Ρεπορτάζ: Γιάννης Αγγελάκης | Τα μέσα ενημέρωσης το ονόμασαν «κρητική ασπιρινή». Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Λιονής, επικεφαλής της ομάδας έρευνας για το σκεύασμα από τα τρία κρητικά βότανα, θέλει να είναι προσεκτικός, και μας είπε ότι κακώς ονομάστηκε έτσι αφού δεν είναι φάρμακο αλλά σκεύασμα:
«Δεν υπάρχει το όνομα «κρητική ασπιρίνη». Και μην το λέτε. Δεν επιλέξαμε εμείς να λέγεται έτσι, το επέλεξαν οι δημοσιογράφοι. Δεν είναι παυσίπονο, δεν είναι ασπιρίνη, δεν έχουν κάποια σχέση. Έχει δοθεί πρόταση όνοματος στο Υπουργείο Εμπορίου. Το να λέγεται “κρητική ασπιρίνη” δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα».
Όμως πάραυτα ο σκοπός παραμένει, αφού η επιθυμία όλων είναι στο άμεσο μέλλον να κυκλοφορήσει ως φάρμακο. Σκευάσματα άλλωστε κυκλοφορούν πολλά, λίγα όμως έχουν τεκμηριώσει με πολύχρονη εργαστηριακή έρευνα τις πολλές ευεργετικές ιδιότητές τους.
Κυκλοφορεί τον επόμενο μήνα
Πίσω από την έρευνα είναι οι καθηγητές Ιατρικής Χρήστος Λιονής και Ηλίας Καστανάς και ο καθηγητής Βιολογίας Στέργιος Πυρίντσος ενώ για την παρασκευή της κάψουλας συμμετέχουν η Ένωση Αγροτικού Συναιτερισμού Ρεθύμνου και η ελληνική φαρμακοβιομηχανία Gallenica.
Οι καθηγητές μας ζήτησαν να μην αποκαλύψουμε τα τρία βότανα που χρησιμοποιούνται ώστε να μην επαναληφθούν παρόμοιες καταστάσεις όπως με τη φραπελιά, όπου άνθρωποι δίχως ειδικές γνώσεις προέβαιναν στη δημιουργία κομπογιαννίτικων σκευασμάτων με αμφίβολα ή ακόμα και επικίνδυνα αποτελέσματα.
«Αν αποκαλύπταμε κάποιο από τα τρία βότανα, πολύ φοβάμαι ότι θα είχαμε το φαινόμενο της τηλεοπτικής “φραπελιάς”, όταν όλοι πήγαιναν και κούρευαν τα φύλλα της ελιάς και τα χτυπούσαν στο μίξερ», είχε πει σε παλιότερη συνέντευξή του ο καθηγητής Ηλίας Καστανάς.
Το σκεύασμα, όπως μας αποκάλυψε ο καθηγητής κ. Λιονής, θα κυκλοφορήσει τον επόμενο μήνα στα φαρμακεία της χώρας. Έχει πάρει την άδεια από τον ΕΟΦ ενώ σύντομα αναμένεται η έγκριση και από τις ευρωπαϊκές αρχές και την αμερικανική FDA. Όταν γίνει αυτό, θα κυκλοφορήσει και σε άλλες χώρες.
Η διαδικασία της ανακάλυψης
Η αλήθεια είναι ότι η ιστορία του σκευάσματος ξεκινά πριν από 15 χρόνια. Τότε, ο καθηγητής Χρήστος Λιονής έκανε την πρώτη επιδημιολογική μελέτη στη νότια Κρήτη και είδε ότι άνθρωποι που κατανάλωναν αφεψήματα βοτάνων, είχαν μικρότερες επιπτώσεις κρυολογήματος ή γρίπης. Η μελέτη δημοσιεύτηκε το 1999 στο διεθνούς κύρους βιοιατρικό περιοδικό Lancet.
Σε παλιότερη συνέντευξή του στον «Πολίτη των Χανίων» ο κ. Λιονής περιέγραψε τη διαδικασία της ανακάλυψης:
«Ψάξαμε αρκετές περιοχές της Κρήτης, στο Ηράκλειο και το Ρέθυμνο κυρίως, όπου διαπιστώσαμε ότι αυτή η παραδοσιακή αυτόχθονη γνώση που υπήρχε στη Μινωική αλλά κυρίως στην αρχαιοελληνική περίοδο και μετά τη ρωμαϊκή, δηλαδή σε γνωστούς βοτανολόγους υπήρχαν αυτού του είδους οι “συνταγές’, δηλαδή οι θεραπευτικές ιδιότητες των αρωματικών φυτών, οπότε, είδαμε ότι αυτό που χρησιμοποιούσαν τότε ήταν κάτι που είχε δεθεί με την παράδοση της Κρήτης από αρχαιοτάτων χρόνων.
