα στην περίοδο της κρίσης που διανύουμε;
«Η χώρα διαθέτει εξαιρετικό επιστημονικό δυναμικό ενώ και οι έλληνες επιστήμονες κατέχουν υψηλή θέση στην Ευρώπη αναφορικά με τις δημοσιεύσεις τους σε επιστημονικά περιοδικά υψηλού δείκτη απήχησης. Ολα αυτά όμως συνήθως δεν αναδεικνύονται και τα πανεπιστήμιά μας όπως και τα ερευνητικά κέντρα συχνά απαξιώνονται με έωλα επιχειρήματα είτε από άγνοια είτε σκοπίμως. Σήμερα, το μεγάλο στοίχημα είναι η αξιοποίηση της καινοτομίας που προκύπτει από τη γνώση και συνεισφέρει στην ανάπτυξη της οικονομίας. Αποστολή μας είναι η θέσπιση των κατάλληλων πολιτικών που θα εφαρμοστούν σε ολόκληρη την αλυσίδα της καινοτομίας, από τη βασική και εφαρμοσμένη έρευνα ως την ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων και τεχνικών. Στο επίκεντρο βρίσκεται η δημιουργία ενός υγιούς επιχειρηματικού περιβάλλοντος που, μεταξύ άλλων, θα ευνοεί την άνθηση και ζύμωση νέων ιδεών, θα εμπνέει και θα στηρίζει τη νεανική επιχειρηματικότητα χωρίς να στιγματίζει την αποτυχία, θα παρέχει κίνητρα και χρηματοδοτικές ευκαιρίες με σαφείς κανόνες αλλά χωρίς γραφειοκρατικές αγκυλώσεις».
Ποιο είναι το σχέδιό σας για τη στήριξη των ερευνητικών δομών;
«Η στήριξη της έρευνας που υλοποιείται στα ερευνητικά κέντρα και στα πανεπιστήμια θα βασιστεί σε δύο άξονες. Στον πρώτο έχουμε δυνατότητες παρέμβασης, και εδώ αναφέρομαι στη δραστική βελτίωση του θεσμικού και νομικού πλαισίου που διέπει την έρευνα και την καινοτομία. Πρέπει να θεσπίσουμε απλούς, ξεκάθαρους, σταθερούς και μακράς πνοής κανόνες οι οποίοι να συμβαδίζουν με την ευελιξία και τον δυναμισμό που απαιτεί η προαγωγή της έρευνας πάντα σε ένα πλαίσιο ουσιαστικής λογοδοσίας και ελέγχου. Κεντρικής σημασίας είναι η δραστική μείωση της γραφειοκρατίας. Ο δεύτερος άξονας συνδέεται με τις δυνατότητες δημόσιας χρηματοδότησης που υπό τις σημερινές συνθήκες θα προέλθει κυρίως από πόρους των διαρθρωτικών ταμείων της ΕΕ, δηλαδή από το νέο ΕΣΠΑ.
Ταυτόχρονα θα γίνει προσπάθεια για μόχλευση των πόρων αυτών με την προσέλκυση ιδιωτικών κεφαλαίων από τα σχετικά χρηματοδοτικά εργαλεία που λειτουργούν ή αναπτύσσονται στην ΕΕ και προέρχονται κατά κύριο λόγο από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Βεβαίως οι κανόνες που θα ισχύσουν θα πρέπει να εξασφαλίζουν το δημόσιο συμφέρον και τη χάραξη εθνικής στρατηγικής για το ευρύτερο κοινωνικό όφελος. Τέλος, επιβάλλεται η στήριξη των ελλήνων ερευνητών ώστε να διατηρηθεί ο πρωταγωνιστικός τους ρόλος στην προσέλκυση χρηματοδοτήσεων σε ανταγωνιστική βάση από το πρόγραμμα της ΕE, όπως το Horizon 2020. Η επιδίωξη της επιστημονικής ποιότητας και της πραγματικής αριστείας έχει κεντρική σημασία για την επίτευξη του στόχου».
