Του Κώστα Μπορδόκα
Εβδομήντα χρόνια συμπληρώνονται αυτές τις ημέρες από την παράλληλη είσοδο Ελλάδας και Τουρκίας στον Οργανισμό Βορειοατλαντικού Συμφώνου, γνωστότερου σε όλους μας ως ΝΑΤΟ. Μιας συμφωνίας που, παρότι καθορίζει την γεωστρατηγική της χώρας για τις επόμενες δεκαετίες, λαμβάνεται ταχύτατα και χωρίς κανένα ιδιαίτερο προβληματισμό.
Αυτό συμβαίνει γιατί η πορεία της χώρας έχει προκαθοριστεί κάπου στη Γιάλτα, με την μεταπολεμική «τάξη» ν’ αποκαθίσταται σταδιακά με νέους όρους :η Αριστερά περνά στο περιθώριο, η βρετανική αυτοκρατορία εξαντλημένη και συρρικνούμενη αφήνει τη σκυτάλη της «κηδεμονίας» μας στις ΗΠΑ στην οποία προσφεύγουν σύσσωμα τα κόμματα της εποχής εν όψη «κομμουνιστικού κινδύνου».
Η δικαίωση τους δεν αργεί να έρθει. Η εξαγγελία του δόγματος Τρούμαν «κλειδώνει» πολιτικά τη χώρα στην αμερικανική σφαίρα επιρροής, η οικονομική βοήθεια στην διαλυμένη της οικονομία την κάνει εξαρτώμενη από αυτή, ενώ η απόλυτη στήριξη στις συντηρητικές δυνάμεις της χώρας, μετατρέπει τη Δεξιά από κόμμα σε καθεστώς με βασιλική κορώνα. Πράγματι, η αμερικανική βοήθεια συντελεί στη βελτίωση των οικονομικών δεικτών μέσω άναρχης ανοικοδόμησης και μαζικής αστικοποίησης, και ισοπέδωσης των πολιτικών δεικτών :δουλική εξάρτηση από τους Αμερικάνους, εξορίες και διωγμοί για την Αριστερά.
Το μόνο που απομένει είναι η στρατιωτική σύνδεση που συντομεύεται λόγω …τουρκικής πίεσης για ένταξη στο ΝΑΤΟ. Ακολουθώντας πιστά τη «γραμμή» του δόγματος Τρούμαν που ορίζει Ελλάδα και Τουρκία ως «ενιαίο χώρο» στα πλαίσια αναχαίτισης του κομμουνισμού στην νότιο-ανατολική Ευρώπη, ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Ντιν Άτσεσον δηλώνει σχετικά σε ομιλία του στη Γερουσία :
«Αρκεί να ρίξωμεν ένα βλέμμα εις τον χάρτην, διά να ειδώμεν ποία είναι η στρατηγική σημασία των δύο χωρών διά την δυτικήν άμυναν: Φρουρούν τας ανατολικάς προσβάσεις προς την Μεσόγειον, περιλαμβανομένων και των στενών της Ιταλίας, από την Μαύρην Θάλασσαν προς την Κεντρικήν Μεσόγειον.
Επιπλέον, η Τουρκία πλευροκοπεί τας χερσαίας οδούς, αι οποίαι άγουν από την Ρωσίαν προς τας πλούσιας πετρελαιοπηγάς της Μέσης Ανατολής. Είναι δε γνωστή η απόφασις της Ελλάδας και της Τουρκίας να διατηρήσουν την ελευθερίαν και ανεξαρτησίαν των και να αναπτύξουν περαιτέρω την δύναμίν των εις αποφασιστικόν φράγμα εναντίον του επιθετικού κομμουνισμού, ιδιαιτέρως εις την Μέσην Ανατολήν».
Ενδεικτική του χαλαρού πλαισίου που λαμβάνεται μια τόσο σημαντική απόφαση, είναι πως συζήτηση, απόφαση και ψήφιση στη Βουλή για ένταξη της χώρας στο Νατοϊκό άξονα, γίνεται στις 18 Φεβρουαρίου 1952 βιαστικά μέσα σε λίγες ώρες, ενώ κάποιοι μάλιστα δεν βρίσκουν καν τον λόγο συζήτησης μιας τόσο αδιαμφισβήτητης απόφασης. Είμαστε άλλωστε στο τέλος της κυβέρνησης Πλαστήρα που ακολουθεί παράλληλη πορεία με τον ηγέτη της :καλών προθέσεων αλλά κουρασμένη και άρρωστη σύρεται από Δεξιά-Παλάτι–Αμερικανούς σε συντηρητικότερες θέσεις όπως ο νόμος 375 περί κατασκοπείας, εκτέλεση Μπελογιάννη και, τέλος, ένταξη στο ΝΑΤΟ.