Θυμάμαι ότι αυτή την υποθεση τη διατύπωσα μετά με συνεργάτες μου σε ένα Παν/μιο της Σουηδίας και ζητήσαμε να εξετάσουμε την αντιοξειδωτική δράση των αρωματικών φυτών. Τοτε είχα έρθει και στα Χανιά, στο ΜΑΙΧ όπου τότε ερευνήτρια ήταν η κ. Μελπω Σκουλά, και με τη βοήθειά της προτυπώσαμε και είδαμε το χερμπάριουμ, δηλαδή τα φυτά που καταναλώνανε αυτοί οι άνθρωποι.
Μετά πήραμε μια χρηματοδότηση από το κρατικό Ινστιτούτο έρευνας της Σουηδίας και προχωρήσαμε σε μια σειρά από τεστ όπου διαπιστώσαμε ότι αρκετά από τα αρωματικά αυτά βότανα όπως τα πίνουνε οι άνθρωποι εδώ στην Κρήτη είχανε ισχυρότερη αντιοξειδωτική δράση, δηλαδή εναντίον της φλεγμονής, από το πράσινο τσάι και τη βιταμίνη Ε.
Ετσι κάναμε μια πρώτη δημοσίευση τότε, το 1999 σε ένα μεγάλο περιοδικό. Μετά συνεχίσαμε λίγο τη σκέψη και την ανάλυση των δεδομένων είδαμε με βάση όσα μας έλεγαν, ότι τους παρείχαν αρκετή προστασία έναντι των λοιμώξεων του ανώτερου αναπνευστικού, δηλαδή κρυολογημάτων και άλλων εποχιακών λοιμώξεων.
Ειπαμε να το δοκιμάσουμε στο εργαστήριο και εδώ ήταν η συνεργασία με τον καθηγητή της εργαστηριακής ιατρικής και ενοκρινολόγο συνάδελφό μου στο Παν/μιο τον κ. Καστανά, και τον καθηγητή κ. Περή στο τμήμα Βιολογίας. Εκεί φροντίσαμε να εξετάσουμε αν οι μαρτυρίες αυτές είχαν βιολογικό υπόβαθρο. Εκεί λοιπόν στο βιολογικό εργαστήριο κάναμε κάποιες βιολογικές δοκιμές όπου είδαμε ότι πραγματικά οι συγκεντρώσεις εκείνες που μας έλεγαν οι άνθρωποι στα ερωτηματολόγια, είχανε ισχυρή δράση στο εργαστήριο και μάλιστα αντίστοιχη με άλλα γνωστά αντιιικά φάρμακα σε καλλιέργειες ιών. Οπότε είχαμε και το εργαστηριακό τεκμήριο.
Ετσι σκεφτήκαμε να προχωρήσουμε στη συνθεση ενός συμπληρώματος, από τρία αρωματικά, σε κάποιες ειδικές αναλογίες, να χρησιμοποιήσουμε την τεχνολογία των εργαστηρίων και του Παν/μίου Κρήτης, και να μπορέσουμε να πάρουμε αιθέριο έλαιο υπό τη μορφή μιας μικροκάψουλας.»
Η νέα μελέτη στο International Journal of Ethnopharmacology
Σήμερα, όπως μας ενημέρωσε ο καθηγητής κ. Λιονής δημοσιεύτηκε και μία νέα σημαντική έρευνα στο διεθνώς αναγνωρισμένο International Journal of Ethnopharmacology όπου τεκμηριώνεται για άλλη μία φορά ότι το μείγμα αυτών των βοτάνων στην κατάλληλη δοσολογία έχει πολλαπλά ευεργετικές ιδιότητες.
«Υπάρχει μέσω αυτής της δημοσίευσης ενδείξεις για την τεκμηρίωση της αποτελεσματικότητας αυτού του εκχυλίσματος.»