Η στήριξη όμως των ελλήνων ερευνητών και η συζήτηση σύνδεσης πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων έχουν ξεκινήσει από παλιά αλλά χωρίς κάποιο αποτέλεσμα. Ηρθε η ώρα για μια τέτοια πολιτική και πώς μπορεί να εφαρμοστεί;
«Η ώσμωση μεταξύ ΑΕΙ και ερευνητικών κέντρων επιβάλλεται στις σημερινές συνθήκες κρίσης. Στοχεύουμε στη βέλτιστη αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού και των ερευνητικών υποδομών που διαθέτει η χώρα. Υπάρχουν επιτυχημένα παραδείγματα, όπως του Πανεπιστημίου Κρήτης και του ΙΤΕ. Επιπλέον, τέτοιες συνέργειες αποτελούν στρατηγική επιλογή για τη δημιουργία ενός αποτελεσματικού ενιαίου χώρου έρευνας – παιδείας με σκοπό την προαγωγή της επιστήμης και της γνώσης».
Ποιες οι πρώτες κινήσεις σας; Θα προχωρήσετε στη σύνταξη σχετικού νομοσχεδίου;
«Πρώτο μας μέλημα είναι η επείγουσα ανάληψη νομοθετικών ρυθμίσεων για την αποκατάσταση της λειτουργικότητας και την εξασφάλιση της βιωσιμότητας των ερευνητικών φορέων όπως και η πλήρης αξιοποίηση των πόρων που προέρχονται από τα νέα ΕΣΠΑ. Ταυτόχρονα θα τεθούν οι βάσεις για έναν νόμο-πλαίσιο για την έρευνα που θα διαμορφωθεί σύντομα και θα ανταποκρίνεται στις σύγχρονες ανάγκες».
Η χρηματοδότηση και το «ιδεατό»
«Δημόσιοι και ιδιωτικοί πόροι με διαφάνεια»
Θεωρείτε ότι ήρθε η ώρα για τα ελληνικά πανεπιστήμια να αναζητήσουν τρόπους για να ενισχύσουν την αυτοχρηματοδότησή τους;
«Κάθετα διαφωνώ με τον όρο “αυτοχρηματοδοτούμενο” δημόσιο πανεπιστήμιο ή ερευνητικό κέντρο. Η δημόσια χρηματοδότηση της έρευνας και της παιδείας είναι επιβεβλημένη εφόσον θέλουμε να διατηρήσουμε το προνόμιο χάραξης εθνικής πολιτικής στους τομείς αυτούς. Βεβαίως η συμμετοχή ιδιωτικών πόρων είναι καλοδεχούμενη και το ιδεώδες είναι ένα μείγμα δημόσιων και ιδιωτικών πόρων εφόσον εξασφαλίζεται η διαφάνεια και δεν εισάγεται από την πίσω πόρτα η εμπορευματοποίηση της γνώσης. Συνοψίζοντας, οι πρωτοβουλίες που θα αναλάβει το υπουργείο αποσκοπούν στη δημιουργία του κατάλληλου περιβάλλοντος που θα παρέχει ευκαιρίες. Ευκαιρίες για νέους επιστήμονες ώστε να γίνει ανάσχεση του ρεύματος φυγής στο εξωτερικό αλλά και την προσέλκυση ταλαντούχων ελλήνων επιστημόνων του εξωτερικού. Ευκαιρίες για την επιδίωξη της ποιοτικής επιστημονικής έρευνας και της πραγματικής αριστείας. Ευκαιρίες για την ανάπτυξη υγιούς και ποιοτικής επιχειρηματικότητας. Για την επίτευξη των στόχων αυτών είναι αναγκαία η ύπαρξη μακρόπνοης στοχοθέτησης που να εμπνέει. Νομίζω ότι η προσέγγιση αυτή αποτυπώνεται στον στίχο από το ποίημα “Πέραν” του φίλου ποιητή Παναγιώτη Γεωργουδή: “…δένεις το νου με τ’ όνειρο και τον ελευθερώνεις”».
