Είκοσι οκτώ χρόνια συμπληρώνονται από τη δολοφονία του 38χρονου καθηγητή Νίκου Τεμπονέρα από μέλη της ΟΝΝΕΔ Αχαΐας κατά τη διάρκεια μαθητικών κινητοποιήσεων. Το φθινόπωρο του 1990, η κυβέρνηση Μητσοτάκη ανακοινώνει πολυνομοσχέδιο για την Παιδεία που προβλέπει μεταξύ άλλων λειτουργία ιδιωτικών ΑΕΙ, κατάργηση της δωρεάν παροχής συγγραμμάτων, επιβολή χρονικού ορίου στις σπουδές, πιθανό περιορισμό του πανεπιστημιακού ασύλου, επιβολή ομοιόμορφης ενδυμασίας, έπαρση της σημαίας κ.ά.
Οι πρώτες καταλήψεις ξεκινούν στα τέλη Οκτωβρίου του 1990 ενώ, μέχρι τα μέσα Δεκεμβρίου, τα υπό κατάληψη γυμνάσια και λύκεια φτάνουν το 70% του συνόλου. Ταυτόχρονα γίνονται πολλές πορείες διαμαρτυρίας με συμμετοχή μεταξύ 10.000 και 30.000 ατόμων, σύμφωνα με δημοσιεύματα της εποχής.
Η κυβέρνηση ελπίζει ότι το κλίμα θα εκτονωθεί με τις διακοπές των Χριστουγέννων, ενώ ο υπουργός Παιδείας δηλώνει ότι τα προεδρικά διατάγματα δεν θα εφαρμοστούν για ένα τρίμηνο, έως ότου γίνουν «πλήρως κατανοητά» από μαθητές και καθηγητές. Σύντομα, οι τρεις μήνες γίνονται δώδεκα και το νομοσχέδιο τροποποιείται μερικώς, χωρίς αλλαγές όμως στα σημαντικότερα σημεία (πειθαρχικές διατάξεις, περικοπές κ.ά.).
Με το νέο χρόνο, όμως, οι μαθητές και φοιτητές αποφασίζουν τη συνέχιση των καταλήψεων στα ΑΕΙ, τα ΤΕΙ και σε 1.800 από τα 3.014 γυμνάσια και λύκεια της χώρας. Ως απάντηση, ο υπουργός Παιδείας, Βασίλης Κοντογιαννόπουλος, δηλώνει ότι όσοι συμπληρώσουν 50 αδικαιολόγητες απουσίες λόγω των καταλήψεων θα χάσουν τη χρονιά.
Στις 07.01.1991, ημέρα επανέναρξης των μαθημάτων μετά τις γιορτές, οι καταλήψεις συνεχίζονται ενώ η Ομοσπονδία Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (ΟΛΜΕ) κηρύσσει στάση εργασίας και καλεί τους καθηγητές να βρίσκονται έξω από τα σχολεία «για να συμβάλουν στην αποτροπή προκλήσεων που ίσως επιχειρηθεί να δημιουργηθούν» καθώς έχει γίνει αντιληπτό ότι ο κομματικός μηχανισμός της Νέας Δημοκρατίας έχει κινητοποιήσει ομάδες «αγανακτισμένων γονέων» για να «σπάσουν» τις καταλήψεις.
Από το πρωί της μέρας σημειώνονται μικροεπεισόδια μεταξύ γονέων και καταληψιών, καθηγητών και δημοτικών συμβούλων. Οι καθηγητές αρνούνται να βάλουν απουσίες στους μαθητές και ο υπουργός αποφασίζει την πειθαρχική δίωξή τους, ενώ την επόμενη μέρα, ομάδες ροπαλοφόρων εισβάλουν σε σχολεία και τραυματίζουν μαθητές, υπό τα απαθή βλέμματα των αστυνομικών οργάνων.
