Ίσως το πιο σημαντικό σ’ αυτή την ιστορία είναι ότι για πρώτη φορά γίνεται καταγραφή μαρτυριών που έδωσαν οι ίδιοι οι κρατούμενοι του Γκουαντάναμο, κι αυτό οφείλεται αποκλειστικά στην προσωπική πρωτοβουλία και τον αγώνα ΕΝΟΣ μόνο ατόμου, ενός δικηγόρου, που άρχισε να επισκέπτεται τις φυλακές και να συζητάει με τους κρατούμενους. Και το θλιβερό συμπέρασμα είναι ότι από το 2002 ως τώρα κανένας άλλος δεν έχει έρθει σε επαφή με αυτούς τους κρατούμενους, που βρίσκονται εκεί χωρίς απαγγελία ποινής ή δίκη, και κανείς δεν κατάφερε να μάθει τις πραγματικές συνθήκες κράτησής τους. Αφορμή της πρωτοβουλίας του δικηγόρου ήταν βεβαίως η γενναία απόφαση των κρατουμένων για ομαδική απεργία πείνας-που ακόμα συνεχίζεται από κάποιους κρατούμενους.
Λίγοι – εκτός από τον στρατό των ΗΠΑ – έχουν δει, πόσο μάλλον καταγράψει, τι συμβαίνει μέσα στη διαβόητη φυλακή του Γκουαντάναμο . Τώρα, η συγκλονιστική ταινία του Guardian, με τα λόγια των ίδιων των κρατουμένων στοχεύει να δείξει την κτηνωδία και τη κλειστοφοβία της καθημερινής ζωής εκεί . Αυτή είναι η συναρπαστική ιστορία πίσω από τη δημιουργία της …
Οι σκηνές στην ταινία που παρακολουθεί ο Σάμι αλ – Χατζ στο σπίτι του στη Ντόχα , στο Κατάρ , τον γυρίζουν πίσω στο πιο σκοτεινές ώρες που έχει ζήσει.. Δύο φορές την ημέρα , για 16 μήνες, ο αλ – Χατζ σιτιζόταν αναγκαστικά, στο Γκουαντάναμο, δεμένος σε μια καρέκλα. Στο ταινιάκι βλέπουμε μια αναπαράσταση αυτήςτης διαδικασίας στο Γκουαντάναμο. Το ταινιάκι που δημιουργήθηκε από δυο Βρετανούς δημοσιογράφους, προκαλεί μια οικεία αίσθηση του μαρτυρίου .
«Μου θυμίζει τα δεινά που έχω υποστεί κατά τη διάρκεια της απεργίας πείνας μου. Ήταν οδυνηρό με κάθε έννοια της λέξης . Ένιωθα να ποεθαίνω δύο φορές κάθε μέρα κατά τη διάρκεια της αναγκαστικής σίτισης», λέει ο 44χρονος από το Σουδάν . Ο πρώην καμεραμάν του al – Jazeera, αλ – Χατζ κρατήθηκε παράνομα και βασανίστηκε από τις Αρχές των ΗΠΑ για επτά χρόνια μέσα Γκουαντάναμο, πριν αφεθεί ελεύθερος το 2008, χωρίς να του αποαγγελθεί ποτέ κατηγορία.
Περισσότερο από πέντε χρόνια αργότερα , το μυστήριο του τι συμβαίνει πέρα από τα παρατηρητήρια και τα συρματοπλέγματα περιμετρικά από τις πιο γνωστές , πιο αμφιλεγόμενα και πιο ακριβές φυλακές του κόσμου έχει βαθύνει. Ποιά είναι ακριβώς η καθημερινή ζωή στο εσωτερικό του Γκουαντάναμο ; Πώς αισθάνεται κανείς, τί μυρίζει, τί ακούει; Τι κάνουν οι κρατούμενοι όλη μέρα; Τι σκέφτονται ; Πώς τα βγάζουν πέρα ;
Εκτός από τις ελάχιστες φωτογραφίες, που συνήθως έχουν τραβηχτεί κάτω από αυστηρά ελεγχόμενες συνθήκες , σχεδόν τίποτα δεν υπάρχει που μας δίνει μια εικόνα της σύγχρονης ζωής μέσα στη φυλακή στην Κούβα. Σίγουρα δεν υπάρχουν ντοκιμαντέρ,ούτε συνεντεύξεις καταγραφής των συνθηκών που επικρατούν μέσα από τους τοίχους. Είναι χαρακτηριστικό ότι η πιο γνωστή εικόνα που σχετίζεται με το στρατόπεδο παραμένει αυτή των αλυσιδοδεμένων κρατούμενων με πορτοκαλί φόρμες, μια εικόνα που ελήφθη το 2002 σε ένα τμήμα του στρατοπέδου που δεν υπάρχει πια . Η πραγματική πληροφόρηση μέσα από το Γκουαντάναμο είναι εξίσου σπάνια . Όταν οι τελευταίες εκθέσεις για τις απεργίες πείνας του Μαρτίου άρχισαν να έρχονται στην επιφάνεια, όπως πάντα ήταν ελλιπής και διαψεύτηκαν με δηλώσεις από το στρατό των ΗΠΑ .