Η ολομέλεια της Βουλής εκείνη την ημέρα θυμίζει περισσότερο πανηγυρική συνεδρίαση παρά συζήτηση, με όλους, πλην Αριστεράς, να ψέλνουν παιάνες υπέρ του ΝΑΤΟ, και τον πρωθυπουργό Πλαστήρα να μην κατανοεί καν την έκταση της συζήτησης:
«Δεν ημπορεί να μην παραδεχθεί τις, ότι από αύριον η Ελλάς εξασφαλίζει τα πλευρά της. Δεν είναι απομονωμένη. Αι άλλαι θεωρείαι περί ουδετερότητος και περί ειρηνεύσεων είναι θεωρίαι αι οποίαι δεν έχουν καμίαν σχέσιν με το γεγονός αυτό. Θα επεθύμουν εν προκειμένω να περιορισθεί η συζήτησις της Βουλής, διότι έχομεν και άλλα έργα με τα οποία πρέπει να ασχοληθώμεν. Δεν νομίζω μάλιστα ότι έπρεπε να λάβει μιαν έκτασιν τόσον μεγάλην η συζήτησις δι’ ένα γεγονός το οποίον εβαπτίζεται ολόκληρον μέσα εις την συνείδησιν του έθνους».
Στο ίδιο τέμπο οι δηλώσεις των ομιλητών του Ελληνικού Συναγερμού, με μόνη παραφωνία σε αυτή την παμψηφία τον αριστερό φιλελεύθερο Μιχάλη Κύρκο, και φυσικά τον ηγέτη της ΕΔΑ Ιωάννη Πασσαλίδη ο οποίος επιχειρεί να θέσει το ζήτημα από διαφορετική βάση :
«Ο αγώνας, κατά βάθος γίνεται μεταξύ νεοκαπιταλιστικού συστήματος και νεοσοσιαλιστικού. Η Ελλάς έπρεπε να συμβάλει εις το διεθνές γεφύρωμα μεταξύ των δύο συστημάτων και όχι να γίνει ολοκαύτωμα δια τα πετρέλαια της Μέσης Ανατολής, ως άλλοτε έγινε δια τα πετρέλαια της Μοσούλης. Όπως λέγουν οι στρατιωτικοί, μεταξύ αμύνης και επιθέσεως δεν υπάρχει όριον. Συνεπώς δεν ημπορούμεν να καταβάλωμεν πως η Ελλάς λαμβάνει μέρος εις εν τοιούτον σύμφωνον, ενώ άλλαι χώραι μεγαλύτεραι, όπως η Σουηδία, η οποία γεωγραφικώς είναι κοντά εις τον Ατλαντικόν, έμειναν έξω. Είμεθα υπέρ της ελληνικής πολιτικής και δεν πρέπει να ακούωμεν ξένης δύναμην. Εις τους καυγάδες των μεγάλων, οι μικροί σπάζουν τα κεφάλια των. Ημείς ως κόμμα διαχωρίζομεν τας ευθύνας μας».
Με μόνο 9 καταψηφίσαντες, οι οποίοι μάλιστα αποδοκιμάζονται από τους άλλους βουλευτές ως προδότες και Εαμοβούλγαροι, η συνθήκη ένταξης, με τον υπ΄ αριθμόν 1.989 νόμο, κυρώνεται γρήγορα με συντριπτική πλειοψηφία.
Στα πλαίσια του νέου επισημοποιημένου ρόλου, η χώρα καλείται να προβεί σε κάποιες «ρυθμίσεις», όπως η εγκατάσταση αμερικανικών στρατιωτικών βάσεων, οι συμβάσεις των οποίων, γνωστές ως νόμος περί «στρατιωτικών ευκολιών», μόνο ως αποικιοκρατικού χαρακτήρα μπορούν να χαρακτηριστούν. Η πρεμούρα της κυβέρνησης -Παπάγου πλέον-να παράσχει κάθε βοήθεια χωρίς όρους στις ΗΠΑ την οδηγεί να ανακοινώσει-επικυρώσει και να εφαρμόσει τη συμφωνία μέσα σε μια ώρα στις 12 Οκτωβρίου 1953.