Στις 08.01.1991, στις 19.30 το απόγευμα, στην Πάτρα περί τα τριάντα στελέχη της ΟΝΝΕΔ Πάτρας, με επικεφαλής τον τοπικό πρόεδρο της οργάνωσης Ιωάννη Καλαμπόκα, επιτίθενται οπλισμένοι κατά των μαθητών στην κατάληψη του Πολυκλαδικού Λυκείου, χωρίς όμως να επιτύχουν να διώξουν τους νέους.
Μία ώρα αργότερα, η ίδια ομάδα επιτίθεται κατά του 3ου Λυκείου και καταφέρνουν να απωθήσουν τους ελάχιστους μαθητές που βρισκόταν στο χώρο. Σε λίγο, συγκεντρώνονται έξω από το λύκειο δεκάδες μαθητές, καθηγητές, γονείς, δημοτικοί σύμβουλοι της αντιπολίτευσης καθώς και ο δήμαρχος Πάτρας, Α. Καράβολας και ο βουλευτής Αχαΐας του Πα.Σο.Κ, Α. Φούρας.
Τα στελέχη της ΟΝΝΕΔ αρνούνται να υποχωρήσουν από την «αντικατάληψη» και δηλώνουν ότι θα παρατείνουν την κατάληψη του Λυκείου μέχρι αυτό να λειτουργήσει ξανά κανονικά. Σύντομα, τα πνεύματα οξύνονται και αρχίζουν οι συγκρούσεις μεταξύ των δύο πλευρών με εκσφενδονίσεις αντικειμένων, ενώ σημειώνονται οι πρώτοι τραυματισμοί.
Γύρω στις 23.30 το βράδυ, ομάδα καθηγητών και γονέων επιχειρεί να μπει στο κτίριο. Με το άνοιγμα της πόρτας τα μέλη της ΟΝΝΕΔ επιτίθενται στον κόσμο με σιδερολοστούς, καδρόνια και τσιμεντόλιθους. Ο καθηγητής μαθηματικών και μέλος του Εργατικού Αντι-ιμπεριαλιστικού Μετώπου (ΕΑΜ), Νίκος Τεμπονέρας, πέφτει θανάσιμα τραυματισμένος, με ανοιγμένο το κρανίο από το σιδερολοστό του Ι.Καλαμπόκα.
Μεταφέρεται στο νοσοκομείο κλινικά νεκρός και το πρωί της 09.01.1991 παύουν όλες οι ζωτικές λειτουργίες του. Στο νοσοκομείο μεταφέρονται επίσης άλλα τέσσερα άτομα σε σοβαρή κατάσταση και δεκάδες με ελαφρότερα τραύματα. Η ομάδα του Καλαμπόκα εξαφανίζεται ανενόχλητη αφού η αστυνομία κάνει την εμφάνισή της, όταν τα επεισόδια έχουν τελειώσει. Οι αυτόπτες μάρτυρες καταγγέλλουν ως φυσικούς αυτουργούς τον πρόεδρο της ΟΝΝΕΔ Αχαΐας και μέλος του Δημοτικού Συμβουλίου Ι. Καλαμπόκα, το στέλεχος της ΟΝΝΕΔ Α. Μαραγκό και τον συντροφό τους Σ. Σπίνο.
Τις επόμενες μέρες, η νεανική εξέγερση κλιμακώνεται και δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτών συγκρούονται με τα ΜΑΤ στην Πάτρα, την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, ενώ ο υπουργός Παιδείας Β. Κοντογιαννόπουλος παραιτείται. Στις 10.01.1991 κατά τη μεγαλειώδη διαδήλωση 50.000 ατόμων στο κέντρο της Αθήνας, τα ΜΑΤ επιτίθενται στον κύριο όγκο των διαδηλωτών. Οι συγκρούσεις διαρκούν όλη τη μέρα και, όταν οι δυνάμεις καταστολής επιχειρούν να απωθήσουν τον κόσμο προς το Πολυτεχνείο, οι διαδηλωτές αντιστέκονται και οι συγκρούσεις κορυφώνονται.