Η κύρια πηγή των εκθέσεων ήταν ο Clive Stafford Smith , διευθυντής και ιδρυτής της νομικής βοήθειας Reprieve , ο οποίος , έχοντας ακούσει ότι οι κρατούμενοι βρίσκονταν σε απεργία πείνας ως ένδειξη διαμαρτυρίας για τις συνθήκες τους , άρχισε να επισκέπτεται τακτικά τους πελάτες του στο Γκουαντάναμο, σε μια προσπάθεια να εξακριβώσει τι συνέβαινε . Ο Stafford Smith είχε τη δυνατότητα να επικοινωνεί μόνο με έναν κρατούμενο τη φορά, καιμόνο όταν ο κρατούμενος είχε συμφωνήσει να του κάνουν σωματική έρευνα πριν από κάθε συνάντηση. Οι συνεντεύξεις πραγματοποιήθηκαν κάτω από αυστηρά καθορισμένες συνθήκες και στον Stafford Smith είχε απαγορευθεί να καταγράψει έστω και μια λέξη. Μόνο όταν έβγαινε έξω από το κτήριο μπορούσε να καταγράψει τις συνομιλίες με τους κρατούμενους .
«Οι κρατούμενοι λογοκρίνονται», λέει ο Cori Crider , ένας δικηγόρος στο Reprieve που έχει κάνει , επίσης, επισκέψεις στη φυλακή . «Ό, τι μου λένε στο τηλέφωνο ακούγεται – και διακόπτεται εάν οι αρχές ακούσουν κάτι που δεν τους αρέσει. Ό,τι μου γράφουν περνά μέσα από μια επιτροπή που λογοκρίνει,και δεν μπορείς να πάρεις συνέντευξη. Μπορείς μόνο να χρησιμοποιήσεις τις μαρτυρίες μέσω αυτού του λογοκριμένου υλικού».
Καθώς η απεργία πείνας κλιμακωνόταν , ο Stafford Smith επέστρεψε στο Λονδίνο και στις 17 Απριλίου συναντήθηκε με τον παρατηρητή του Waterloo Station για να παραδώσει υλικό από τις συνομιλίες με τους κρατούμενους , μεταξύ των οποίων μία συνάντησή του με τον τελευταίο Βρετανό κάτοικο μέσα στο στρατόπεδο, τον Shaker Aamer . Η συγκινητική περιγραφή των δεινών του Aamer χτύπησε ευαίσθητες χορδές πολλών, όταν δημοσιεύθηκε στον Observer την επόμενη Κυριακή , μεταξύ των οποίων ο Μουσταφά Khalili , ο multimedia συντάκτης ειδήσεων της Guardian , και ο συνάδελφός του, παραγωγός του βίντεο Guy Grandjean . Και οι δύο ήθελαν από καιρό να κάνουν ένα ντικιμαντέρ για το Γκουαντάναμο , αλλά γνώριζαν ότι ήταν σχεδόν αδύνατο να καταφέρεις κάτι σημαντικό . Ωστόσο, αυτό που οι καταγραφές του Στάφορντ Σμιθ κατάφεραν να περάσουν λαθραία προς τα έξω, ήταν τόσο υποβλητικό , τόσο ανθρώπινο και τόσο ισχυρό …
«Είχαμε όλα αυτά τα συγκλονιστικά λόγια που περιγράφουν την άθλια κατάσταση στο εσωτερικό του Γκουαντάναμο , αλλά χωρίς εικόνες»λέει ο Khalili . «Το μεγάλο πρόβλημα ήταν : πώς θα το κάνουμε αυτό; «
«Και τότε σκεφτήκαμε το κινούμενο σχέδιο», λέει ο Grandjean . Το ζευγάρι πλησίασε την Sherbet , μια ανεξάρτητη εταιρεία παραγωγής . Ο εκτελεστικός διευθυντής της Sherbert του , Jonathan Bairstow , αναγνωρίζει αμέσως ότι μπορεί να δημιουργηθεί ένα δυναμικό animation έτσι ώστε φωτιστεί αυτός ο σκοτεινός , μυστικοπαθής τομέας. » Το υλικό μπορεί να χρησιμοποιηθεί με ενδιαφέροντες τρόπους» λέει , » όταν χρησιμοποιηθεί σε συνδυασμό με την ακεραιότητα και την ευαισθησία .»