Ο λόγος που μας «τρέχουν» οι Αμερικάνοι είναι κάποια νέα ένταση με τη Σοβιετική Ένωση με αφορμή τη διαμάχη Γιουγκοσλαβίας –Ιταλίας περί Τεργέστης. Είναι τέτοια η διάθεση του Παπάγου να διευκολύνει τους Αμερικανούς που η συμφωνία επικυρώνεται με την ολομέλεια της Βουλής κλειστή, τον βασιλιά στις ΗΠΑ, και την αντιπολίτευση ανενημέρωτη για τις διατάξεις της…
Η συζήτηση για το τετελεσμένο γίνεται ενάμιση μήνα μετά στη βουλή, με τον Παπάγο να μην μπορεί να κρύψει τη χαρά του : «Είμαι ευτυχής, κύριοι βουλευτές, και υπερήφανος, διότι υπεγράφη η συμφωνία περί στρατιωτικών ευκολιών, δι’ ης παραχωρούνται βάσεις εν Ελλάδι προς τας ενόπλους δυνάμεις των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής».
Η μοναχική αντίδραση της ΕΔΑ δεν φαίνεται να απασχολεί κανέναν : «Η διέλευση ή η στάθμευση ξένων στρατευμάτων στη χώρα και πολύ περισσότερο η παραχώρηση εδαφών, μόνο με νόμο μπορεί να γίνει. Κι επειδή ούτε το κυβερνών κόμμα, ούτε κανείς από τους βουλευτές του ατομικώς, εζήτησε τη λαϊκή ψήφο με πρόγραμμα την παραχώρηση εδαφών της χώρας, έχουν χρέος η κυβέρνηση και ο ανώτατος άρχοντας, για να μπορεί να δεσμεύει το διμερές σύμφωνο, να προκαλέσουν την εκδήλωση της λαϊκής ετυμηγορίας με συγκεκριμένον θέμα την εξουσιοδότηση της νέας Βουλής προς κύρωσιν του συμφώνου».
To παράνομο ΚΚΕ μέσω της 4ης ολομέλειας της Κεντρικής Επιτροπής μιλά για «πλήρη υποδούλωση της χώρας στους Αμερικάνους», ενώ ο Ζαχαριάδης σχολιάζει : «Είναι ζήτημα αν η ιστορία μας γνώρισε άλλη πιο κατάπτυστη, ατιμωτική και προδοτική συμφωνία».
Συμπερασματικά λοιπόν, η συμμετοχή της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ θέτει νέες προτεραιότητες στην εξωτερική πολιτική, η οποία πλέον ακροβατεί ανάμεσα στην επίτευξη του εθνικού και σε ικανοποίηση του αμερικανικού συμφέροντος. Τέλος, με βάση τους υπολογισμούς της Ουάσινγκτον, η Τουρκία έχει μεγαλύτερο ειδικό βάρος στον ανταγωνισμό Ανατολής-Δύσης απ’ ότι η Ελλάδα, οπότε ο ρόλος και η στρατιωτική ενίσχυσή της είναι συγκριτικά αυξημένος. Με την πάροδο δεκαετιών οι Αμερικανοί κατασταλάζουν σε ένα μοτίβο:
Ότι η Τουρκία να γίνει ένας στρατιωτικός γίγαντας δίπλα στη Σοβιετική Ένωση, ενώ η Ελλάδα ένα υπόδειγμα φιλοδυτικής δημοκρατίας και οικονομίας για την περιοχή, δηλαδή ένα «φρόνιμο» κράτος. Νομίζουμε ότι και οι δύο παίζουμε πολύ καλά μέχρι και σήμερα αυτό τον ρόλο…
Η Βουλή επικυρώνει τη συμφωνία εισόδου στο ΝΑΤΟ με μοναδική ένσταση αυτή της ΕΔΑ.
Όπως διαβάζουμε στις εφημερίδες της επόμενης ημέρας, όσοι διαφωνούν με την συμφωνία χαρακτηρίζονται ως «τυφλά όργανα της Μόσχας» ή «κατάσκοποι»…
Όπως βλέπουμε στο ντοκουμέντο της περιόδου, το «Σχέδιον νόμου περί κυρώσεως της Συνθήκης του Βορείου Ατλαντικού» φτάνει στη Βουλή ως «Λίαν επείγον»…
Μέλη της κυβέρνησης αποστατών του Γεωργίου Αθανασιάδη Νόβα, φωτογραφίζεται κάτω από την σκέπη της σημαίας του ΝΑΤΟ. Από αριστερά υπουργός Οικονομικών Γεώργιος Μελάς, υπουργός Εξωτερικών Ιωάννης Τούμπας, υπουργός Συντονισμού Κωνσταντίνος Μητσοτάκης και υπουργός Εθνικής Άμυνας Σταύρος Κωστόπουλος.