Βομβίδες ασφυξιογόνων αερίων των ΜΑΤ προκαλούν πυρκαγιά στο κτίριο που στεγαζόταν το κατάστημα ενδυμάτων «Κ. Μαρούσης», στην συμβολή Θεμιστοκλέους και Πανεπιστημίου. Οι πυροσβεστικές δυνάμεις που σπεύδουν στο σημείο για να σβήσουν τη φωτιά δέχονται επίθεση με χημικά αέρια από τα ΜΑΤ και αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις προσπάθειες, υποφέροντας από σπασμούς λόγω των χημικών. Όταν η πυρκαγιά σβήσει μετά τα μεσάνυχτα, ανασύρονται οι σωροί τεσσάρων πολιτών, μέσα από το κτίριο του καταστήματος.
Δείτε το ντοκιμαντέρ με πλάνα από τα γεγονότα:
[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=i6RMThGymsA”]
Η ένταση συνεχίζεται για τα επόμενα εικοσιτετράωρα, με νέες πορείες, καταλήψεις και συγκρούσεις με τα ΜΑΤ, ενόσω ο Γ. Σουφλιάς, αντικαταστάτης του παραιτηθέντος Β. Κοντογιαννόπουλου στο υπουργείο Παιδείας, αποσύρει τα επίμαχα νομοθετήματα και ανακοινώνει την έναρξη διαλόγου για την Παιδεία «από μηδενική βάση», μέχρις ότου ο Πόλεμος του Κόλπου μετατοπίσει το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης.
Στο δικαστικό μέρος της υπόθεσης Τεμπονέρα, ο Αλέκος Μαραγκός απαλλάχθηκε με βούλευμα για τη δολοφονία του καθηγητή και στο εδώλιο κάθισε ως βασικός αυτουργός ο Ιωάννης Καλαμπόκας. Η δίκη του διάρκεσε σχεδόν ένα χρόνο (22 Ιουνίου 1992 – 9 Μαρτίου 1993) και έγινε στο Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο Βόλου. Πρωτοδίκως καταδικάσθηκε σε ισόβια για ανθρωποκτονία εκ προθέσεως, χωρίς να του αναγνωρισθεί κανένα ελαφρυντικό.
“Ζει, ζει ο Τεμπονέρας ζει”
Λίγους μήνες αργότερα έγινε η δίκη του σε δεύτερο βαθμό (7 Δεκεμβρίου 1993 – 19 Απριλίου 1994) ενώπιον του Μικτού Ορκωτού Εφετείου Λάρισας. Οι δικαστές του αναγνώρισαν ελαφρυντικά και τον καταδίκασαν σε κάθειρξη 17 ετών και τριών μηνών. Το 1996 άσκησε αναίρεση, προκειμένου να του αναγνωρισθεί το ελαφρυντικό του “βρασμού ψυχικής ορμής”, αλλά το Μικτό Ορκωτό Εφετείο Λάρισας (1 Οκτωβρίου 1996 – 17 Οκτωβρίου 1996) δεν του αναγνώρισε και διατήρησε την ποινή 17 ετών και τριών μηνών, η οποία αργότερα μειώθηκε κατόπιν νέας επιμέτρησης στα 16 χρόνια και 9 μήνες. Στις 2 Φεβρουαρίου 1998 αφέθηκε ελεύθερος, αφού εξέτισε τα 3/5 της ποινής του. Μέχρι σήμερα ισχυρίζεται ότι είναι αθώος και δράστης της δολοφονίας Τεμπονέρα ο “συναγωνιστής” του στην ΟΝΝΕΔ, Αλέκος Μαραγκός.
Ο Ι. Καλαμπόκας στις 2 Φεβρουαρίου 1998 αφέθηκε ελεύθερος λόγω “καλής συμπεριφοράς”. Σήμερα ζει και εργάζεται στο Βόλο ως υπεύθυνος παραρτήματος της Εθνικής Τράπεζας.
Το 3ο Λύκειο Πάτρας, τόπος του φονικού, φέρει το όνομα του Νίκου Τεμπονέρα.