Εν τω μεταξύ , σελίδες και σελίδες νέων μαρτυρίες εισχωρούσαν μέσω Reprieve ,καθώς οι απεργίες πείνας συνεχίζονταν . Μέχρι τον Ιούνιο οι ειδήσεις για την απεργία κέρδιζαν έδαφος . Οι αρχικές αρνήσεις από τους στρατιωτικούς ότι η απεργία πείνας συνεχίζεται δώσανε θέση στην παραδοχή ότι στο σύνολο των 166 κρατουμένων , οι 104 ήταν σε απεργία πείνας και οι 44 σιτίζονταν με τη βία.
Αρχικά , η ιδέα ήταν να γίνει η ταινία με τις μαρτυρίες των πέντε κρατουμένων οι οποίοι είχαν εγκριθεί για απελευθέρωση από τις αρχές των ΗΠΑ , αλλά «σύντομα έγινε προφανές ότι θα ήταν δύσκολο να αναπτυχθεί ένα συναισθηματικό δέσιμο με πέντε χαρακτήρες», λέει ο Grandjean . Αντ “αυτού οι μαρτυρίες βασίστηκαν σε δύο κρατούμενους , τους οποίες αναγνωρίζουμε από τα χαρακτηριστικά τους, στο animation: τον Aamer και τον Μαροκινό Younous Chekkouri . Οι χαρακτήρες τους λειτουργούν συμβολικά εκπροσωπόντας τα δεινά των κρατουμένων » .
Λίγοι άνθρωποι εκτός τον αμερικανικό στρατό έχουν εισέλθει στο Γκουαντάναμο πιο συχνά από ό, τι ο Stafford Smith κατά τα τελευταία έξι χρόνια . Οι προσπάθειες για να είναι σίγουρο ότι η ταινία θα προσομοίαζε την πραγματικότητα ήταν τεράστιες. Δεν είχε σημασία πόσο καλή θα φαίνεται η ταινία, αυτό που έπρεπε να αποδωθεί ήταν το συναίσθημα.
» Οι σκιτσογράφοι ρωτούσαν συνεχώς: Είναι σωστό αυτό; Έχει γίνει αυτό; ώς σας φαίνεται αυτό»; λέει ο Crider . O Hodgson δούλεψε πάνω από 200 ώρες για τα περισσότερα από 80 σχέδια της ταινίας . Αργότερα, μια ομάδα θα επενδύσει άλλες 1.000 ώρες για να τελειοποιήσει το κινούμενο σχέδιο – ειδικά η σκηνή της αναγκαστικής σίτισης ήταν ιδιαίτερα έντονη, απαιτούσε 25 ξεχωριστά καρέ το δευτερόλεπτο.
Μέχρι το τέλος του Αυγούστου , η το σχεδιαστικό κομμάτι ήταν έτοιμο και η διαδικασία επικεντρώθηκε στο ποιος θα μπορούσε καλύτερα να αφηγηθεί τις μαρτυρίες . Το ρόλο αυτό δέχτηκαν να πραγματοποιήσουν οι ηθοποιοί Peter Capaldi και David Morrissey. Ο Capaldi απήγγειλε τη μαρτυρία του χαρακτήρα του Chekkouri ενώ ο Morrissey απήγγειλε τη μαρτυρία του Aamer.
Ένας άλλος καλλιτε΄χνης που έχει συμβάλλει στις εν λόγω αποκαλύψεις, είναι ο rapper Mos Def – ο οποίος εμφανίζεται σε βίντεο να υπόκειται στη διαδικασία της αναγκαστικής σίτισης. Το βίντεο που έγινε στις αρχές του χρόνου, για να επιστήσει την προσοχή στις βιαιοπραγίες που διαπράττονται στο Γκουαντάναμο .H Fonic πρόσθεσε στη συνέχεια μουσική και εφέ για να αναπαράγει την καταπιεστική ταυτότητα ενός τόπου όπου οι ήχοι όπως οι νυχτερινές πορείες των φρουροί χρησιμοποιούνται για να βασανίζουν τους κρατούμενους . « Οι ήχοι είναι η μισή ταινία, είναι πολύ σημαντικό », λέει ο Hodgson , ο οποίος παρείχε τη βαριά αναπνοή κατά τη διάρκεια της αναγκαστικής σίτισης .
Τελικά , ο αντίκτυπος της ταινίας θα καθορίσει την επιτυχία της . Μια έκδοση με αραβικούς υποτίτλους θα επεκτείνει την πρόσβασή της στις κοινότητες όπου το Γκουαντάναμο παραμένει σε μεγάλο βαθμό ένα συνώνυμο για την αδικία .
» Ελπίζω ότι θα προσθέσει κάτι στην όλη συζήτηση σχετικά με το Γκουαντάναμο», λέει ο Khalili , » και να ενημερώσει τους ανθρώπους που δεν έχουν καμία ιδέα για το τι συμβαίνει εκεί . Αλλά δεν είναι μόνο για το Γκουαντάναμο , είναι για κρατούμενους σε όλο τον κόσμο, οι οποίοι κρατούνται χωρίς απαγγελία κατηγορίας».
[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=6csPv1Murv0″]
