«Γιατί, ξέρετε, συμβαίνει το εξής παράδοξο με το χαρούπι, από τη μία είναι ξεχασμένο και από την άλλη είναι βαθιά εγγεγραμμένο στη συνείδηση των Κρητικών», λέει η κ. Κορίνα Μηλιαράκη, πρόεδρος της Ενωσης Αγροτουρισμού Κρήτης, πρόεδρος της Πολιτιστικής Εταιρείας Πανόρμου «Επιμενίδης» και ο άνθρωπος πίσω από την εκστρατεία για την εγγραφή της χαρουπιάς στον κατάλογο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO. Στην Κρήτη, από τη μια πλευρά η χαρουπιά γιορτάζεται (γνωστή είναι η «Γιορτή του χαρουπιού στις Κάτω Πίνες της Ελούντας») και από την άλλη… κόβεται για καυσόξυλα.
Πάντως, η εκστρατεία για εγγραφή της αγροδιατροφικής παράδοσης του χαρουπιού στην Κρήτη στον κατάλογο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO προχωρά θριαμβευτικά. Ηδη, η πρόταση που συντάχθηκε από την Πολιτιστική Εταιρεία Πανόρμου «Επιμενίδης» (στον Πάνορμο Ρεθύμνου υπάρχει ο μοναδικός παλιός μεγάλος χαρουπόμυλος της Κρήτης, ο οποίος έχει κηρυχθεί βιομηχανικό μνημείο) έχει προκριθεί στο δεύτερο στάδιο, που εάν όλα πάνε καλά θα οδηγήσει στην εγγραφή στο Εθνικό Ευρετήριο Αυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας.
«Μας έσωσε στον πόλεμο»
«Το δέντρο αυτό μας έσωσε στον πόλεμο, η ζωή των Κρητικών της εποχής είναι δεμένη με την ύπαρξή του», λέει η κ. Μηλιαράκη. Οπως λέει, το χαρούπι αποτελεί ιδιαίτερα θρεπτική τροφή, λόγω της μεγάλης περιεκτικότητάς του σε σάκχαρα, τα οποία αποτελούν το 30%-40% του συνολικού του βάρους, ενώ αποτελεί και πηγή ασβεστίου. Αλέθοντάς το, παρήγαγαν αλεύρι και έφτιαχναν ψωμί, κουλούρια, παξιμάδια, ενώ βράζοντάς το έφτιαχναν χαρουπόμελο, επίσης πλούσια πηγή υδατανθράκων, ασβεστίου, σιδήρου κ.ά. Η χαρουπιά δεν είναι απαιτητική στην καλλιέργεια, δεν χρειάζεται πολύ νερό, μπορεί αντιθέτως να αναπτυχθεί σε συνθήκες μεγάλης ξηρασίας. «Είναι δέντρο αύταρκες και αυτόνομο, αλλά αν ασχοληθείς μαζί του θα σου δώσει το κάτι παραπάνω».
Οι συνθήκες για την ανάδειξη της χαρουπιάς σε στοιχείο της πολιτιστικής κληρονομιάς της Κρήτης είναι σήμερα πιο ώριμες από ποτέ. Πολλοί μικροί παραγωγοί παράγουν σειρά από προϊόντα με βάση το χαρούπι, ενώ καλά πηγαίνουν και σε εξαγωγές. Τα θρεπτικά του συστατικά το έχουν κατατάξει στις λεγόμενες «υπερτροφές».
Σήμερα βρίσκεται σε εξέλιξη η καταγραφή των χαρουπόδεντρων του νησιού, ενώ ανοικτή είναι η πρόσκληση σε όποιον έχει στοιχεία για το χαρούπι να συνδράμει στον εμπλουτισμό της πρότασης. Μέχρι σήμερα, το μόνο ελληνικό προϊόν στον σχετικό κατάλογο της UNESCO είναι η μαστίχα. «Αν τρέξουμε όλοι, μπορούμε όχι μόνο να σώσουμε, αλλά και να αναδείξουμε τον θησαυρό που έχουμε», καταλήγει η κ. Μηλιαράκη.