Από τότε μέχρι σήμερα η μνήμη του Ν. Τεμπονέρα παραμένει ζωντανή στους αγώνες ενώ το σύνθημα ” Τόσα χρόνια αγώνες της νεολαίας τον δρόμο το δείχνει ο Ν. Τεμπονέρας” αλλά και “Ζει, ζει ο Τεμπονέρας ζει με Πέτρουλα, Λαμπράκη μας οδηγεί” συνεχίζουν να πρωταγωνιστούν σε πορείες και διαδηλώσεις μαθητών και φοιτητών.
Γράμμα στον Νίκο Τεμπονέρα
Στα 22 χρόνια από την δολοφονία του Τεμπονέρα, και εν μέσω μνημονίων, το Δ.Σ. της ΟΛΜΕ και της ΔΟΕ έγραψε αυτό το γράμμα:
Νίκο, 22 χρόνια μετά τη στυγερή δολοφονία σου, σου γράφουμε από την παγωμένη Ελλάδα. Τη χώρα μας, που υποχρεώθηκε σε αέναη λιτότητα με τις εντολές της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Τη χώρα μας, που αντιμετωπίζει μια πρωτόγνωρη ανθρωπιστική κρίση, αποτέλεσμα των τροϊκανών πολιτικών των συνεχών περικοπών στα κοινωνικά αγαθά και του ξεπουλήματος του δημόσιου πλούτου. Τη χώρα στην οποία η νομιμότητα έχει αντικατασταθεί από το δίκαιο των ισχυρών, τα οικονομικά συμφέροντα και την παραγωγή πράξεων νομοθετικού περιεχομένου. Δεν υπάρχει καμιά δημοκρατική νομιμοποίηση αυτής της πολιτικής, γι’ αυτό και πρέπει να ανατραπεί χωρίς καθυστέρηση.
Νίκο, Η θυσία σου είναι οδηγός μας όλα αυτά τα χρόνια. Σε αισθανόμαστε δίπλα μας, κοντά μας, να κρατάς τη σημαία και τα πανώ του συνδικάτου σου και να μας δίνεις κουράγιο. «Εδώ θυσιάστηκε για την παιδεία ο καθηγητής Νίκος Τεμπονέρας στις 8 Ιανουαρίου 1991» σημειώνεται στην πρόσοψη του μνημείου που στήθηκε στην Πάτρα στη μνήμη σου, έξω από το σχολείο όπου άφησες την τελευταία σου πνοή, χτυπημένος βάναυσα από δολοφονικό χέρι. Πάνω στο μνημείο έχει αποτεθεί ένα ανοιχτό βιβλίο. Ένα ανοιχτό βιβλίο ήταν και η ίδια η ζωή σου. Ένα βιβλίο όπου μπορούσε να διαβάσει κανείς το ίδιο ευδιάκριτα και κατανοητά την αλφαβήτα της γνώσης και την αλφαβήτα του αγώνα. Και ήταν κάτι που το γνώριζαν πιο καλά από οποιονδήποτε άλλον οι μαθητές και οι μαθήτριές σου, καθώς μάθαιναν από αυτό το δικό σου αλφαβητάρι καθημερινά τη λογική σκέψη, την πειθαρχία της μαθηματικής σκέψης αλλά και την αξιοπρέπεια, τη συλλογικότητα, την αλληλεγγύη, τη διεκδίκηση του δίκιου, την αυτοθυσία. Ακόμα και σήμερα, 22 χρόνια μετά, η σκέψη μας αρνείται πεισματικά να δεχτεί το παράλογο αυτής της εγκληματικής πράξης, αρνείται να συμβιβαστεί με το αναπότρεπτο του πρόωρου χαμού σου.