Ρωτήσαμε τον κ. Λιονή, αν δεν είναι φάρμακο, πώς θα περιέγραφε ένα σκεύασμα το οποίο αντιμετωπίζει λοιμώξεις από ιούς, όπως αποδεικνύεται μέσω της συγκεκριμένης έρευνας;
«Είναι διατροφολογικό συμπλήρωμα. Δε δίνεται για μία πάθηση, δίνεται για ενίσχυση του οργανισμού, για την άμυνά του”.
Είπε ότι: “Όλα θα κυκλοφορήσουν κανονικά με τις απαραίτητες ενδείξεις. Η εταιρεία έχει αναλάβει να δώσει και να περιγράψει όλη τη διαδικασία. Ως διατροφικό συμπλήρωμα δε χορηγείται για μία συγκεκριμένη πάθηση παρόλο που η έρευνα αφορά και καλύπτει κυρίως τις λοιμώξεις ανώτερου αναπνευστικού. Υπάρχουν και άλλες δημοσιεύσεις όμως και για την αντιοξειδωτική τους δράση».
Νέες προοπτικές για τους αγρότες της Κρήτης
Όμως, αν το ένα τμήμα είναι η επιστημονική έρευνα, και το άλλο η κυκλοφορία του φαρμάκου, υπάρχει και ένα τρίτο, που ανοίγει προοπτικές για την οικονομία του νησιού. Αναφερόμαστε στην παραγωγή των πρώτων υλών την οποία έχει αναλάβει η Ένωση Γεωργικών Συνεταιρισμών Ρεθύμνου:
«Οι καινούργιοι καλλιεργητές και όλη αυτή η διαδικασία επιβλέπεται από εμάς, αφού είναι απαραίτητες οι ειδικές γνώσεις μας, αλλά αυτή η διαδικασία ελέγχεται από την Ένωση Γεωργικών Συνεταιρισμών Ρεθύμνου. Η εταιρεία έχει τις διασυνδέσεις της για τον έλεγχο της καθαρότητας, της τοξικότητας του εκχυλίσματος μαζί με το Πανεπιστήμιο Κρήτης και το Εργαστήριο Οργανικής Χημείας.»
Μιλήσαμε και με τον κ. Νταγκουνάκη Γεώργιο, όπου εκ μέρους της Ένωσης Γεωργικών Συνεταιρισμών μας εξήγησε ότι σε αρχικό στάδιο η παραγωγή θα είναι μικρή και θα καλυφθεί από μέλη της Ένωσης που ασχολούνται με τέτοιες καλλιέργειες. Να σημειώσουμε ότι η Ένωση έχει 800 μέλη, όμως λίγοι καλλιεργούν τέτοια φυτά.
Ο κ. Νταγκουνάκης θεωρεί ότι υπάρχει εδώ μία καινοτομία που έρχεται να καλύψει το κενό μεταξύ των επιστημονικών ερευνών του Πανεπιστημίου Κρήτης και της παραγωγικής διαδικασίας εις όφειλος και της τοπικής οικονομίας. Η προοπτική όμως εξαρτάται από το πώς θα κινηθεί το σκεύασμα εμπορικά.
«Στοχευμένα θα καλλιεργήσουμε, φροντίζοντας πρώτα από όλα τους συνεταιριστές εδώ, να καλύψουμε τις ανάγκες του φαρμάκου. Πιστεύω ότι όλα θα γίνουν σταδιακά, με μελετημένα βήματα και δε θα γίνει κάποια έκρηξη κατανάλωσης που δε θα μπορούμε να την καλύψουμε.
Σύμφωνα με τον κ. Νταγκουνάκη, υπάρχουν μελέτες για τα συγκεκριμένη είδη των αρωματικών φυτών του νησιού:
«Το Πανεπιστήμιο Κρήτης, το τμήμα Βιολογίας, θα δώσει τη γενετική ταυτότητα των φυτών. Απλούστατα, τα φυτά αυτά δεν υπάρχουν στο εμπόριο, υπάρχουν μόνο στα βουνά της Κρήτης. Για να καλλιεργηθούν θα πρέπει να ξεκινήσουμε από το μηδέν, να δώσουμε τη γενετική ταυτότητα του συγκεκριμένου φυτού που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για το συγκεκριμένο σκεύασμα, για να παράξει τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά για να πάρουμε το απόσταγμα.
Εγκαταστάσεις για απόσταξη υπάρχουν τόσο στο Ηράκλειο όσο και στα Χανιά και στον Άγιο Νικόλαο. Υπάρχουν μονάδες, χωρίς προϊόν. Ελπίζουμε ότι αυτό θα αλλάξει.