Νίκο, Σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη φορά χρειαζόμαστε το παράδειγμά σου. Γιατί οι μέρες τούτες βρίσκουν την Ελλάδα σε μια κρίσιμη καμπή της ιστορίας της. Η οικονομική κρίση που βιώνει η χώρα μας είναι απόρροια του καπιταλιστικού συστήματος. Οι πολιτικοί εκφραστές του, η Ε.Ε., το Δ.Ν.Τ. και οι κυβερνήσεις οδηγούν τη χώρα μας σε μεγάλη δοκιμασία. Με την πολιτική που εφαρμόζουν: καταργούνται κατακτήσεις και δικαιώματα που χρειάστηκαν πολύχρονοι, σκληροί κοινωνικοί αγώνες για να διασφαλιστούν. υπονομεύονται και διαλύονται βασικές κοινωνικές υπηρεσίες και δημόσια αγαθά, όπως η υγεία, η εκπαίδευση, η κοινωνική ασφάλιση.στη χώρα μας και σε άλλες χώρες μειώνουν τους μισθούς και τις συντάξεις και οδηγούν εργαζομένους κάθε ηλικίας στην υποαπασχόληση και την ανεργία, και τις οικογένειές τους στη φτώχεια και την εξαθλίωση. ξεπουλιέται εθνικός πλούτος, παραδίδονται στο κερδοσκοπικό κεφάλαιο δημόσιες υπηρεσίες, υποβαθμίζεται και εγκαταλείπεται το περιβάλλον.
Το δημόσιο σχολείο υποβαθμίζεται δραματικά. Οι εκπαιδευτικές δαπάνες μειώθηκαν κατά 30% τα χρόνια της τρόικας, οι εκπαιδευτικοί εξαθλιώνονται, οι εργασιακές μας σχέσεις διαλύονται. Ως συνέπεια της πολιτικής αυτής, οι κοινωνικές και μορφωτικές ανισότητες διευρύνονται, η εκπαίδευση συρρικνώνεται και υποβαθμίζεται. Μέτρα και υπηρεσίες που δημιουργήθηκαν για να στηρίξουν τη μόρφωση των πιο αδύναμων παιδιών καταργούνται. Η ελεύθερη πρόσβαση στη γνώση μέσα από το σχολικό βιβλίο και τη σχολική βιβλιοθήκη αμφισβητείται. Οι εκπαιδευτικοί ωθούνται στην οικονομική καχεξία, στην ανεργία, στις ελαστικές εργασιακές σχέσεις και στην εφεδρεία-απόλυση. Οι γονείς καλούνται να βάλουν όλο και πιο βαθιά το χέρι στην τσέπη, παρά τη δύσκολη οικονομική συγκυρία, προκειμένου να υλοποιηθεί το νέο σχολείο της αγοράς και των συγχωνεύσεων, που αγωνιωδώς ζητά χορηγούς για να στηριχθεί. Αρκετές οικογένειες – θύματα της κρίσης δυσκολεύονται να εξασφαλίσουν ακόμα και τη στοιχειώδη σίτιση στα παιδιά τους. Οι μαθητές κρυώνουν γιατί δεν υπάρχει θέρμανση. Η πείνα και η ανέχεια κάνουν αισθητή την παρουσία τους στα προαύλια των σχολείων μας σε καθημερινή βάση. Και το «αυγό του φιδιού» έκανε πλέον απειλητική την εμφάνισή του στους σχολικούς χώρους,
Τώρα είναι ακόμα μεγαλύτερη η ανάγκη, όπως θα έκανες και συ, Νίκο, να κρατήσουμε σταθερά το νήμα των αξιών μας, της ενότητας, της αλληλεγγύης, της αξιοπρέπειας, της ανιδιοτέλειας, της ανθρωπιάς. Τώρα χρειάζεται ακόμα πιο πολύ να ενστερνιστούμε αυτές τις αξίες και να τις καταστήσουμε οδηγό της δικής μας σκέψης και δράσης, οργανώνοντας τον αγώνα μας για μια καλύτερη παιδεία σε μια καλύτερη κοινωνία. Νίκο, υπόσχεση σου δίνουμε εμείς, οι συνάδελφοί σου, να συνεχίσουμε τον αγώνα για την ανατροπή αυτής της πολιτικής. Είμαστε το 99%, έχουμε το δίκιο με το μέρος μας και θα νικήσουμε.
Τα Δ.Σ. της ΟΛΜΕ και της ΔΟΕ
tvxs.gr, news247.gr, sansimera.gr